Niniejszy artykuł poświęcony jest zoonarratologii jako odmianie narratologii postklasycznej. Omawia zagadnienia, które wymagają ponownego przemyślenia w kontekście transdyscyplinowego zwrotu ku zwierzętom. Fundamentalne założenia epistemologiczne narratologii są bowiem otwarcie antropocentryczne. Narracja konceptualizowana jest jako kategoria mentalna i językowa zależna od sposobu funkcjonowania ludzkiego umysłu. Różne dyscypliny naukowe stawiają ze swojej perspektywy pytania o możliwość komunikacji ze zwierzęciem jako autonomicznym i odrębnym podmiotem, którego poznanie rodzi się przede wszystkim w interakcji. Wymaga to także nowego podejścia do tak ważnych kategorii narratologicznych jak bohater, empatia, identyfikacja, perspektywa narracyjna. W artykule pokazuję rolę perspektywy drugoosobowej jako narracyjnego narzędzia tematyzowania namysłu nad antropocentryzmem narracji.

Artykuł stanowi próbę interpretacji Księgi o przyjaciołach, wydanego w 1927 roku tomu nowel i opowiadań Zofii Nałkowskiej i Marii Jehanne Wielopolskiej, poświęconego tematyce zwierzęcej. Obie autorki były miłośniczkami zwierząt, protestowały przeciwko wszelkim formom ludzkiej przemocy w stosunku do nich, nawiązywały bliskie relacje uczuciowe z nimi. W Księdze o przyjaciołach da się odnaleźć liczne ślady krytyki postaw antropocentrycznych oraz głosy w obronie zwierząt. Nałkowska i Wielopolska potrafiły wniknąć w życie psychiczne zwierząt, ukazywały je jako indywidualności o dużych zdolnościach poznawczych i emocjonalnych. Księga o przyjaciołach może być uznana za przykład zoonarracji przedstawiających zwierzęta nie w sposób skonwencjonalizowany, lecz jako podmioty, których doświadczenia poszerzają horyzonty poznawcze całości. Utwory Nałkowskiej cechowała pewna powściągliwość stylistyczna, z kolei Wielopolska preferowała prozę poetycką o stylu emfatycznym.

Artykuł jest analizą epistolografii Henryka Sienkiewicza powstałą w trakcie jego pobytu w Grecji (w 1886 roku). Podstawową kategorią interpretacyjną jest figura pielgrzyma, która wykorzystana zostaje w dwóch modalnościach: (1) jako scalający i porządkujący projekt autobiograficzny i (2) jako opis konkretnej wędrówki do miejsca świętego (tu: Akropolu). W pierwszym wypadku podróż do Grecji będzie próbą powrotu do siebie samego z okresu studiów filologicznych; w drugim – odprawieniem prywatnego rytuału na ruinach świątyń. Drugi aspekt zostanie poddany wnikliwej analizie pod kątem: (a) wrażeń, (b) wyobrażeń i (c) wyjaśnień, które uruchamia pobyt na Akropolu. W wyniku dociekań stwierdzona zostaje u Sienkiewicza postawa estetycznego panteizmu, która uzyskuje zabarwienie stoickie. W konkluzjach wskazana zostaje różnica między tym stanowiskiem a doświadczeniem ściśle religijnym, które podlega tu wyraźnemu wyparciu.

Artykuł charakteryzuje wpływ wydanego w latach 1882–1883 Dziennika intymnego Henriego-Frédérica Amiela na twórczość i światopogląd Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza zaś na jego powieść Bez dogmatu. Polski pisarz zapoznał się z dziełem Amiela na pewno na początku 1890 roku. Wydaje się jednak, że sława Amiela, potęgowana szkicami o nim Ernesta Renana i Paula Bourgeta, już wcześniej zaważyła na przeorientowaniu się twórczych zainteresowań Sienkiewicza odchodzącego pod koniec lat 80. XIX wieku od epiki historycznej ku problemom współczesności i formie powieści pierwszoosobowej. Przedmiotem analizy porównawczej jest więc głośna w Europie powieść Bez dogmatu (1891) przedstawiająca kryzys nowoczesnej tożsamości europejskiej. Analiza zarówno powieści, jak i epistolografii Sienkiewicza wykazuje liczne analogie światopoglądowe z myślą Amiela, zwłaszcza w kwestii rozumienia przyczyn kryzysu kultury europejskiej oraz człowieka drugiej połowy XIX wieku. Obaj pisarze wskazywali na destrukcyjny wpływ racjonalistycznej autoanalizy, metodologii pozytywizmu odniesionej do humanistyki oraz mechanistycznie pojmowanej idei postępu. Sienkiewicza do Amiela zbliżyły także polityczny profetyzm i stosunek do ruchów rewolucyjnych, charakterystyczny dla przedstawicieli nowoczesnego konserwatyzmu europejskiego reprezentowanego przez Edmunda Burke’a i Alexisa de Tocqevilla.

Artykuł poświęcony jest analizie klasycznych tekstów utopijnych (Thomas More, Tommaso Campanella, Johann V. Andreae, Francis Bacon) pod kątem zaprezentowanego w nich obrazu kobiety. Autor omawia kwestie: miejsca kobiety w organizacji utopijnych społeczeństw, roli kobiety w rodzinie, pracy kobiet, dostępu kobiet do nauki, w kontekście deklarowanej przez autorów literackich utopii równości obu płci. Tekst sytuuje też utopijne wizje społeczeństw idealnych na tle badań historycznych dotyczących miejsca kobiety w Europie XVI i XVII wieku.

Artykuł dotyczy jednego z najbardziej fascynujących dzieł prozatorskich XX wieku – Księgi niepokoju Fernanda Pessoi, jednego z najwybitniejszych poetów języka portugalskiego. Niezwykłość Księgi na tym między innymi polega, że może być ona dowolnie składana z nieopublikowanych przez Pessoę 30 tysięcy fragmentów, których autorstwo przypisał on nie sobie, lecz swemu półheteronimowi (porte-parole) Bernardowi Soaresowi. W artkule podjęto dociekania dotyczące filozoficznych źródeł charakterystycznego dla twórczości Pessoi zjawiska heteronimii oraz obsesyjnego wątku Księgi – niemożności uchwycenia przez jej narratora sensu swego życia i własnej tożsamości. W tym kontekście rozważano kwestię relacji między literaturą i filozofią w obliczu modernistycznego podważenia roszczeń filozofii do prawdy i zrównania obu tych obszarów twórczości pod względem możliwości dostępu do prawdy i jej wyrażania.

Niniejszy tekst informuje o odkryciu w mieszkaniu Tadeusza Komendanta znaczącej części oryginalnych rękopiśmiennych zapisków, które zostały wprowadzone do jego książki Lustro i kamień, a następnie odpowiada na pytanie, jakie to znalezisko ma konsekwencje dla interpretacji owej książki. Wskazuje także na korelacje między Lustrem a kamieniem a Władzami dyskursu Komendanta i interpretuje kryptoautobiograficzne partie tej ostatniej publikacji. W ostatniej zaś części uogólnia obserwacje wyniesione z przeprowadzonych interpretacji i wykorzystuje je w refleksji nad wyłaniającą się ideą archiwum i pożądaną formą udostępniania dorobku Komendanta.

Autorka artykułu przedstawia wybrane wątki książki Bydlęce brzemię. Wyzwolenie ludzi z niepełnosprawnością i zwierząt Sunaury Taylor, amerykańskiej pisarki, malarki i aktywistki, chorującej na artrogrypozę. Omawiany esej z jednej strony opiera się na autobiograficznym doświadczeniu niepełnosprawności autorki, z drugiej zaś strony dotyczy wspólnoty niepełnosprawnych, określanych jako „największa mniejszość”. Autorka artykułu skupia uwagę na kilku problemach. Po pierwsze, referuje tok wywodu Taylor prowadzący ją do uznania bliźniaczego statusu osób z niepełnosprawnością i zwierząt. Po drugie, na tle disability studies i animal studies rozpatruje znaczenie idei Taylor, która zmierza do wskazania obszarów wzajemnych ludzko-zwierzęcych oddziaływań i możliwości porozumienia międzygatunkowego opartego na trosce i opiece. W drugiej części artykułu interpretuje powieść Przyjaciel Sigrid Nunez oraz opowiadanie Suka Andrzeja Stasiuka z wykorzystaniem teorii Taylor i perspektywy zootanatologii.

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące autobiograficznych praktyk archiwalnych Kazimiery Iłłakowiczówny. Podstawą i inspiracją do ich zreferowania jest monografia Lucyny Marzec Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań. W pierwszej części szkicu opisano kwestie związane ze ściśle relacyjnym charakterem procesu archiwizowania spuścizny poetki. Głównymi wątkami rozważań zawartych w drugiej części eseju są zasady budowania narracji biograficznej oraz problematyka sprawczości. W części ostatniej omówiono, jakie znaczenie w pracy badaczki archiwum ma warsztatowy bricolage.

Niniejszy artykuł poświęcony jest zoonarratologii jako odmianie narratologii postklasycznej. Omawia zagadnienia, które wymagają ponownego przemyślenia w kontekście transdyscyplinowego zwrotu ku zwierzętom. Fundamentalne założenia epistemologiczne narratologii są bowiem otwarcie antropocentryczne. Narracja konceptualizowana jest jako kategoria mentalna i językowa zależna od sposobu funkcjonowania ludzkiego umysłu. Różne dyscypliny naukowe stawiają ze swojej perspektywy pytania o możliwość komunikacji ze zwierzęciem jako autonomicznym i odrębnym podmiotem, którego poznanie rodzi się przede wszystkim w interakcji. Wymaga to także nowego podejścia do tak ważnych kategorii narratologicznych jak bohater, empatia, identyfikacja, perspektywa narracyjna. W artykule pokazuję rolę perspektywy drugoosobowej jako narracyjnego narzędzia tematyzowania namysłu nad antropocentryzmem narracji.

Artykuł stanowi próbę interpretacji Księgi o przyjaciołach, wydanego w 1927 roku tomu nowel i opowiadań Zofii Nałkowskiej i Marii Jehanne Wielopolskiej, poświęconego tematyce zwierzęcej. Obie autorki były miłośniczkami zwierząt, protestowały przeciwko wszelkim formom ludzkiej przemocy w stosunku do nich, nawiązywały bliskie relacje uczuciowe z nimi. W Księdze o przyjaciołach da się odnaleźć liczne ślady krytyki postaw antropocentrycznych oraz głosy w obronie zwierząt. Nałkowska i Wielopolska potrafiły wniknąć w życie psychiczne zwierząt, ukazywały je jako indywidualności o dużych zdolnościach poznawczych i emocjonalnych. Księga o przyjaciołach może być uznana za przykład zoonarracji przedstawiających zwierzęta nie w sposób skonwencjonalizowany, lecz jako podmioty, których doświadczenia poszerzają horyzonty poznawcze całości. Utwory Nałkowskiej cechowała pewna powściągliwość stylistyczna, z kolei Wielopolska preferowała prozę poetycką o stylu emfatycznym.

Artykuł jest analizą epistolografii Henryka Sienkiewicza powstałą w trakcie jego pobytu w Grecji (w 1886 roku). Podstawową kategorią interpretacyjną jest figura pielgrzyma, która wykorzystana zostaje w dwóch modalnościach: (1) jako scalający i porządkujący projekt autobiograficzny i (2) jako opis konkretnej wędrówki do miejsca świętego (tu: Akropolu). W pierwszym wypadku podróż do Grecji będzie próbą powrotu do siebie samego z okresu studiów filologicznych; w drugim – odprawieniem prywatnego rytuału na ruinach świątyń. Drugi aspekt zostanie poddany wnikliwej analizie pod kątem: (a) wrażeń, (b) wyobrażeń i (c) wyjaśnień, które uruchamia pobyt na Akropolu. W wyniku dociekań stwierdzona zostaje u Sienkiewicza postawa estetycznego panteizmu, która uzyskuje zabarwienie stoickie. W konkluzjach wskazana zostaje różnica między tym stanowiskiem a doświadczeniem ściśle religijnym, które podlega tu wyraźnemu wyparciu.

Artykuł charakteryzuje wpływ wydanego w latach 1882–1883 Dziennika intymnego Henriego-Frédérica Amiela na twórczość i światopogląd Henryka Sienkiewicza, zwłaszcza zaś na jego powieść Bez dogmatu. Polski pisarz zapoznał się z dziełem Amiela na pewno na początku 1890 roku. Wydaje się jednak, że sława Amiela, potęgowana szkicami o nim Ernesta Renana i Paula Bourgeta, już wcześniej zaważyła na przeorientowaniu się twórczych zainteresowań Sienkiewicza odchodzącego pod koniec lat 80. XIX wieku od epiki historycznej ku problemom współczesności i formie powieści pierwszoosobowej. Przedmiotem analizy porównawczej jest więc głośna w Europie powieść Bez dogmatu (1891) przedstawiająca kryzys nowoczesnej tożsamości europejskiej. Analiza zarówno powieści, jak i epistolografii Sienkiewicza wykazuje liczne analogie światopoglądowe z myślą Amiela, zwłaszcza w kwestii rozumienia przyczyn kryzysu kultury europejskiej oraz człowieka drugiej połowy XIX wieku. Obaj pisarze wskazywali na destrukcyjny wpływ racjonalistycznej autoanalizy, metodologii pozytywizmu odniesionej do humanistyki oraz mechanistycznie pojmowanej idei postępu. Sienkiewicza do Amiela zbliżyły także polityczny profetyzm i stosunek do ruchów rewolucyjnych, charakterystyczny dla przedstawicieli nowoczesnego konserwatyzmu europejskiego reprezentowanego przez Edmunda Burke’a i Alexisa de Tocqevilla.

Artykuł poświęcony jest analizie klasycznych tekstów utopijnych (Thomas More, Tommaso Campanella, Johann V. Andreae, Francis Bacon) pod kątem zaprezentowanego w nich obrazu kobiety. Autor omawia kwestie: miejsca kobiety w organizacji utopijnych społeczeństw, roli kobiety w rodzinie, pracy kobiet, dostępu kobiet do nauki, w kontekście deklarowanej przez autorów literackich utopii równości obu płci. Tekst sytuuje też utopijne wizje społeczeństw idealnych na tle badań historycznych dotyczących miejsca kobiety w Europie XVI i XVII wieku.

Artykuł dotyczy jednego z najbardziej fascynujących dzieł prozatorskich XX wieku – Księgi niepokoju Fernanda Pessoi, jednego z najwybitniejszych poetów języka portugalskiego. Niezwykłość Księgi na tym między innymi polega, że może być ona dowolnie składana z nieopublikowanych przez Pessoę 30 tysięcy fragmentów, których autorstwo przypisał on nie sobie, lecz swemu półheteronimowi (porte-parole) Bernardowi Soaresowi. W artkule podjęto dociekania dotyczące filozoficznych źródeł charakterystycznego dla twórczości Pessoi zjawiska heteronimii oraz obsesyjnego wątku Księgi – niemożności uchwycenia przez jej narratora sensu swego życia i własnej tożsamości. W tym kontekście rozważano kwestię relacji między literaturą i filozofią w obliczu modernistycznego podważenia roszczeń filozofii do prawdy i zrównania obu tych obszarów twórczości pod względem możliwości dostępu do prawdy i jej wyrażania.

Niniejszy tekst informuje o odkryciu w mieszkaniu Tadeusza Komendanta znaczącej części oryginalnych rękopiśmiennych zapisków, które zostały wprowadzone do jego książki Lustro i kamień, a następnie odpowiada na pytanie, jakie to znalezisko ma konsekwencje dla interpretacji owej książki. Wskazuje także na korelacje między Lustrem a kamieniem a Władzami dyskursu Komendanta i interpretuje kryptoautobiograficzne partie tej ostatniej publikacji. W ostatniej zaś części uogólnia obserwacje wyniesione z przeprowadzonych interpretacji i wykorzystuje je w refleksji nad wyłaniającą się ideą archiwum i pożądaną formą udostępniania dorobku Komendanta.

Autorka artykułu przedstawia wybrane wątki książki Bydlęce brzemię. Wyzwolenie ludzi z niepełnosprawnością i zwierząt Sunaury Taylor, amerykańskiej pisarki, malarki i aktywistki, chorującej na artrogrypozę. Omawiany esej z jednej strony opiera się na autobiograficznym doświadczeniu niepełnosprawności autorki, z drugiej zaś strony dotyczy wspólnoty niepełnosprawnych, określanych jako „największa mniejszość”. Autorka artykułu skupia uwagę na kilku problemach. Po pierwsze, referuje tok wywodu Taylor prowadzący ją do uznania bliźniaczego statusu osób z niepełnosprawnością i zwierząt. Po drugie, na tle disability studies i animal studies rozpatruje znaczenie idei Taylor, która zmierza do wskazania obszarów wzajemnych ludzko-zwierzęcych oddziaływań i możliwości porozumienia międzygatunkowego opartego na trosce i opiece. W drugiej części artykułu interpretuje powieść Przyjaciel Sigrid Nunez oraz opowiadanie Suka Andrzeja Stasiuka z wykorzystaniem teorii Taylor i perspektywy zootanatologii.

W artykule przedstawiono wybrane zagadnienia dotyczące autobiograficznych praktyk archiwalnych Kazimiery Iłłakowiczówny. Podstawą i inspiracją do ich zreferowania jest monografia Lucyny Marzec Papiery po Iłłakowiczównie. Archiwum jako przedmiot badań. W pierwszej części szkicu opisano kwestie związane ze ściśle relacyjnym charakterem procesu archiwizowania spuścizny poetki. Głównymi wątkami rozważań zawartych w drugiej części eseju są zasady budowania narracji biograficznej oraz problematyka sprawczości. W części ostatniej omówiono, jakie znaczenie w pracy badaczki archiwum ma warsztatowy bricolage.