FAQ

Centrum i peryferie. „Król w Nieświeżu” Józefa Ignacego Kraszewskiego i polska kultura operowa
XVIII wieku

Data publikacji: 19.05.2017

Wielogłos, 2016, Numer 4 (30) 2016, s. 1 - 21

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.16.026.6854

Autorzy

Małgorzata Sokalska
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Centrum i peryferie. „Król w Nieświeżu” Józefa Ignacego Kraszewskiego i polska kultura operowa
XVIII wieku

Abstrakt

The centre and periphery. “Król w Nieświeżu” by Józef Ignacy Kraszewski and the Polish opera culture of the 18th century

Beginning with the novel Król w Nieświeżu. 1784. Obrazki z przeszłości [The King in Neśwież. 1784. Images of the past] by Józef Ignacy Kraszewski, the author of the article focuses on selected aspects of the 18th-century Polish opera culture and its infl uence on shaping the contemporary artistic and social worldview. Embodied by two main characters of the novel, Prince Karol Radziwiłł and King Stanisław August Poniatowski, the contrast between, on the one hand, the centre – the enlightened Warsaw and the vision of a new type of government and culture following Western patterns – and on the other hand, the periphery – the eastern borderline, lawless aristocracy and relics of the Sarmatian culture – allows us to take a closer look at the contemporary Polish opera from these two perspectives. This genre, transplanted as early as in the 17th century from the Italian tradition, and symbolizing the presence of Western infl uences in Poland and the Polish theatre being part of the European culture, becomes, at the end of the 18th century, the nucleus of the national theatre and the dramatic genre – not only in the offi cial, Enlightenment version, practised in the Varsovian centre, but also, due to its popularity, in the peripheral centres of culture of the gentry, including numerous aristocratic courts. The presence of the opera within Radziwiłł’s cultural horizon, as documented in  Kraszewski’s novel (Agatka, czyli przyjazd pana [Agatka, i.e. the Arrival of the Lord], staged on the occasion of the king’s visit), constitutes one of the elements of the dialogue conducted by the two cultural circles and representatives of the antagonistic milieus depicted in the novel. It also turns out that the Polish culture of the epoch, considered from the opera perspective, displays surprising thematic, aesthetic, and ideological similarities between its centre and periphery.

Bibliografia

Bełza I., Między Oświeceniem a Romantyzmem. Polska kultura muzyczna w początkach XIX wieku, Kraków 1961.

Bieńkowska I., Mecenat muzyczny Radziwiłłów w XVIII wieku – od Karola Stanisława do Karola Stanisława „Panie Kochanku” Radziwiłła, „Rocznik Lituanistyczny” 2015, nr 1.

Bieńkowska I., Muzyka na dworze księcia Hieronima Floriana Radziwiłła, Warszawa 2013.

Bieńkowska I, Przedstawienia teatralno-muzyczne na dworach magnaterii litewskiej w połowie XVIII wieku, „Barok. Historia, Literatura, Sztuka” 2009, t. 16, nr 2.

Ciechanowiecki A., Michał Kazimierz Ogiński und sein Musenhof zu Słonim, Böhlau Verlag Koln Graz 1961.

Danek W., Posłowie [w:] J.I. Kraszewski, Król w Nieświeżu. Opowiadania z życia Karola Radziwiłła, „Panie Kochanku”, Warszawa 1962.

Danek W., Powieści historyczne J.I. Kraszewskiego, Warszawa 1966.

Heine J., Teatr Narodowy 1765–1766. Raporty szpiega, wstęp Z. Raszewski, przeł. i oprac. M. Klimowicz, Warszawa 1962.

Holland J.D., Agatka, czyli przyjazd pana, MCD 036, wyk. Concerto Polacco, dyr. M. Toporowski.

J.I. Kraszewski i polskie życie muzyczne XIX wieku, oprac. S. Świerzewski, Kraków 1963.

Judkowiak B., Uwagi nad teatrem i teatromanią w życiu dworów magnackich czasów saskich [w:] Dwory magnackie w XVIII wieku. Rola i znaczenie kulturowe, red. T. Kostkiewiczowa, A. Roćko, Warszawa 2005.

Judkowiak B., Wzgardzony wielogłos. Kultura teatralna czasów saskich i jej tradycje, Poznań 2007.

Kapłon A., Warszawskie libretta opery „La Contadina in corte”, „Pamiętnik Literacki” 1991, z. 2.

Kapłon A., Opera włoska w Warszawie 1784–1793. (Na tle europejskim), „Prace Literackie” 1979, nr 20.

Karasowski M., Rys historyczny opery polskiej poprzedzony szczegółowym poglądem na dzieje muzyki dramatycznej powszechnej, Warszawa 1859.

Klimowicz M., Początki teatru stanisławowskiego (1765–1773), Warszawa 1965.

Kolberg O., Korespondencja, „Pamiętnik Muzyczny i Teatralny” 1862, nr 50.

Krzyżanowski J., Talia i Melpomena w Nieświeżu [w:] Teatr Urszuli Radziwiłłowej, oprac. K. Wierzbicka, seria Teatr Polskiego Oświecenia, red. J. Kott, Warszawa 1961.

Kurpiński K., O operze polskiej, „Tygodnik Muzyczny” 1820, nr 15–17, 19, 21–25.

Naruszewicz A.S., Dyjaryjusz podróży Jego Królewskiej Mości na sejm grodzieński, wyd. M. Bober-Jankowska, Warszawa 2008.

Nowak-Romanowicz A., Jan Dawid Holland, hasło w: Encyklopedia muzyczna. Część biografi czna, red. E. Dziębowska, t. hji, Kraków 1993.

Obraz Polaków i Polski w XVIII wieku. Zbiór pamiętników, diariuszów […] do wyjaśnienia stanu Polski w wieku wspomnionym wydany z rękopismów przez Edwarda Raczyńskiego, t. 16, Poznań 1842.

[M.K. Ogiński], Kondycye stanów. Opera we dwóch aktach na teatrze słonimskim reprezentowana, Warszawa 1781.

Opera: lietuvos Didžiųjų Kunigaikščių Rūmuose […]. Opera w Pałacu Wielkich Książąt Litewskich, red. L. Kunickytė, Wilno 2010

Prosnak J., Kultura muzyczna Warszawy XVIII wieku, Kraków 1955.

Ritter R., Czy istnieje wzór dla libretta opery narodowej? [w:] Operowy kontrapunkt.

Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, red. K. Lisiecka, B. Judkowiak, Poznań 2014.

Rusiecka N., „Opera Europy” Franciszki Urszuli Radziwiłłowej [w:] Operowy kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, red. K. Lisiecka, B. Judkowiak, Poznań 2014.

Sokalska M., Opera w powieściach o czasach saskich J.I. Kraszewskiego, „Ruch Literacki” 2016, nr 5.

Szweykowska A., Kapele magnackie i szlacheckie w Polsce w połowie XVIII wieku, „Muzyka” 1963, nr 1–2.

Szweykowska A., Mapa muzykowania w Rzeczypospolitej w połowie XVIII wieku, „Muzyka” 1971, nr 2.

Żórawska-Witkowska A., Kapela Antoniego Tyzenhauza w Grodnie, „Muzyka” 1977, nr 2.

Żórawska-Witkowska A., Lud, naród i ojczyzna w pierwszych operach polskich [w:] Operowy kontrapunkt. Libretto w Europie Środkowej i Wschodniej, red. K. Lisiecka, B. Judkowiak, Poznań 2014.

Żórawska-Witkowska A., Muzyka na dworze i w teatrze Stanisława Augusta, Warszawa 1995.

Informacje

Informacje: Wielogłos, 2016, Numer 4 (30) 2016, s. 1 - 21

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Centrum i peryferie. „Król w Nieświeżu” Józefa Ignacego Kraszewskiego i polska kultura operowa
XVIII wieku

Angielski:

The centre and periphery. “Król w Nieświeżu” by Józef Ignacy Kraszewski and the Polish opera culture of the 18th century

Autorzy

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 19.05.2017

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Małgorzata Sokalska (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski