„Deformacje pamięci wstecznej”. Nawroty, nawracania i konwersje w Nawróceniu Andrzeja Kuśniewicza

Antoni  Zając

„Deformacje pamięci wstecznej”. Nawroty, nawracania i konwersje w Nawróceniu Andrzeja Kuśniewicza

Data publikacji: 2021

Wielogłos, 2021, Numer 2 (48) 2021: Teksty konwersyjne, s. 161 - 188

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.21.017.14345

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

„Deformacje pamięci wstecznej”. Nawroty, nawracania i konwersje w Nawróceniu Andrzeja Kuśniewicza

Abstrakt

“Deformations of Retrograde Memory.” Re-Turns, Recurrences and Conversions in Andrzej Kuśniewicz’s Nawrócenie [Conversion/Recurrence]

This article is devoted to Nawrócenie [Conversion/Recurrence], the last novel of Andrzej Kuśniewicz. The author proposes an interpretation putting special emphasis on the ambiguous and polysemic eponymous category, which is referred to as: the literary topos of (distorted) memory and fantasmatic re-turn into the past; recurrence as an autofictional gesture of processing that past in the realm of literary speculation; finally – a conversion, which may be understood twofold – as a process of not only religious but also ethical transformation or even re-creation of the subject, or as a deep renegotiation of the subject’s identity, given that this very subject is internally conflicted and incoherent. Analyzed in the article are overt and hidden autobiographical motifs in the novel, especially those connected to Kuśniewicz’s complicated stance towards philo- and anti-Semitism as well as (non)remembrance of the Shoah. The main concepts and tools used in the discussion are drawn from discourses of psychoanalysis and philosophy of history (especially Eelco Runia’s notions of “metonymy” and “presence”).

Słowa kluczowe

Andrzej Kuśniewicz, literackie reprezentacje przeszłości, obecność, nawrócenie, pamięć, podmiot, psychoanaliza i literatura, Zagłada; Andrzej Kuśniewicz, literary representations of the past, presence, conversion, memory, subject, psychoanalysis and literature, Shoah

Andrzej Kuśniewicz, literary representations of the past, presence, conversion, memory, subject, psychoanalysis and literature, Shoah

Bibliografia

Pobierz bibliografię

[b.a.], Sambor – historia społeczności, hasło słownikowe [w:] Polin – Wirtualny Sztetl, https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/s/1161-sambor/99-historia-spolecznosci/137978-historia-spolecznosci [dostęp: 20.10.2020].

[b.a.], Sulamit (Sulamitka; Szulamitka), hasło słownikowe [w:] Polski słownik judaistyczny, https://delet.jhi.pl/pl/psj?articleId=15624 [dostęp: 24.06.2021].

Abraham N., Notes on Phantom. A Complement to Freud’s Metapsychology [w:] M. Torok, N. Abraham, The Shell and the Kernel. Renewals of Psychoanalysis, transl. N. Rand, vol. 1, Chicago: The University of Chicago Press 1994.

Agamben G., Philosophical Archeology [w:] idem, The Signature of All Things. On Method, transl. L. D’Isanto, K. Attell, New York: Zone Books 2009.

Aschheim S.E., Brothers and Strangers. The East European Jew in German and German-Jewish Consciousness, 1800–1923, Madison: The University of Wisconsin Press 1999.

Bartoszyński K., Ironia i egzystencja. Uwagi o „Królu Obojga Sycylii” Andrzeja Kuśniewicza, „Teksty Drugie” 2006, nr 1–2.

Biale D., Masochism and Philo-semitism. The Strange Case of Leopold von Sacher--Masoch, „Journal of Contemporary History” 1982, nr 2.

Bielik-Robson A., Inne testamenty: świadek, ocalały i maran w poetyce świadczenia Derridy, „Teksty Drugie” 2018, nr 3.

Bonito Oliva A., Manieryzm, przeł. M. Salwa, https://archiwum-obieg.u-jazdowski.pl/fokus/21289 [dostęp: 20.08.2020].

Boym S., The Future of Nostalgia, New York: Basic Books 2001.

Brandys M., Dziennik 1976–1977, Warszawa: Iskry 1996.

Buryła S., Topika Holokaustu. Wstępnie rozpoznanie [w:] idem, Wokół Zagłady. Szkice o literaturze Holokaustu, Kraków: Universitas 2016.

Chwin S., Literatura i zdrada. Od „Konrada Wallenroda” do „Małej Apokalipsy”, Kraków: Oficyna Literacka 1993.

Czapliński P., Marcowe pisanie, „Teksty Drugie” 2018, nr 3.

Daileader Ph., Saint Vincent Ferrer, His World and Life. Religion and Society in Late Medieval Europe, New York: Palgrave Macmillan 2016.

Dąbrowski M., Fantazmatyka Kuśniewicza, „Przegląd Humanistyczny” 2009, nr 1.

Delaperrière M., Ironia Kuśniewiczowska: trop czy wizja świata? [w:] eadem, Literatura polska w interakcjach. Szkice porównawcze z literatury i kultury, Warszawa: Neriton 2010

Derrida J., O gramatologii, przeł. B. Banasiak, Warszawa: KR 1999.

Derrida J., Poetics and Politics of Witnessing [w:] idem, Sovereignties in Question. The Poetics of Paul Celan, transl. Th. Dutoit, New York: Fordham University Press 2005.

Domańska E., Historia ratownicza, „Teksty Drugie” 2014, nr 5.

Dutka E., Okolice nie tylko geograficzne. O twórczości Andrzeja Kuśniewicza, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2008.

Emery R.W., The Black Death of 1348 in Perpignan, „Speculum” 1967, nr 4.

Freud Z., Romans rodzinny neurotyków [w:] idem, Pisma psychologiczne, przeł. R. Reszke, Warszawa: KR 1997.

Freud Z., Uwagi na temat pewnego przypadku nerwicy natręctw, przeł. D. Rogalski [w:] idem, Charakter a erotyka, przeł. R. Reszke, D. Rogalski, oprac. R. Reszke, Warszawa: KR 1996.

Gosk H., Sambor i okolica: dwie opowieści geo(poli/poe)tyczne o tym, że w Galicji żyło się razem, ale osobno (przypadek Andrzeja Kuśniewicza i Artura Sandauera), „Teksty Drugie” 2014, nr 6.

Hocke G.R., Świat jako labirynt. Maniera i mania w sztuce europejskiej w latach 1520–1650 i współcześnie, przeł. M. Szalsza, Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2003.

Janicka E., Żukowski T., Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa: IBL PAN 2016.

Janik G., Ocalali z potopu. „Księga rozbitków” Sydora Reya jako robinsonada holocaustowa, „Porównania” 2019, nr 2.

Kozodoy M., The Secret Faith of Maestre Honoratus. Profayt Duran and Jewish Identity in Late Medieval Iberia, Philadelphia: University of Pennsylvania Press 2015.

Kuśniewicz A., Moja historia literatury, Warszawa: PIW 1980.

Kuśniewicz A., Nawrócenie, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1987.

Kuśniewicz A., Puzzle pamięci. Z A. Kuśniewiczem w marcu i kwietniu 1991 rozmawiała G. Szcześniak, Kraków: Eureka 1992.

Kuśniewicz A., Strefy, Warszawa: PIW 1971.

Kuśniewicz A., W drodze do Koryntu, Warszawa: PIW 1975.

Kuśniewicz A., Witraż, Warszawa: PIW 1982.

Landsberg A., Pamięć protetyczna, przeł. M. Szewczyk [w:] Antropologia kultury wizualnej, red. I. Kurz, P. Kwiatkowska, Ł. Zaremba, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2012.

Lipszyc: Celan – język i zagłada, rozmowa Marty Olesik z Adamem Lipszycem, https://krytykapolityczna.pl/kultura/lipszyc-celan-jezyk-i-zaglada/ [dostęp: 20.10.2020].

Marani literatury polskiej, red. P. Bogalecki, A. Lipszyc, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy: Austeria 2020.

Melcer W., Czarny ląd – Warszawa, Warszawa: Dom Książki Polskiej 1936.

Mojsak K., Pamięć, wyobraźnia, ironia, groteska [w:] idem, Groteska w polskiej prozie narracyjnej 1945–1968, Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna, IBL PAN 2014.

Panas W., Topika judajska w literaturze polskiej XX wieku [w:] idem, Pismo i rana. Szkice o problematyce żydowskiej w literaturze polskiej, Lublin: Dabar 1996.

Pratt M.L., Imperialne spojrzenie. Pisarstwo podróżnicze a transkulturacja, przeł. E.E. Nowakowska, Kraków: WUJ 2011.

Rashkin E., Religious Transvestism and the Stigma of Jewish Identity [w:] eadem, Unspeakable Secrets and the Psychoanalysis of Culture, Albany: SUNY Press 2008.

Rey S., Księga rozbitków, Warszawa: Czytelnik 1959.

Rose G., Interpretacja materiałów wizualnych. Krytyczna metodologia badań nad wizualnością, przeł. E. Klekot, Warszawa: PWN 2010.

„Deformacje pamięci wstecznej”…

Runia E., Obecność, przeł. E. Wilczyńska [w:] Teoria wiedzy o przeszłości na tle współczesnej humanistyki, red. E. Domańska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2010.

Runia E., Presence [w:] idem, Moved by the Past. Discontinuity and Historical Mutation, New York: Columbia University Press 2014.

Sadzik P., Rozpylenia. Marańskie montaże Leopolda Buczkowskiego, „Teksty Drugie” 2019, nr 4.

Sadzik P., Synkretyki Teodora Parnickiego, „Wizje – Aktualnik”, http://magazynwizje.pl/aktualnik/sadzik-parnicki/ [dostęp: 20.08.2020].

Sandauer A., O sytuacji pisarza polskiego pochodzenia żydowskiego w XX wieku (Rzecz, którą nie ja powinienem był napisać…), Warszawa: Czytelnik 1982.

Schulz B., Genialna epoka [w:] idem, Proza, Kraków: Wydawnictwo Literackie 1973.

Schulz B., Posłowie do polskiego przekładu „Procesu” Kafki [w:] idem, Opowiadania. Wybór esejów i listów, oprac. J. Jarzębski, Wrocław–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1998.

Siedlecka J., Kontakt operacyjny „Andrzej” – oporów moralnych nie zdradzał (Andrzej Kuśniewicz) [w:] eadem, Kryptonim „Liryka”. Bezpieka wobec literatów, Warszawa: Prószyński i S-ka 2008.

Simms N., Masks in the Mirror. Marranism in Jewish Experience, New York: Peter Lang 2006.

Sutcliffe A., Karp J., Introduction. A Brief History of Philosemitism [w:] Philosemitism in history, eds. eidem, New York: Cambridge University Press 2011.

Szugiero M., „Czarne lądy” Wandy Melcer wobec form egzotyzacji tradycyjnej społeczności żydowskiej [w:] Rzeczywistość i zmyślenie. Światy przedstawione w literaturze i kulturze XIX–XXI wieku, red. A. Szawerna-Dyszka, G. Maroszczuk, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2017.

Tomczok M., Klimat Zagłady (w perspektywie powieści Pawła Huellego, Tadeusza Konwickiego, Andrzeja Kuśniewicza i Piotra Szewca), „Teksty Drugie” 2017, nr 2.

Tomczok M., Realizm postmodernistyczny, abiektalność, wartościowanie. Korzyści z krytycznej refleksji nad postmodernizmem i Zagładą, „Teksty Drugie” 2019, nr 4.

Turczyn A., Autofikcja, czyli autobiografia psychopolifoniczna, „Teksty Drugie” 2007, nr 1–2.

Wiegandt E., Andrzeja Kuśniewicza mit Androgyne [w:] eadem, Austria Felix, czyli o micie Galicji w polskiej prozie współczesnej, Poznań: Bene Nati 1997.

Wiktorska-Zapała J., Między wspomnieniem a fantazją: sposoby ocalenia podmiotowości w powieściach Andrzeja Kuśniewicza, „Sztuka i Filozofia” 2001, nr 20.

Zamojski J.E., Profesjonaliści i amatorzy. Szkic o dziejach polskiej służby wywiadowczej we Francji w latach 1940–1945 – F-2, „Dzieje Najnowsze” 1980, nr 4.

Informacje

Informacje: Wielogłos, 2021, Numer 2 (48) 2021: Teksty konwersyjne, s. 161 - 188

DOI: https://doi.org/10.4467/2084395XWI.21.017.14345

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

„Deformacje pamięci wstecznej”. Nawroty, nawracania i konwersje w Nawróceniu Andrzeja Kuśniewicza

Angielski:

“Deformations of Retrograde Memory.” Re-Turns, Recurrences and Conversions in Andrzej Kuśniewicz’s Nawrócenie [Conversion/Recurrence]

Autorzy

Antoni Zając

https://orcid.org/0000-0002-8430-5455

Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa, Polska

Publikacja: 2021

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY-NC-ND

Udział procentowy autorów:

Antoni Zając (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 709

Liczba pobrań: 676

<p> „Deformacje pamięci wstecznej”. Nawroty, nawracania i konwersje w <em>Nawróceniu </em>Andrzeja Kuśniewicza</p>

Pobierz xml