FAQ

Cyprian Bazylik autorem Proteusa abo Odmieńca

Data publikacji: 2020

Wielogłos, 2020, Numer 3 (45) 2020, s. 1 - 34

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.020.12828

Autorzy

Dariusz Chemperek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0003-1702-7974 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Cyprian Bazylik autorem Proteusa abo Odmieńca

Abstrakt

Cyprian Bazylik as the Author of Proteus

The anonymous poem Proteus was published in 1564 as the first literary response to Jan Kochanowski’s Satyr albo Dziki mąż (Satyr, or the Wild Man). In this article, authorship of Proteus is attributed on the basis of literary network analysis, the confessional sympathies that are present in the text (the influences of anti-trinitarianism), and the connections to the court of Mikołaj Radziwiłł the Black. The author of Proteus is Cyprian Bazylik, a poet, musician, printer, and translator who in the 1560s was associated with Radziwiłł’s court and was a follower of anti-trinitarianism.

Bibliografia

Teksty literackie i teologiczne

[Anonim], O nieuwiarowaniu śmierci [w:] M. Karpluk, J. Pirożyński, „O nieuwiarowaniu śmierci” – rękopiśmienna relacja świadka ostatnich dni Elżbiety z Szydłowieckich Radziwiłłowej (4–20 VI 1562), „Archiwum Literackie” 1990, t. XXVII: Miscellanea staropolskie 6, red. T. Ulewicz, s. 76–91.

Bazylik C., Do Jego Książęcej Miłości Pana Mikołaja Radziwiłła, wojewody wileńskiego etc.; Krotkie wypisanie sprawy przy śmierci i pogrzebie Oświeconej Księżny Paniej Halżbiety z Szydłowca Radziwiłowej, wojewodziny wileńskiej; [Na herby Mikołaja Radziwiłła Czarnego]; Napis na grobie zacnego szlachcica Pawła Secygniowskiego [w:] S. Kot, Nieznany poeta polski XVI w., „Zeitschrift für Slavische Philolologie” 1956, H. 1, s. 127–150.

[Bazylik C.], Proteus abo Odmieniec, [Brześć] roku MDLXIIII [Zakład Narodowy im. Ossolińskich, sygn. Ossol. XVI Qu. 3402].

[Bazylik C.], Proteus abo Odmieniec. Satyra z roku 1564, wyd. W. Wisłocki, Kraków 1890.

Cochanovius I., Pisma łacińskie, oprac. zespół pod kier. W. Waleckiego, Kraków 2008.

Falconius T., Sprawy i słowa Jezusa Krystusa Syna Bożego, ku wiecznej pociesze wybranym Bożym napisane przez świadki i pisarze na to od Boga zrządzone, a tu wykłady krotkiemi są objaśnione, Brześć 1566 [Biblioteka Książąt Czartoryskich, sygn. Cim. F. 787/II].

Falconius T., Wtore księgi Łukasza świętego, których napis jest Dzieje, abo Sprawy Apostolskie, krotkiemi wykłady objaśnione, Brześć 1566 [Biblioteka Książąt Czartoryskich, sygn. Cim. F. 788/II].

Jan Kochanowski w poezji polskiej od XVI do XX wieku, wybór, wstęp, oprac. R. Montusiewicz, Lublin 2003.

Kochanowski J., Fraszki, oprac. J. Pelc, wyd. III przejrzane, Wrocław 1998.

Kochanowski J., Pieśni, oprac. L. Szczerbicka-Ślęk, wyd. IV zm., Wrocław 1997.

Kochanowski J., Satyr albo Dziki mąż [w:] idem, Poematy okolicznościowe, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2018, s. 163–207.

Piotr z Goniądza, O Trzech, to jest o Bogu, o Synu Jego, i o Duchu Świętym przeciwko trojcy sabelliańskiej, Węgrów 1570 [Biblioteka Książąt Czartoryskich, sygn. Cim. 1616 I].

Starowolski S., Setnik pisarzów polskich, przekł. i komentarz J. Starnawski, wstęp F. Bielak, J. Starnawski, Kraków 1970.

Opracowania

Antitrinitarische Streitigkeiten: die tritheistiche Phase (1560–1568), Hrsg. I. Dingel, K. Daugirdas, Göttingen 2013.

Baczewski S., Wprowadzenie [w:] S. Twardowski, Satyr na twarz Rzeczypospolitej w roku 1640, oprac. S. Baczewski, Lublin 2007, s. 5–16.

Balázs M., Odmiany nonadorantyzmu w Europie Środkowo-Wschodniej, przeł. A. Kołodziejczyk [w:] Antytrynitaryzm w Pierwszej Rzeczypospolitej w kontekście europejskim. Źródła – rozwój – oddziaływanie, red. M. Choptiany, P. Wilczek, Warszawa 2017, s. 76–98.

Barycz H., Historia Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935.

Barycz H., Wokół autorstwa „Proteusa” (1564) [w:] idem, Z epoki renesansu, reformacji i baroku. Prądy – idee – ludzie – książki, Warszawa 1971, s. 679–699.

Brückner A., Dzieje literatury polskiej w zarysie, Warszawa 1921, t. I.

Brückner A., Kto jest autorem „Proteusa abo Odmieńca”?, „Pamiętnik Literacki” 1907, z. 4, s. 484–490.

Brückner A., Z dziejów polskich różnowierców, „Ateneum” 1896, t. II, z. 1, s. 3–31.

Buchwald-Pelcowa P., Dawne wydania dzieł Jana Kochanowskiego, Warszawa 1993.

Chemperek D., Jana Kochanowskiego epigramaty o „pszczołach budziwiskich” i radziwiłłowska elegia (III 9). Prolegomena do badań nad środowiskiem kulturalnym Mikołaja Radziwiłła Czarnego, „Roczniki Humanistyczne” 2016, z. 1, s. 153–172.

Cochanoviana 2. Materiały do dziejów twórczości Jana Kochanowskiego z lat 1551–1625, red. J. Pelc, wydał i oprac. M. Korolko, Wrocław 1986.

Czubek J., Kto jest autorem „Proteusa abo Odmieńca”, „Pamiętnik Literacki” 1904, s. 272–273.

Dürr-Durski J., Arianie polscy w świetle własnej poezji. Zarys ideologii i wybór wierszy, Warszawa 1948.

Gaertner H., „Ziemianin” bezimienny dialog XVI w. na tle współczesnej publicystyki (myśl – styl – autorstwo), Kraków 1922.

Górski K., Grzegorz Paweł z Brzezin. Monografia z dziejów polskiej literatury ariańskiej XVI wieku, Kraków 1929.

Górski K., Studia nad dziejami polskiej literatury antytrynitarskiej XVI w., „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU” 1949, t. LXVIII, nr 2, s. 1–201.

Górski K., Tekstologia i edytorstwo dzieł literackich, Warszawa 1975.

Grabowski T., Historia literatury polskiej od początków do dni dzisiejszych 1000–1930, Poznań 1936, t. I.

Grabowski T., Kwestia autorstwa „Proteusa abo Odmieńca” z 1564 r., „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie” 1907, nr 7, s. 3–4.

Grabowski T., Literatura ariańska w Polsce 1560–1660, Kraków 1908.

Grabowski T., Z dziejów literatury kalwińskiej w Polsce (1550–1650), „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” 1906, seria II, t. XXVIII, s. 250–488.

Grześkowiak R., Z dziejów poetyckiej recepcji rycin do „Tryumfów” Petrarki: Mikołaj Rej, Maciej Stryjkowski, Stanisław Witkowski, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” 2020, t. LXIV, s. 7–33.

Handke K., Interferencja wewnątrzjęzykowa a świadomość użytkowników [w:] Interferencje w językach i dialektach słowiańskich, red. E. Umińska-Tytoń, Łódź 1997, s. 7–12.

Hrabec S., Elementy kresowe w języku niektórych pisarzy polskich XVI i XVII w., Toruń 1949.

Huber S., Andrzej Frycz Modrzewski wobec antytrynitaryzmu [w:] Antytrynitaryzm w Pierwszej Rzeczypospolitej w kontekście europejskim. Źródła – rozwój – oddziaływanie, red. M. Choptiany, P. Wilczek, Warszawa 2017, s. 51–75.

Janicki M., Jan Kochanowski po powrocie do ojczyzny oraz w dobie sejmów egzekucyjnych (1559–1564). Pierwowzór czy wczesna redakcja fraszki „O Aleksandrzech”?, „Barok” 1999, z. 2, s. 169–201.

Jasnowski J., Mikołaj Czarny Radziwiłł (1515–1565). Kanclerz i marszałek ziemski Wielkiego Księstwa Litewskiego, wojewoda wileński, Warszawa 1939.

Kamykowski L., Polski poemat satyrowy, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności” 1937, nr 5, s. 121–124.

Karpluk M., Pirożyński J., „O nieuwiarowaniu śmierci” – rękopiśmienna relacja świadka ostatnich dni Elżbiety z Szydłowieckich Radziwiłłowej (4–20 VI 1562), „Archiwum Literackie” 1990, t. XXVII: Miscellanea staropolskie 6, red. T. Ulewicz, s. 76–91.

Kawecka-Gryczowa A., Rola drukarstwa polskiego w dobie Odrodzenia, Warszawa 1954.

Kawecka-Gryczowa A., Weinreich Jan [w:] Drukarze dawnej Polski. Od XVI do XVIII wieku, t. IV: Pomorze, oprac. A. Kawecka-Gryczowa, K. Korotajowa, Wrocław 1962, s. 447–462.

Klemensiewicz Z., Lehr-Spławiński T., Urbańczyk S., Gramatyka historyczna języka polskiego, Warszawa 1981.

Kochan A., Wstęp [w:] Postępek prawa czartowskiego przeciw narodowi ludzkiemu, oprac. A. Kochan, Wrocław 2015, s. 5–38.

Koryl J., Hermeneutyka braci polskich. Wprowadzenie [w:] Antytrynitaryzm w Pierwszej Rzeczypospolitej w kontekście europejskim. Źródła – rozwój – oddziaływanie, red. M. Choptiany, P. Wilczek, Warszawa 2017, s. 219–261.

Kot S., Bazylik Cyprian (ok. 1535 – po 1591), „Polski Słownik Biograficzny” 1935, t. I, s. 374–375.

Kot S., „Kancjonał brzeski” Jana Zaręby, „Reformacja w Polsce” 1937–39, t. IX–X, s. 443–456.

Kot S., Nieznany poeta polski z XVI w., „Zeitschrift für Slavische Philolologie” 1956, nr XXV, s. 113–150.

Kot S., Pierwsza szkoła protestancka w Polsce, „Reformacja w Polsce” 1921, nr 1, s. 15–34.

Krzywy R., Wstęp [w:] J. Kochanowski, Poematy okolicznościowe, oprac. R. Krzywy, Warszawa 2018, s. 5–94.

Kucała M., Gwary sieradzko-łęczyckie [w:] Encyklopedia języka polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław 1992, s. 111.

Kurzowa Z., Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa 1993.

Leszczyński R.M., Biblia brzeska ewangelicka czy antytrynitarska? [w:] Biblia brzeska. Historia, język, teologia, red. R.M. Leszczyński, Łódź 2013, s. 55–104.

Lubaś W., Argumenty językowe w sprawie „Proteusa abo Odmieńca”, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze” 1961, nr 37, z. 4, s. 109–160.

Masson H., Sabelianizm [w:] idem, Słownik herezji w Kościele katolickim, przeł. B. Sęk, Katowice 1993, s. 254–255.

Mączak A., Klientela. Nieformalne systemy władzy w Polsce i Europie XVIXVIII w., Warszawa 1994.

Mikulski T., Historia literatury wobec zagadnień księgoznawstwa [w:] Studia nad książką poświęcone pamięci Kazimierza Piekarskiego, red. K. Budzyk, A. Gryczowa, Wrocław 1951, s. 65–77.

Mikulski T., Historia literatury wobec zagadnień księgoznawstwa [w:] idem, Rzeczy staropolskie, wstęp W. Weintraub, Wrocław 1964, s. 392–404.

Nitsch K., Z historii polskich rymów [w:] idem, Wybór pism polonistycznych, t. I, Wrocław 1954, s. 33–77.

Nowak-Dłużewski J., Okolicznościowa poezja polityczna w Polsce. Czasy Zygmuntowskie, Warszawa 1966.

Nowak-Dłużewski J., Poemat satyrowy w literaturze polskiej w XVI i XVII w. [w:] idem, Z historii polskiej literatury i kultury, Warszawa 1967, s. 30–37.

Pelc J., Jan Kochanowski w tradycjach literatury polskiej (od XVI do połowy XVIII w.), Warszawa 1965.

Pelc J., Literatura renesansu w Polsce, Warszawa 1994.

Pelcowa H., Interferencje leksykalne w gwarach Lubelszczyzny, Lublin 2001.

Piekarski K., Książka w Polsce w XV i XVI w. [w:] Kultura staropolska, Kraków 1932, s. 350–382.

Piotra Statoriusa „Gymnasii Pinczoviensis Institutio”, wyd. A. Karbowiak, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce” 1914, t. XIII, s. 257–282.

„Polonia Typographica Saeculi Sedecimi. Zbiór podobizn zasobu drukarskiego tłoczni polskich XVI stulecia” 1975, z. X: Maciej Wirzbięta, oprac. A. Kawecka-Gryczowa.

Pszczołowska L., Wiersz polski. Zarys historyczny, Wrocław 1997.

Rothkegel M., Jacobus Palaeologus und die Reformation. Antireformatorische Polemik in der verlorenen Schrift „Pro Serveto contra Calvinum” [w:] Radikale Reformation. Die Unitarier in Siebenbürgen, Hrsg. U.A. Wien, J. Brandt, A.F. Balogh, Köln 2013, s. 91–134.

Rusnak R., Jeszcze w sprawie genezy terminu „fraszka”, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica” 2019, nr 2, s. 213–227.

Sadowski W., Litania i poezja. Na materiale literatury polskiej od XI do XXI wieku, Warszawa 2011.

Siniarska-Czaplicka J., Filigrany papierni położonych na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej od początku XVI do połowy XVIII wieku, Wrocław 1969.

Siwiec J., Brzeskie potomstwo Biblii radziwiłłowskiej. „Sprawy i słowa Jezusa Krystusa” oraz „Wtore księgi Łukasza świętego” Tomasza Falconiusa, „Tematy i Konteksty” 2016, nr 6, s. 60–72.

Smolińska B., Polszczyzna północnokresowa z przełomu XVII i XVIII w. Na podstawie rękopisów Jana Władysława Poczobuta Odlanickiego i Antoniego Kazimierza Sapiehy, Wrocław 1983.

Starnawski J., Na tropie rozwiązania zagadki autorstwa „Proteusa abo Odmieńca”, „Pamiętnik Literacki” 1956, z. 2, s. 461–463.

Śnieżko D., Kozaryn D., Wstęp wydawców [w:] M. Bielski, Kronika, to jest historyja świata, t. I, oprac. D. Śnieżko, D. Kozaryn przy współudziale E. Karczewskiej, Szczecin 2019, s. 7–51.

Śnieżko D., Marcin Bielski i wiedza tajemna [w:] Staropolskie kompendia wiedzy, red. I.M. Dacka-Górzyńska, J. Partyka, Warszawa 2009, s. 269–279.

Wajsblum M., O genezę antytrynitaryzmu polskiego, Warszawa–Kraków 1935.

Witczak T., O złudnym tropie autorstwa „Proteusa”, „Pamiętnik Literacki” 1957, z. 2, s. 505–510.

Witczak T., „Proteus abo Odmieniec” 1564 [w:] Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski. Przewodnik biograficzny i bibliograficzny, oprac. R. Loth, t. III: Mia–R, Warszawa 2002, s. 298–299.

Ziomek J., Renesans, Warszawa 1977.

Zwoliński P., Najdawniejsze opracowanie języka Mikołaja Reja („Wizerunk” M. Reja z r. 1558 a „Polonicae grammatices institutio” P. Stojeńskiego z r. 1568), „Język Polski” 1953, z. 4, s. 255–284.

Informacje

Informacje: Wielogłos, 2020, Numer 3 (45) 2020, s. 1 - 34

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:
Cyprian Bazylik autorem Proteusa abo Odmieńca
Angielski:

Cyprian Bazylik as the Author of Proteus

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-1702-7974

Dariusz Chemperek
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin
https://orcid.org/0000-0003-1702-7974 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 5, Lublin

Publikacja: 2020

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Dariusz Chemperek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski