Grunt jej mać. Kobiece narracje z górnośląskich marginesów – prolegomena
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEGrunt jej mać. Kobiece narracje z górnośląskich marginesów – prolegomena
Data publikacji: 29.12.2023
Wielogłos, 2023, Numer 4 (58) 2023, s. 1 - 25
https://doi.org/10.4467/2084395XWI.23.026.18861Autorzy
Grunt jej mać. Kobiece narracje z górnośląskich marginesów – prolegomena
Celem artykułu jest przedstawienie wybranych kobiecych narracji z rolniczych peryferii Górnego Śląska – ziemi hulczyńskiej. Autorka skupia się na twórczości Evy Tvrdej i Anny Malchárkovej, ich autousytuowaniu, sposobie opowieści oraz na punktach wspólnych ich narracji o autochtonkach. Miejscowe kobiety w ciągu XX wieku musiały się mierzyć z wielopłaszczyznową dyskryminacją – częściowo ze względu na pochodzenie etniczne i wiarę, częściowo ze względu na płeć. Wychowane w patriarchalnej kulturze podlegały jej wzorcom i powielały je, ale ich pozycja względem mężczyzn była ambiwalentna – potrafiły przejąć ich obowiązki, chciały także decydować o wykonywanej przez siebie pracy reprodukcyjnej. Istotna dla protagonistek analizowanych tekstów jest ich więź z ziemią, odkrywana ponownie przez ich potomkinie. Wnuczki jednak częściowo zmieniają schematy wypracowane przez babcie i matki, przerywając krąg milczenia i cichej akceptacji własnego losu.
Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Kraków: Znak 1997.
Artwińska A., Transfer międzypokoleniowy, epigenetyka i „więzy krwi”. O „Małej Zagładzie” Anny Janko i „Granicy zapomnienia” Siergieja Lebiediewa, „Teksty Drugie” 2016, nr 1.
bell hooks, Margines jako miejsce radykalnego otwarcia, przeł. E. Domańska, „Literatura na Świecie” 2008, nr 1–2.
Błaszczak-Wacławik M., Błasiak W., Nawrocki T., Górny Śląsk. Szczególny przypadek kulturowy, Kielce: Wydawnictwo Naukowe Jan Szumacher 1990.
Buchner H., Ciotka Flora, Szczecin: Wydawnictwo My Book, Creative Media 2013.
Buchner H., Dzieci Hanyski, Szczecin: Wydawnictwo My Book 2008.
Buchner H., Hanyska, Kotórz Mały: Silesia Progress 2016.
Český Statistický Úřád, Sčítání – výsledky: Obyvatelstvo podle národnosti, 2022, https://scitani.gov.cz/narodnost#null [dostęp: 2.12.2022].
Chitnis R.A., A Need for Greater Openness. The Countryside in Czech Fiction since 1989, „The Slavonic and East European Review” 2013, vol. 91, no. 3.
Cuius regio? Ideological and Territorial Cohesion of Silesia (c. 1000–2000), vol. 1–5, red. L. Harc, P. Wiszewski, R. Żerelik, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski 2013–2015.
Czesak A., Współczesne teksty śląskie na tle procesów językotwórczych i standaryzacyjnych współczesnej Słowiańszczyzny, Kraków: Księgarnia Akademicka 2015.
Dechovka, spektakl teatru VOSTO5, Televizní záznam inscenace Divadla VOSTO5 „Dechovka” pořízený Českou televizí na Baráčnické rychtě 19. a 20.10.2015, https://vimeo.com/195275990 [dostęp: 20.01.2023].
Der Bauer Mittel- und Osteuropas im sozioökonomischen Wandel des 18. und 19. Jahrhunderts Beiträge zu seiner Lage und deren Widerspiegelung in der zeitgenössischen Publizistik und Literatur. Studien zur Geschichte der Kulturbeziehungen in Mittel- und Osteuropa, hrsg. D. Berindei, W. Gesemann, A. Hoffmann, Köln–Wien: Böhlau 1973.
Derra A., Od skromnego świadka do wiedzy usytuowanej. O pożytkach z feministycznych badań nad nauką i technologią, „Etyka” 2012, nr 45.
Dziewit-Meller A., Od jednego Lucypera, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2020.
Filipowicz M., Configuring Memory in Czech Family Sagas. The Art of Forgetting in Generic Tradition, Lanham–London: Rowman & Littlefield/Lexington Books 2022.
Fukala R., Slezsko – neznámá země Koruny české, České Budějovice: Veduta 2007.
Galant A., Na falach, lądach, marginesach. O metaforach i możliwościach feministycznej historii literatury, „Forum Poetyki” 2017, nr 10.
Glosowitz M., In Search of Upper Silesian Women. Counter-histories in Contemporary Silesian Literature [w:] Voicing Memories, Unearthing Identities. Studies in the Twenty-First Century Literatures of Eastern and East-Central Europe, eds. A. Konarzewska, A. Nakai, Malaga: Vernon Press 2023.
Główny Urząd Statystyczny, Struktura narodowo-etniczna, językowa i wyznaniowa ludności Polski, Warszawa: GUS 2015.
Główny Urząd Statystyczny, Wstępne wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2021 w zakresie struktury narodowo-etnicznej oraz języka kontaktów domowych, Warszawa 2023, https://stat.gov.pl/spisy-powszechne/nsp-2021/nsp-2021-wyniki-wstepne/wstepne-wyniki-narodowego-spisu-powszechnego-ludnosci-i-mieszkan-2021-w-zakresie-struktury-narodowo-etnicznej-oraz-jezyka-kontaktow-domowych,10,1.html [dostęp: 30.08.2023].
Górnikowska-Zwolak E., Szkic do portretu Ślązaczki. Refleksja feministyczna, Katowice: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk” 2000.
Greń Z., Śląsk Cieszyński. Dziedzictwo językowe, Warszawa: Towarzystwo Naukowe Warszawskie 2000.
Hannan K., Borders of Identity and Language in Silesia, „The Polish Review” 2006, vol. LI, no. 2.
Haraway D., Wiedze usytuowane. Kwestia nauki w feminizmie i przywilej ograniczonej/częściowej perspektywy, przeł. A. Czarnacka, http://www.ekologiasztuka.pl/pdf/f0062haraway1988.pdf [dostęp: 20.02.2023].
Humerstone K.C., Kubik A., ‘Celtic Meets Slavic’. The Social Sustainability of Cornish and Silesian Heritage in Europe and Overseas, „Journal on Ethnopolitics and Minority Issues in Europe” 2023, no. 1, s. 1–31, https://doi.org/10.53779/LMZX3988 [dostęp: 20.08.2023].
Janicki K., Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2021.
Jaroszewicz H., Krytyka prób emancypacji śląszczyzny. Płaszczyzna naukowa (lingwistyczna), „Slavia Occidentalis” 2019, nr 1.
Kaczmarek U., Tożsamość regionalna mieszkańców Zaolzia, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 1997, t. 1.
Kaczmarzyk I., „Płacz a narzykani predykantów ze Śląska wygnanych w namysłowskim kraju” – zapomniany utwór literatury śląskiej, „Śląskie Miscellanea” 1993, t. 5.
Kijonka J., Ethnicity, Leisure and Popular Culture [w:] Leisure, Health and Well-Being, eds. Z. Benkő, I. Modi, K. Tarkó, Cham: Palgrave Macmillan 2017.
Kijonka J., Górnoślązacy. Tożsamość regionalna i etniczna ponad granicami, „Człowiek i Społeczeństwo” 2017, nr 44.
Kobiety o kobietach na Górnym Śląsku. Frauen über Frauen in Oberschlesien, Archiwum Historii Mówionej, t. 6, red. J. Lusek, Gliwice–Opole: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej 2018.
Koelling H., Prośliccy, abo jak Pon Wilhelm Koelling byli 12 lot pasterzem w Proślicach, w Miechowej a na Bronach, Wrocław: Grass, Barth i Sp. 1887.
Kolektivizace venkova v Československu 1948–1960 a středoevropské souvislosti, ed. P. Blažek, M. Kubálek, Praha: Dokořán 2008.
Kornhauser J., Dom, sen i gry dziecięce. Opowieść sentymentalna, Kraków: Znak 1995.
Kubatová H., Proměny způsobu života na Hlučínsku v mezigenerační perspektivě, „Český líd” 2014, nr 2.
Kubica G., Ewangelickie kobiety – szkic [w:] eadem, Śląskość i protestantyzm, Kraków: Wydawnictwo UJ 2011.
Kubica G., „Moja ślónsko rzecz”. Szkic autoetnograficzny, „Socjolingwistyka” 2018, z. 32.
Kubik A., Pietrek D., Bestandsaufnahme der (deutschsprachigen) Gegenwartsliteratur in Schlesien. Über die sprachliche Trias der schlesischen Narrative, „Oxford German Studies” 2019, vol. 48, no. 1.
Kubisz P., Przednówek, Český Těšín: Śląski Związek Literacko-Artystyczny w Czechosłowacji 1937.
Kuciel-Frydryszak J., Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Warszawa: Marginesy 2023.
Kunicki W., Śląsk. Rzeczywistości wyobrażone [w:] Śląsk. Rzeczywistości wyobrażone, red. W. Kunicki, współpr. N. i K. Żarscy, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2009.
Kutz K., Piąta strona świata, Kraków: Znak 2010.
Lednická K., Šikmý kostel. Románová kronika ztraceného města léta 1894–1921, Ostrava: Bilá vrána 2020.
Leszczyński A., Ludowa historia Polski. Historia wyzysku i oporu: mitologia panowania, Warszawa: W.A.B. 2020.
Leśniakowska M. et al., Nieswojość, Wrocław: Warstwy 2019.
Loch K., Godki z babciōm, Kotórz Mały: Silesia Progress, 2020.
Lyszczyna J., Czy istnieje literatura śląska?, „Fabryka Silesia” 2012, nr 1.
Ładogórski T., Ludność Śląska na przełomie dwóch epok [w:] Historia Śląska, red. S. Michalkiewicz, t. III: 1850–1890, Wrocław: Ossolineum 1976.
Macura V., The Idyll and the Topos of the “Cottage” as a Czech National Stereotype, „Zagadnienia Rodzajów Literackich” 1996, nr 1–2.
Makarska R., Textual Multilingualism, or Inscribing a Place. Regionalism, Polyculturalism, and Multilingualism in New Central-European Literature, „Wielogłos” 2018 [Special Issue English Version].
Malchárková A., Chudobky: pověsti a báchorky z Hlučínska, Ostrava: Repronis 2018.
Malchárková A., Grunt, przeł. K. Pospiszil-Hofmańska, Kotórz Mały: Silesia Progress 2021.
Malchárková A., Hlásím se k národnosti slezské, 25.03.2021, https://wachtyrz.eu/anna-malcharkova-hlasim-se-k-narodnosti-slezske/ [dostęp: 20.01.2023].
Malinowski L., Powieści ludu polskiego na Śląsku, t. 1–2, Kraków: Akademia Umiejętności 1899–1901.
Matykowski N., Śląsk Cieszyński a Podbeskidzie – świadomość regionalna mieszkańców województwa bielskiego, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 1997, t. 1.
Mečiar M., Hlučínsko: sociální identity a generace, Ostrava: Ostravská univerzita 2008.
Michna E., Odrębność językowa małych grup etnicznych i jej rola w procesach walki o uznanie oraz polityce tożsamości. Analiza porównawcza sytuacji Rusinów Karpackich i Ślązaków, „Studia Humanistyczne AGH” 2014, nr 3.
Morcinek G., Czarna Julka, Warszawa: Czytelnik 1959.
Muś A., Jakubowski T., Kijonka J., Sarna P., Where Ethnoregionalism and Nationalism Meet: A Struggle for Recognition and a Clash of Identities, „International Journal on Minority and Group Rights” 2022, https://doi.org/10.1163/15718115-bja10091 [dostęp: 30.11.2022].
Muzeum Hlučínska, https://www.muzeum-hlucinska.cz/informace/stala-expozice/10 [dostęp: 20.12.2021].
Nawarecki A., Lajerman, Gdańsk: słowo/obraz terytoria 2010.
Németh-Vítová L., Odkrywanie na nowo „kraju sudeckiego” w czeskiej literaturze po 1989 roku, „Porównania” 2015, nr 17.
Netz F., Dysharmonia cælestis, Katowice–Warszawa: Wydawnictwo Naukowe „Śląsk” 2004.
Neumann M., Przemilczane, Kotórz Mały: Silesia Progress 2021.
Nünning V., A ‘Culture-Sensitive Approach’ to Transcultural Literary History [w:] Studying Transcultural Literary History, eds. G. Lindberg-Wada, Berlin: De Gruyter 2006.
Ostroch A.J., Warkocz pokoleń, Warszawa: Wydawnictwo Książkowe „Twój Styl” 1998.
Pamiętniki kobiet z rodzin górniczych. Projekt pomysłu M. Glosowitz, https://www.facebook.com/archiwumwegla [dostęp: 20.02.2023].
Pawelska-Skrzypek G., Domański B., Zróżnicowania przestrzenne postrzegania własnego regionu przez mieszkańców Śląska Cieszyńskiego, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 1997, t. 1.
Plaček V., Prajzáci aneb k osudům Hlučínska 1742–1960, Háj ve Slezsku: Máj 2000.
Pospiszil K., Dziedzictwo niechciane. Walka pamięci w tetralogii śląskiej Evy Tvrdej, „Bohemistyka” 2018, nr 3.
Pospiszil-Hofmańska K., The Eternal Return. Rural and Semi-Rural Areas in Contemporary Upper Silesian Literature [w:] Portraying Countryside in Central European Literature, eds. J. Ivánek, J. Malura, Ostrava: Ostravská univerzita 2021.
Ptáček L., The Sudetes in Czech Cinema – a Political Space Trapped by National and Class Stereotypes, „Ekphrasis” 2020, no. 1.
Řepa M., Between the Nation and Self-interest. The Czech Peasantry in Moravia at the Daybreak of Civil Society, 1848–1914 [w:] Making Politics in the European Countryside: 1780s–1930s, eds. L. Brassart, C. Marache, J. Pan-Montojo, L. Van Molle, Turnhout: Brepols Publishers 2022.
Rokita Z., Odrzania, Wołowiec: Czarne 2023.
Schlossarková J., Co na Prajzske se povědalo, Opava: Leges 2019.
Schlossarková J., Co na Prajzske se stalo, Opava: Leges 2019.
Schlossarková J., Toulky nejen Hlučínskem, Hlučín: Jana Schlossarková 2016.
Silesia Progress, https://www.silesiaprogress.com/pl/c/Po-slonsku/51/1/full [dostęp: 20.11.2022].
Siwek T., Czech Silesia. A Periphery of the Czech State, „Europa XXI” 2006, vol. 15.
Siwek T., Bogdová K., 2007, Czech Cultural-Historical Regions in the Minds of Their Inhabitants, „Czech Sociological Review” 2007, vol. 43, no. 5.
Steuer F., Ostatni gwojźdźaurz, Katowice: Księgarnia i Drukarnia Katolicka 1934.
Steuer F., Z naszej źymjy ślunskej, Katowice: Księgarnia i Drukarnia Katolicka 1934.
Střelec K., Česky psaná literatura jako medium paměti (a zapomnění) Hlučínska, „Poznańskie Studia Slawistyczne” 2019, nr 16.
Swadźba U., Śląskie wartości – praca, rodzina i religia. Geneza, trwanie i zmiany, „Górnośląskie Studia Socjologiczne. Seria Nowa” 2014, nr 5.
Syniawa M., Cebulowŏ ksiynga umartych, Kotórz Mały: Silesia Progress 2018.
Szejnert M., Czarny ogród, Kraków: Znak 2007.
Szewczyk G., Literatura na Górnym Śląsku [w:] Historia Górnego Śląska. Polityka, gospodarka i kultura europejskiego regionu, red. J. Backle, D. Gawrecki, R. Kaczmarek, Gliwice: Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej 2011.
Szymutko S., Nagrobek ciotki Cili, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2001.
Śląsk Cieszyński. Granice, przynależność, tożsamość, red. J. Spyra, Cieszyn: Muzeum Śląska Cieszyńskiego 2008.
Twardoch S., Drach, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2014.
Tvrdá E., Dziedzictwo, przeł. K. Pospiszil, Kotórz Mały: Silesia Progress 2016.
Tvrdá E., Okna do pokoje, Ostrava, Littera Silesia 2010.
Tvrdá E., Pandořína skříňka, Ostrava: Littera Silesia 2015.
Tvrdá E., Přihlásím se ke slezské identitě, 30.03.2021, https://wachtyrz.eu/eva-tvrda-prihlasim-se-ke-slezske-identite/ [dostęp: 20.01.2023].
Tvrdá E., Třešňovou alejí, Ostrava: Littera Silesia 2008.
Urbanec J., Slezská literatura nebo literatura ve Slezsku? [w:] K periodizaci dějin Slezska, red. Z. Jirásek, D. Gawrecki, Opava: Slezská univerzita 2008.
Velková A., Vývoj sociálních a demografických struktur české vesnice v 18. a 1. Polovině 19. století, [praca doktorska], Univerzita Karlova v Praze 2004, https://www.researchgate.net/publication/353015196_Vyvoj_socialnich_a_demografickych_struktur_ceske_vesnice_v_18_a_1_polovine_19_stoleti_Disertacni_prace_Ustav_ceskych_dejin_FFUK_Praha_2004_644_s.pdf [dostęp: 20.02.2023].
Wardasówna M., Wyłom, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza 1954.
Wiatr M., Oberschlesien und sein kulturelles Erbe. Erinnerungspolitische Befunde, bildungspolitische Impulse und didaktische Innovationen, Göttingen: V&R Unipress 2016.
Wiszewski P., A Time of Transformation. New Silesia under Construction (1945–2015) [w:] L. Harc, P. Wiszewski, R. Żerelik, Cuius Regio? Ideological and Territorial Cohesion of the Historical Region of Silesia (c. 1000–2000), vol. 5, Wrocław: Uniwersytet Wrocławski 2015.
Zachová A., Modelovost v současné literatuře psané ženami [w:] Žena v české a slovenské literatuře, red. J.J.K. Nebeský, L. Pavera, Opava: Slezská univerzita 2006.
Załega D., Bez pana i plebana. 111 gawęd z ludowej historii Śląska, Warszawa: Wydawnictwo RM 2021.
Informacje: Wielogłos, 2023, Numer 4 (58) 2023, s. 1 - 25
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Grunt jej mać. Kobiece narracje z górnośląskich marginesów – prolegomena
For the Land’s Sake. Women’s Narratives from Upper Silesian Margins: Prolegomena
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice
Publikacja: 29.12.2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 848
Liczba pobrań: 248