Metafizyka i literatura w epoce nieprawdy. O Księdze niepokoju Fernanda Pessoi
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEMetafizyka i literatura w epoce nieprawdy. O Księdze niepokoju Fernanda Pessoi
Data publikacji: 2023
Wielogłos, 2023, Numer 3 (57) 2023, s. 111 - 128
https://doi.org/10.4467/2084395XWI.23.022.18558Autorzy
Metafizyka i literatura w epoce nieprawdy. O Księdze niepokoju Fernanda Pessoi
Artykuł dotyczy jednego z najbardziej fascynujących dzieł prozatorskich XX wieku – Księgi niepokoju Fernanda Pessoi, jednego z najwybitniejszych poetów języka portugalskiego. Niezwykłość Księgi na tym między innymi polega, że może być ona dowolnie składana z nieopublikowanych przez Pessoę 30 tysięcy fragmentów, których autorstwo przypisał on nie sobie, lecz swemu półheteronimowi (porte-parole) Bernardowi Soaresowi. W artkule podjęto dociekania dotyczące filozoficznych źródeł charakterystycznego dla twórczości Pessoi zjawiska heteronimii oraz obsesyjnego wątku Księgi – niemożności uchwycenia przez jej narratora sensu swego życia i własnej tożsamości. W tym kontekście rozważano kwestię relacji między literaturą i filozofią w obliczu modernistycznego podważenia roszczeń filozofii do prawdy i zrównania obu tych obszarów twórczości pod względem możliwości dostępu do prawdy i jej wyrażania.
Metaphysics and Literature in the Time of Untruth. On The Book of Disquiet by Fernando Pessoa
The article is concerned with one of the most fascinating prose texts of the 20th century – Livro do desassossego (The Book of Disquiet) by Fernando Pessoa, one of the most prominent poets of the Portuguese language. The uniqueness of the Book, among others, is illustrated by the fact that it can be freely composed from 30,000 fragments Pessoa did not publish, but whose authorship he did not ascribe to himself, but to his half-heteronym (porte-parole), Bernardo Soares. The article explores the philosophical sources of the phenomenon of heteronymy characteristic for Pessoa’s work and the obsessive thread of the Book – the narrator’s inability to grasp the sense of his life and his own identity. In this context, the issue of relations between literature and philosophy is considered, with regard to the modernist undermining of philosophy’s claims to truth, and equating both of these areas of their creativity in terms of possibility of accessing the truth and expressing it.
* Artykuł powstał przy wsparciu Narodowego Centrum Nauki, numer grantu 2017/27/B/HS1/00234.
Aguiar F.C. de, L.W. Tavares de Aguiar L.W., Aspectos do sistema heteronímico de Fernando Pessoa, „Cadernos do IL” 2017, no 55.
Barrento J., Identidade e literatura: O Eu, o Outro, o Há, „Diacrítica” 2012, no 3 (26).
Cardiello A., Gori P., Nietzsche’s and Pessoa’s Psychological Fictionalism, „Pessoa Plural” 2016, no 10.
Cid de Garcia G., Dizer o indizível: histeria e heteronímia, „Poiésis” 2012, no 19.
Crews F., Czy literaturę można poddawać psychoanalizie?, przeł. M.B. Fedewicz, „Pamiętnik Literacki” 1981, nr 4 (72).
Ferrer D., Fernando Pessoa: Aproximação dialéctica e fenomenológica, „Ipseitas: Revista da Pós-Graduação em Filosofia da UFSCar” 2017, no 2 (3).
Fianco F., Nietzsche e Fernando Pessoa: perspectivismo e heteronímia na (des)construção do sujeito, „Terra Roxa e Outras Terras: Revista de Estudos Literários” 2018, no 36.
Freire Nobre R., Nietzsche e a escrita artística do pensamento, „Trans/Form/Ação” 2018, no 3 (41).
Gil Soeiro R., Fulgurações do incerto (deambulações oblíquas pensadas a partir d’O Livro do Desassossego), „Comprendre” 2013, no 1 (15).
Giménez D., El Nuevo Livro do Desassossego de Jerónimo Pizarro, „MATLIT: Materialidades da Literatura” 2013, no 2 (1).
Giménez D., Fragmentación y edición en el Libro del Desasosiego, „MATLIT: Materialidades da Literatura” 2013, no 1 (1).
Keating E., Seminário „Traduzir o Livro do Desassossego”, „Diacrítica” 2006, no 3 (20).
Klave J.Z., Fernando Pessoa, czyli bliskość tego, co nieznane, „Poezja” 1990, nr 1–3 (287–289).
Kołakowski L., Psychoanalityczna teoria kultury [w:] idem, Czy diabeł może być zbawiony i 27 innych kazań, Kraków: Znak 2006.
Lopes T.R., Livros do Desassossego – No Plural, „Abriu” 2016, no 5.
Lourenço E., Księga niepokoju – tekst samobójca?, przeł. A. Kalewska, „Literatura na Świecie” 2002, nr 10–12.
Lourenço E., O lugar do anjo. Ensaios pessoanos, Lisboa: Gradiva 2004.
Łukaszyk E., Fernando Pessoa jako ,,nacjonalista mistyczny”. Wizje narodowej tożsamości i historii w twórczości orto- i heteronimicznej, „Prace Komisji Neofilologicznej” 2005, nr 5.
Łukaszyk E., Mech, torf i węgiel. O skrzyni z trzydziestoma tysiącami świstków Fernanda Pessoi, „Tekstualia” 2014, nr 2 (37).
Mayer Branco M.J., Fernando Pessoa e a arte de jazer a vida, „Revista de Filosofia Aurora” 2010, no 22 (31).
Michael J., A heteronímia de Fernando Pessoa: literatura plurilíngue e translacional, „Cadernos de Tradução” 2014, no especial.
Mitova K., The Pessoa Syndrome [w:] Madness, Women and the Power of Art, eds. F. Davies, L. Gonzalez, Oxford: Inter-Disciplinary Press 2013.
Moisés M., Fernando Pessoa: O espelho e a esfinge, São Paulo: Editora Cultrix 1998.
Nietzsche F., O prawdzie i kłamstwie w pozamoralnym sensie [w:] idem, Pisma pozostałe 1862–1875, przeł. B. Baran, Kraków: Inter Esse 1993.
Nietzsche F., Poza dobrem i złem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa–Kraków: nakł. J. Mortkowicza 1912.
Nietzsche F., Przedstawienie retoryki starożytnej [w:] Nietzsche 1900–2000, przeł. B. Baran et al., red. A. Przybysławski, Kraków: Aureus 1997.
Nietzsche F., Wiedza radosna („la gaya scienza”), przeł. L. Staff, Warszawa: nakł. J. Mortkowicza 1906.
Nietzsche F., Z genealogii moralności. Pismo polemiczne, przeł. L. Staff, Warszawa: nakł. J. Mortkowicza 1905–1906.
Nietzsche F., Zmierzch bożyszcz, czyli jak się filozofuje młotem, przeł. S. Wyrzykowski, Warszawa: nakł. J. Mortkowicza 1905–1906.
Nordau M., Dégénérescence, t. 1, trad. A. Dietrich, Paris: Félix Alcan Éditeur 1894.
Oliveira A. de, O tédio no Livro do desassossego, „Revista do CESP” 2016, no 55 (36).
Pellegrini K., Costa Malufe A., O malogro do sujeito na poética de Fernando Pessoa, „Revista do NEPA/UFF” 2019, no 22 (11).
Pereira Gomes E., Wellitanea de Oliveira M., O Livro do desassossego: aspectos estruturais de uma narrativa fragmentada, „Cereus” 2017, no 2 (9).
Pérez López P.J., Un insólito nietzscheano. Notas sobre el nietzscheanismo explícito e implícito de Fernando Pessoa [w:] Olhares europeus sobre Fernando Pessoa, ed. P. Borges, Lisboa: Centro De Filosofia Da Universidade De Lisboa 2010.
Perrone-Moisés L., Pessoa e a doença do ocidente, „Via Atlântica” 2000, no 4.
Pessoa F., Księga niepokoju spisana przez Bernarda Soaresa, pomocnika księgowego w Lizbonie, przeł. M. Lipszyc, Kraków: Lokator 2013.
Pessoa F., O pochodzeniu heteronimów. (Z listu do Adolfa Casais Monteira), przeł. G. Misiorowska, „Poezja” 1990, nr 1–3 (287–289).
Pizarro J., Os muitos desassossegos, „Revista do Centro de Estudos Portugueses” 2016, no 55 (36).
Pizarro J., Pessoa existe?, „Veredas: Revista da Associação Internacional de Lusitanistas” 2007, no 8.
Portela M., Rito Silva A., Encoding, visualizing, and generating variation in Fernando Pessoa’s Livro do Desassossego, „Variants. The Journal of the European Society for Textual Scholarship” 2016, no 12–13.
Radziszewski S., Monolog ironicznego marzyciela. Don Fernando Pessoa i jego Livro do Desassossego, „Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education” 2014, no. 2 (6).
Roccio Souto A. do, Escrever é ser: heteronímia e escritura no Livro do desassossego, „Anu. Lit., Florianópolis” 2018, no 1 (23).
Rodrigues Bandim I.A., António Mora e Friedrich Nietzsche: entre a voz do sangue e a filosofia sanatorial, „Intersemiose: Revista Digital” 2012, no 1 (1).
Sáez Delgado A., El eterno desasosiego del Livro do Desassossego o la tentación del texto-Frankenstein, „Abriu” 2016, no 5.
Sepúlveda S., Listas do Desassossego, „MATLIT: Materialidades da Literatura” 2013, no 1 (1).
Sepúlveda S., Pessoas-livros: O Arquivo Bibliográfico de Fernando Pessoa, „MATLIT: Materialidades da Literatura” 2014, no 1 (2).
Silva A.F. da, Fernando Pessoa: religiosidade na poesia, „Interações: Cultura e Comunidade” 2009, no 5 (4).
Silva Junior N. da, O mal-estar na identificação: diferenças entre Fernando Pessoa e o sujeito pós-moderno, „Ide” 2017, no 64 (40).
Tabucchi A, Kufer pełen ludzi, przeł. A. Wasilewska, „Literatura na Świecie” 2002, nr 10–12.
Tocco V., Da bruma para a bruma – pela bruma: Traduzir „esta espécie de não-livro”, „Abriu” 2016, no 5.
Zenith R., Dramat i sen Fernanda Pessoi, przeł. K. Bartczak, „Literatura na Świecie” 2002, nr 10–12.
Zenith R., Przedmowa [w:] F. Pessoa, Księga niepokoju spisana przez Bernarda Soaresa, pomocnika księgowego w Lizbonie, przeł. M. Lipszyc, Kraków: Lokator 2013.
Informacje: Wielogłos, 2023, Numer 3 (57) 2023, s. 111 - 128
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Metafizyka i literatura w epoce nieprawdy. O Księdze niepokoju Fernanda Pessoi
Metaphysics and Literature in the Time of Untruth. On The Book of Disquiet by Fernando Pessoa
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie
Polska
Publikacja: 2023
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 295
Liczba pobrań: 220