„Jak gdyby to była prawda…” Podejrzany realizm i podejrzany modernizm Tadeusza Rittnera
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTE„Jak gdyby to była prawda…” Podejrzany realizm i podejrzany modernizm Tadeusza Rittnera
Data publikacji: 2020
Wielogłos, 2020, Numer 3 (45) 2020, s. 35 - 55
https://doi.org/10.4467/2084395XWI.20.021.12829Autorzy
„Jak gdyby to była prawda…” Podejrzany realizm i podejrzany modernizm Tadeusza Rittnera
“As If It Were True…”: Tadeusz Rittner’s Dubious Realism and Dubious Modernism
This paper is an attempt at redefining selected plays written by Tadeusz Rittner in the modernist and symbolist convention. In the 1950s, they were evaluated by Zbigniew Raszewski as among the playwright’s lesser achievements. I have analysed three texts: the one-act plays Sąsiadka (“The Neighbour”) and Odwiedziny o zmroku (“A Visit at Dusk”) as well as the play Don Juan. There is no doubt that the author did not avoid stylistic exaggeration in his modernist works, but one can also find some distance from the conventions of the Young Poland period as well as the use of the grotesque, theatrical sham, and the poetics of intimate drama in these plays. Rittner’s Viennese character is an alibi for his aesthetic choices and the manner of staging emotions. The evaluation of these plays, which were written in the symbolist and modernist convention, was affected by the theatrical reception, the artists’ superficial reading of the instructions included in the stage directions, and the pigeonholing of the works as realism with a hint of Romantic mood.
Degler J., Noty do dramatów [w:] S.I. Witkiewicz, Dzieła zebrane, wstęp J. Błoński, red. J. Degler, B. Michalski, A. Micińska, L. Sokół, t. VI: Dramaty II, oprac. J. Degler, Warszawa 1998, s. 513–687.
Durkheim É., O podziale pracy społecznej, przeł. K. Wakar, red. E. Tarkowska, Warszawa 2011.
Głowiński M., Groteska jako kategoria estetyczna [w:] Groteska, red. M. Głowiński, Gdańsk 2003, s. 5–15.
Grzymała-Siedlecki A., Tadeusz Rittner, „Listy z Teatru” 1924, nr 1, s. 2–7.
Jennings L.B., Termin „groteska”, przeł. M.B. Fedewicz [w:] Groteska, red. M. Głowiński, Gdańsk 2003, s. 31–71.
Kierkegaard S., Stadia erotyki bezpośredniej, czyli erotyka muzyczna [w:] idem, Albo-albo, przeł. J. Iwaszkiewicz, Warszawa 1982, t. I, s. 48–154.
Kołoniecki R., Wieczór trzech poetów, „Pion” 1939, nr 7, s. 5–6.
Korzeniewski B., Przegląd teatralny, „Skamander” 1939, z. 105–107, s. 124–128.
-m-, [notatka bez tytułu], „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1902, nr 39, s. 369.
Magris C., Mit habsburski w literaturze austriackiej moderny, przeł. E. Jogałła, J. Ugniewska, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2019.
Milanowski A., Czy Tadeusz Rittner był pisarzem polskim czy austriackim? [w:] Recepcja literacka i proces literacki. O polsko-niemieckich kontaktach literackich od modernizmu po okres międzywojenny = Literarische Rezeption und literarischer Prozess. Zu den polnisch-deutschen literarischen Wechselbeziehungen vom Modernismus bis in die Zwischenkriegszeit, red. G. Ritz, G. Matuszek, Kraków 1999, s. 63–85.
Nycz R., Język modernizmu. Prolegomena historycznoliterackie, Wrocław 1997.
Obrączka P., Drobiazgi epistolograficzne Rittnera, Staffa i Reymonta [w:] idem, W kręgu Młodej Polski. Szkice i materiały, Opole 1994, s. 63–68.
Osterwa J., Reduta i teatr. Artykuły – wywiady – wspomnienia 1914–1947, oprac. Z. Osiński, T.G. Zabłocka, Wrocław 1991.
Perzyński W., [rec. bez tytułu], „Głos Narodu” 1902, nr 209 z 12 września (wyd. poranne), s. 5.
Popiel M., Świat artysty. Modernistyczne estetyki tworzenia, Kraków 2018.
Raszewski Z., Rittneriana: materiały do monografii twórczości dramatycznej Tadeusza Rittnera, „Pamiętnik Teatralny” 1956, nr 1, s. 133–164.
Raszewski Z., Wstęp [w:] T. Rittner, Dramaty, oprac. Z. Raszewski, Warszawa 1966, t. I, s. 5–51.
Raszewski Z., Wstęp [w:] T. Rittner, Głupi Jakub: Komedia w trzech aktach. Wilki w nocy: Komedia w trzech aktach, oprac. Z. Raszewski, Wrocław 1956, s. III–CLI.
Raszewski Z., Wstęp [w:] T. Rittner, W małym domku. Dramat w trzech aktach, oprac. Z. Raszewski, Wrocław 1954, s. III–LXXIX.
Rittner T., Don Juan. Dramat w 3 aktach, Stanisławów 1916.
Rittner T., List z Wiednia, „Czas” 1906, nr 31 z 8 lutego (wyd. wieczorne), s. 1.
Rittner T., Moje życie, „Listy z Teatru” 1924, nr 1, s. 7–9.
Rittner T., Odwiedziny o zmroku [w:] idem, Dramaty, oprac. Z. Raszewski, Warszawa 1966, t. I, s. 165–183.
Rittner T., Sąsiadka. Dramat w 1 akcie, rps Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich, sygn. 13909/II, dokument cyfrowy, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/doccontent?id=14472 [dostęp: 30.12.2019].
Rittner T., W obcym mieście. Fragment powieściowy [w:] idem, W obcym mieście, Lwów 1912, s. 3–86.
Sajewska D., Zapis na wstędze nieświadomości. O dramacie Jana Augusta Kisielewskiego „W sieci” [w:] Dialog w dramacie, red. W. Baluch, L. Czartoryska-Górska, M. Żółkoś, Kraków 2004, s. 13–44.
Schopenhauer A., Psychologia miłości, przeł. A.L., Warszawa 1901.
Sioma R., Autotematyczne komedie atmosfery Tadeusza Rittnera [w:] idem, Niewinność i doświadczenie. O komediopisarstwie Jerzego Szaniawskiego, Toruń 2009, s. 67–80.
Sławiński J., Prace wybrane, red. W. Bolecki, t. I: Koncepcja języka poetyckiego awangardy krakowskiej, Kraków 1998.
Starzewski R., Głód w dramacie. „Sąsiadka”, dram. w 1 akt. Tad. Rittnera, „Czas” 1902, nr 212 z 16 września (wyd. wieczorne), s. 2.
Strindberg A., Panna Julia. Dramat naturalistyczny z przedmową autora [w:] idem, Wybór dramatów, wstęp L. Sokół, oprac. Z. Łanowski, Wrocław etc. 1977, s. 93–186.
Sympatyczna inicjatywa, „Słowo Pomorskie” 1923, nr 151 z 6 lipca, s. 3.
tc. [T. Czapelski], Echa lwowskie, „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1902, nr 24 (976), s. 248–249.
Tomkowski J., Pieniądze i miłość. O galicyjskich nowelach Tadeusza Rittnera [w:] idem, Szkice młodopolskie, red. A.P. Lesiakowski, Warszawa 2016, s. 177–186.
Tunkiel K., W potrzasku Kristianii. „Głód” Hamsuna jako modernistyczna powieść miejska, „Teksty Drugie” 2014, nr 6, s. 102–115.
Wandurski W., Magiczny namiastek życia (Światopogląd teatralny Tadeusza Rittnera), „Listy z Teatru” 1924, nr 1, s. 9–15.
Weininger O., Płeć i charakter. Rozbiór zasadniczy, przeł. O. Ortwin, Warszawa 1911.
Witkiewicz S.I., W małym dworku [w:] idem, Dzieła zebrane, wstęp J. Błoński, red. J. Degler, B. Michalski, A. Micińska, L. Sokółt. VI: Dramaty II, oprac. J. Degler, Warszawa 1998, s. 5–60, przyp. s. 515–554.
Wojdak M., Gdy zabrakło happy endu, czyli o jednoaktówce przełomu XIX i XX wieku [w:] Stulecie Młodej PolskiStudia, red. M. Podraza-Kwiatkowska, Kraków 1995, s. 533–548.
Informacje: Wielogłos, 2020, Numer 3 (45) 2020, s. 35 - 55
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
„Jak gdyby to była prawda…” Podejrzany realizm i podejrzany modernizm Tadeusza Rittnera
“As If It Were True…”: Tadeusz Rittner’s Dubious Realism and Dubious Modernism
Uniwersytet Opolski, pl. Kopernika 11a, 45-040 Opole, Polska
Publikacja: 2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 1182
Liczba pobrań: 968