FAQ

Wielojęzyczność w kontekście akademickim:  sieci naukowe, samodoskonalenie i polityka w Wilnie (w końcu XVIII i pierwszych dekadach XIX wieku)

Data publikacji: 30.11.2016

Wielogłos, 2016, Numer 2 (28) 2016, s. 27 - 62

https://doi.org/10.4467/2084395XWI.16.009.5899

Autorzy

Monika Bednarczuk
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
https://orcid.org/0000-0003-3490-3446 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Wielojęzyczność w kontekście akademickim:  sieci naukowe, samodoskonalenie i polityka w Wilnie (w końcu XVIII i pierwszych dekadach XIX wieku)

Abstrakt

The studies in multilingualism in the Grand Duchy of Lithuania were devoted primarily to the ‘everyday’ dimension of the phenomenon. Hence, the languages the scholars focused on were Polish, Byelorussian, Lithuanian, Ukrainian, Yiddish, and Russian. Taking into consideration the cultural and scientific significance of Vilnius University, its international staff as well as the students’ drive for advancement, its multilingual reality deserves more reflection.
From 1803 to 1832, Vilnius University was the educational centre for western gubernyas of the Russian Empire. Its education and science policy was Western-oriented and rooted in the Enlightenment project of knowledge exchange. Languages of instruction and academic communication were Latin, French and Polish. In the 1820s, German and Russian gained in importance. The University fostered the mobility of gifted early career researchers and excellent students by promoting study stays abroad. Some students were enthusiastic about French, English and German literature and philosophy. In addition, the majority of them and younger scholars had at least a passive knowledge of Byelorussian, Lithuanian or Ukrainian.
The impressive development of Vilnius University in both the scientific and educational fields was to a great extent due to this multilingualism, although obviously there were differences in language competence, including receptive and mediated multilingualism. The article draws on the new research in the area of multilingualism and focuses on the role and the teaching and learning possibilities of the different languages, starting with Latin. Subsequently, three modern languages (French, German and English) are subject to analysis. Special attention is paid to the significant shift in the relationships between Polish and Russian and between the various vernacular languages, for in the 1820s political pressure grew on the University, and vernacular languages also became politicized. This is illustrated with the example of Byelorussian. Finally, the author demonstrates the two-fold advantages of multilingualism on the example of the Philomaths who were exiled to inner Russia in 1824. Firstly, multilingualism was seen by them as a means to accelerate cultural transfer and, thus, to educate the Polish public. Secondly, it facilitated individual successes in Russian provinces. It also allowed students and graduates from Vilnius to save, at least partly, their inner freedom and integrity.
 

Bibliografia

Adamowicz A.F., Wiadomość o życiu i pismach Ludwika Bojanusa, „Tygodnik Petersburski” 1835, nr 80–84.

Akimowa N.,N.F.W. Bułharyn: litieraturnaja rieputacyja i kulturnyj mif, Chabarowsk 2002.

Androulakis G., Researching Language Needs Using ‘Insiders’: Mediated trilingua­lism and other issues of power asymmetries, „International Journal of Applied Linguistics” 2013, vol. 23, no. 3.

Archiwum filomatów: Listy z więzienia, zebr., oprac. i wstęp Z. Sudolski, Warszawa 2000.

Archiwum filomatów. Listy z zesłania. Krąg Franciszka Malewskiego i Józefa Jeżowskiego, zebr., oprac. i wstęp Z. Sudolski, Warszawa 1999.

Archiwum filomatów: Listy z zesłania. Krąg Tomasza Zana, Jana Czeczota i Adama Suzina, zebr., oprac. i wstęp Z. Sudolski, Warszawa 1999.

Archiwum Filomatów, t. I:Na zesłaniu, red. Cz. Zgorzelski, Wrocław 1973.

Baár M., Historians and Nationalism: East-Central Europe in the Nineteenth Century, Oxford 2010.

Baliński M., Pamiętniki o Janie Śniadeckim, jego życiuprywatnym i publicznym i dziełach jego, t. I, Wilno 1865.

Bardach J., O dawnej i nowej Litwie, Poznań 1988.

Barycz H., Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wrocław 1969.

Batowski H., Mickiewicz a Słowianie do r. 1840, Lwów 1936.

Beauvois D., Wilno – polska stolica kulturalna zaboru rosyjskiego 1803–1832, wyd. na podstawie przekł. I. Kani, Wrocław 2010.

Bednarczuk L., Językowy obraz Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 2010.

Bednarczuk L., Stosunki językowe na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 1999.

Bednarska-Ruszajowa K.,Bücher und ihre Leser in Wilna am Anfang des 19. Jhs. „Journal der Ausleihungen der Bücher aus der Bibliothek der Wilnaer Universität” 1805–1816: eine bibliographisch-buchwissenschaftliche Untersuchung, Frankfurt am Main 1996.

Bieliński J., Uniwersytet Wileński 1579–1831, t. I–II, Kraków 1899–1900.

Bilingual Europe. Latin and Vernacular Cultures – Examples of Bilingualism and Multilingualism c. 1300–1800, ed. J. Bloemendal, Leiden–Boston 2015.

Bojanus L.H., Anatome testudinis Europeae, t. 1–2, Wilno 1819–1821.

Bopp F., Über das Conjugationssystem der Sanskritsprache in Vergleichung mit jenem der griechischen, lateinischen, persischen und germanischen Sprache, Frankfurt 1816.

Briôtet J., Discours préliminaire sur la Chirurgie pratique et les observations. Lu ŕ la rentrée publique du Cours d’opérations & de Chirurgie pratique par.... Przemowa o chirurgii i praktycznych onej obserwacjach, miana przy rozpoczęciu lekcji operacji chirurgicznych, przez..., „Prospectus lectionum Univ. Vilnen.”1788.

Bukowiec P., Dwujęzyczne początki nowoczesnej literatury litewskiej: rzecz z pogranicza polonistyki, Kraków 2008.

Burke P., Languages and Communities in Early Modern Europe, Cambridge 2004.

Canagarajah A.S., Liyanage I., Lessons from Pre-Colonial Multilingualism [w:] The Routledge Handbook of Multilingualism, ed. M. Martin-Jones, A. Blackledge, A. Creese, London 2012.

Cenoz J., Gorter D., A Holistic Approach to Multilingual Education: Introduction, „The Modern Language Journal” 2011, vol. 95, no. 3.

Ciechanowska Z., Mickiewicz a Goethe (ze studiów nad znajomością Goethego w Polsce), „Pamiętnik Literacki” 1924/1925, nr 1/4.

Cook V.J., Multi-Competence: Black Hole or Wormhole? (Draft of write-up of SLRF paper, 2005), http://homepage.ntlworld.com/vivian.c/Writings/Papers/SLRF05.htm
[dostęp: 15.12.2015].

Czeczot J., Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny, niektóre przysłowia i idiotyzmy, w mowie sławiano-krewickiej, z postrzeżeniami nad nią uczynionymi, Wilno 1846.

Czeczot J., Piosnki wieśniacze znad Niemna i Dźwiny z dołączeniem pierwotwornych w mowie sławiano-krewickiej, Wilno 1844.

Dhont P., Ambiguous Loyalty to the Russian Tsar? The universities of Dorpat and Helsinki as nation building institutions, „Historical Social Research” 2008, vol. 2.

Dreves G.J.S., Resultate der philosophierenden Vernunft über die Natur der Sittlichkeit, zusamengestellt von..., Leipzig 1797–1798.

Dreves G.J.S., Resultate der philosophierenden Vernunft über die Natur des Vergnügens, d. Schönheiten, des Erhabenen, Leipzig 1793, 2-e Aufl. 1798.

Drzewiński F., Początki mineralogii podług Wernera ułożone dla słuchaczów akademickich, Wilno 1816.

Dubrunfaut A.-P., Sztuka robienia cukru z buraków, przeł. N.A. Kumelski, Wilno 1829.

Dybiec J., Zagraniczne studia naukowe stypendystów wileńskich (1803–1831), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne” 1979, z. 64.

Eschenburg J.J., Entwurf einer Theorie und Literatur der schönen Wissenschaften, Berlin–Stettin 1823.

Eschenburg J.J., Grundzüge der griechischen und römischen Fabelgeschichte, 3. Aufl. Berlin 1806.

Fabre J., Adam Mickiewicz i dziedzictwo oświecenia, przeł. M. Perek [w:] idem, Od oświecenia do romantyzmu: studia i szkice z literatury i kultury polskiej, red. K. Kasprzyk, Warszawa 1995.

Fedorowicz Z., Ludwik Henryk Bojanus, Wrocław 1958.

Filamaty i filarety. Zbornik, red. K. Cwirka, Mińsk 1998.

Franceschini R., Multilingualism and Multicompetence: A Conceptual View, „The Modern Language Journal” 2011, vol. 95, no. 3.

Frank J., Pamiętniki, przekł. z franc., wstęp i uwagi W. Zahorski, Wilno 1913.

Fritz J., Listy Józefa Franka do Gotfryda E. Grodka, Lwów 1929.

Funke K.Ph., Mythologie für Schulen, Hannover 1808.

Głuszkowski P., F.W. Bułharyn w russko-polskich otnoszenijach pierwoj połowiny XIX wieka: ewolucyja idienticznosti i politiczeskich wozzrienij, Sankt-Petersburg 2013.

Gołuchowski J., Die Philosophie in ihrem Verhältnisse zum Leben ganzer Völker und einzelner Menschen, Erlangen 1822.

Hall J.K., Cheng A., Carlson M.T., Reconceptualizing Multicompetence as a Theory of Language Knowledge, „Applied Linguistics” 2006, vol. 27.

Haustein B.,Geschichte des Ursprungs und Fortgangs der deutschen Litteratur..., Wilna 1819.

Haustein B., Sammlung deutscher auserlesener Stücke in gebundener und ungebundener Rede, Wilna 1810.

Haustein B.,Sposób łatwy uczenia się czytać po angielsku, Wilno 1806.

Helvétius C.A., De l’esprit, Paris 1758; Bern 1791.

Henning J.W., Leitfaden beim methodischen Unterricht in der Geographie, Iferten 1812.

Herder J.G.,Ideen zur Philosophie der Geschichte der Menschheit, Riga–Leipzig 1784.

de Humboldt A., Tableaux de nature, vol. 1–2, Paris 1808.

von Humboldt A., Central-Asien: Untersuchungen über die Gebirgsketten und die vergleichende Klimatologie, aus dem Franz. übersetzt. von W. Mahlmann, t. I, Berlin 1844.

JundziłłB., Pamiętniki, wydałA.M. Kurpiel, Kraków 1905.

Kachanouski A.H., Małasz L.A., Cwirka K.A., Bielaruskaja falklarystyka: epocha feadalizmu, Mińsk 1989.

Kaczkowski K., Wspomnienia z papierów pozostałych po panu... generał sztabs-lekarzu wojsk polskich (1808–1831), ułożył T. Oksza Orzechowski, Lwów 1876.

Korespondencja Filomatów, wyd. J. Czubek, Kraków 1913.

Kotwicz W., Kotwiczówna M., Orientalista Antoni Muchliński: życie i dzieła, Wilno 1935.

Kraszewski J.I., Listy do rodziny 1820–1863, oprac. W. Danek, Kraków 1982.

Kraszewski J.I., Noce bezsenne [w:] idem, Pamiętniki, oprac. W. Danek, Wrocław 1972.

Kristol A., Le plurilinguisme socialisé dans l’espace «francophone» du XVIIIe siècle[w:] Multilingualisme et multiculturalité dans l’Europe des Lumières = Multilingualism and Multiculturalism in Enlightenment Europe. Actes du Séminaire International des jeunes dix-huitiémistes 2004), ed. U. Haskins Gonthier, A. Sandrier, Paris 2007.

Kumelski N.A., Ośm chwil rozrywki albo ośm powieści wyjętych z pism Augusta Lafontaine, Zschokke, Kotzebue i innych, t. I–II, Wilno 1827.

Kumelski N.A., Zasady geognozji wedle nauki Wernera, t. I–II, Wilno 1827.

La Correspondance de Jean Sniadecki avec les savants Français (1781–1798),publiée par A. Birkenmaje, L. Kamykowski, Varsovie 1938.

Lelewel J., Dzieje starożytnych Indii ze szczególnym zastanowieniem się nad wpływem, jaki mogła mieć na strony zachodnie, Warszawa 1820.

Lelewel J., Przygody w poszukiwaniach i badaniu rzeczy narodowych polskich, Poznań 1858.

Lelewel J., Rzut oka na dawność litewskich narodów i związki ich z Herulami, Wilno 1808.

Les oeuvres de mylord comte de Shaftsbury, vol. 1, Genewa 1769.

Lipski J., Archiwum Kuratorii Wileńskiej x. Ad. Czartoryskiego, Kraków 1926.

Litauen und Ruthenien: Studien zu einer transkulturellen Kommunikationsregion (15.–18. Jahrhundert) = Lithuania and Ruthenia. Studies of a Transcultural Communication Zone (15th–18th Centuries), ed.S. Rohdewald, D.A. Frick, S. Wiederkehr, Wiesbaden 2007.

Litwinowicz-Droździel M., O starożytnościach litewskich: mitologizacja historii w XIX-wiecznym piśmiennictwie byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego, Kraków 2008.

Łatyszonek O., Literatura białoruska epoki Oświecenia: odrodzenie czy upadek?[w:] Z polskich studiów slawistycznych, s. XI:Literaturoznawstwo – kulturologia – folklorystyka, Warszawa 2008.

Łatyszonek O., Od Rusinów Białych do Białorusinów, Białystok 2006.

Małasz L.A., Jan Czeczot[w:] A.H. Kachanouski, L.A. Małasz, K.A. Cwirka, Bielaruskaja falklarystyka: epocha feadalizmu, Mińsk 1989.

Materiały do historii Towarzystwa Filomatów, wyd. S. Szpotański, S. Pietraszkiewiczówna, t. I–III, Kraków 1920–1934.

Mickiewicz A., Goethe i Byron, przeł. A. Górski [w:] idem, Dzieła, t. V, oprac. Z. Ciechanowska, Warszawa 1955.

Mickiewicz A., Listy,cz.1 (1817–1831) [w:] idem, Dzieła, t. XIV, oprac. S. Pigoń, Warszawa 1953.

Mickiewicz A., O krytykach i recenzentach warszawskich[w:] idem, Pisma, nowe wyd. zupełne, t. V, Lipsk 1899.

Mickiewicz A., Rozmowy[w:] idem, Dzieła,t. XVI, zebr. i oprac. S. Pigoń, przedm. W. Mickiewicz, Warszawa 1933.

Odyniec A.E., Listy z podróży, t. 1–4, Warszawa 1875–1878.

Olechnowicz M., Polscy badacze folkloru i języka białoruskiegow XIX wieku, Łódź1986.

Pietraszewski I., Miano slavianskie w ręku jednej familii od trzech tysięcy lat zostające, czyli nie Zendawesta a Zędaszta, to jest życie dawcza książeczka Zoroastra, Berlin 1857.

Pijatuchowicz M.M., Narysy historyi bielaruskaj litaratury: Aglad litaraturna-idealahicznych płyniau XIX i XX st., Mińsk 1928.

Poezja Filomatów,wyd. J. Czubek, t. II, Kraków 1922.

Rewkowski Z., Pamiętniki, t. I: Wilno. Ostatnie lata Uniwersytetu, na prawach rękopisu, z oryginału do druku przyg., wstępem i przyp. opatrzył W. Więsław, Wrocław 2011.

Rothe H., Gottfried Ernst Groddeck und seine Korrespondenten, Berlin 2015.

Schaller K.L., Zasady poezji i wymowy, przeł. J.K. Ordyniec, t. 1–2, Warszawa 1826–1827.

Schlegel F.W., Über die Sprache und Weisheit der Indier, Heidelberg 1808.

Shakespeare’s Dramatische Werke, übers. und erläutert von J.W. Benda, Leipzig 1825–1826.

Sniadecki J.,Discours sur Nicolas Kopernik, Varsovie 1803 et 1818; réimprimé a Paris 1820.

Szulska I., Litwa Józefa Ignacego Kraszewskiego, Warszawa 2011.

Świrko S., Z Mickiewiczem pod rękę, czyli życie i twórczość Jana Czeczota, Warszawa 1989.

Von Rußland über die Mongolei nach China. Berichte aus dem frühen 19. Jahrhundert, hg. von H. Walravens, Wiesbaden 2002.

Walravens H., Wilhelm Schott (1802–1899). Leben und Wirken des Orientalisten, Wiesbaden 2001.

Wawrykowa M., Ruch studencki w Niemczech 1815–1825, Warszawa 1969.

Windakiewicz S., Walter Scott i lord Byron w odniesieniu do polskiej poezji romantycznej, Kraków 1914.

Witkowska A., Rówieśnicy Mickiewicza: życiorys jednego pokolenia, Warszawa 1962.

Woldan A.,Mehrsprachigkeit in der Literatur Galiziens, „Studia Historicolitteraria” 2012, t. XII.

Zan T., Z wygnania. Dziennik z lat 1824–1832, wyd. M. Dunajówna, Wilno 1929.

Zeutskij V., La langue française en Russie au siècle des Lumières: Éléments pour une histoire sociale, in: Multilingualisme et multiculturalité dans l’Europe des Lumières = Multilingualism and Multiculturalism in Enlightenment Europe Actes du Séminaire International des jeunes dix-huitiémistes 2004), ed. U. Haskins Gonthier, A. Sandrier, Paris 2007.

Z filareckiego świata. Zbiór wspomnień z lat 1816–1824, wyd. H. Mościcki, Warszawa 1924.

Ziamkiewicz R., Jan Barščeŭski – pieršy biełaruski piśmeńnik XIX stalećcia (uspamin u 60-letniuju hadauščynu śmierci), Wilnia 1911.

Żukowska K., Wychowankowie Uniwersytetu Wileńskiego w świetle korespondencji, wspomnień, dokumentów: Joachim Lelewel i Szymon Żukowski, Warszawa 2008.

Informacje

Informacje: Wielogłos, 2016, Numer 2 (28) 2016, s. 27 - 62

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Wielojęzyczność w kontekście akademickim:  sieci naukowe, samodoskonalenie i polityka w Wilnie (w końcu XVIII i pierwszych dekadach XIX wieku)

Angielski:

Wielojęzyczność w kontekście akademickim:  sieci naukowe, samodoskonalenie i polityka w Wilnie (w końcu XVIII i pierwszych dekadach XIX wieku)

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-3490-3446

Monika Bednarczuk
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok
https://orcid.org/0000-0003-3490-3446 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet w Białymstoku, ul. Marii Skłodowskiej-Curie 14, 15-097 Białystok

Publikacja: 30.11.2016

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

Monika Bednarczuk (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski