FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Polska Myśl Pedagogiczna

opis
Po II wojnie światowej nauce polskiej narzucono szereg ograniczeń ideologicznych wynikających z polityki przyjętej przez komunistyczny reżim. Objawiały się one między innymi cenzurą nałożoną w latach 1945–1989 na wszystkie publikowane teksty, także naukowe, czy prześladowaniem badaczy nie nawiązujących do komunistycznej ideologii. Szczególnie dotkliwie odczuła to polska humanistyka, w tym myśl pedagogiczna, co skutkowało niemożnością rozwijania większości jej kierunków obecnych przed II wojną światową.

W związku z tym misją rocznika „Polska Myśl Pedagogiczna” jest nadrobienie strat powstałych w wyniku tych trudnych dziejów poprzez pokazywanie bogactwa teoretycznych i praktycznych koncepcji pedagogicznych wraz z pluralizmem ich źródeł filozoficznych, światopoglądowych, ideowych i innych.

Numery

Okładka czasopisma Polska Myśl Pedagogiczna 10 (2024) przejdź do numeru Następne

Numer 10

Data publikacji: 08.11.2024

Redaktor numeru: Urszula Chęcińska

Redaktor naczelny: Janina Kostkiewicz

Zastępca redaktora naczelnego: Dominika Jagielska

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Instytutu Pedagogiki.

Projekt okładki: Marcin Bruchnalski

Zawartość numeru

Dziecko i dzieciństwo – istota - problemy – konteksty

Maciej Bernasiewicz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 23 - 38

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.001.19955
W artykule opisano środowisko rodzinne dwudziestu wybitnych Polek i Polaków. Przeprowadzona kwerenda monografii biograficznych pozwoliła wyłonić dwie grupy rodziców, którzy zorganizowali optymalne warunki wychowania dla przyszłych geniuszy pod względem promowania książek i czytelnictwa. Pierwszy kontakt z książką następował we wczesnym dzieciństwie i był pochodną albo codziennego użytkowania książek przez rodziców jako narzędzia ich pracy, albo przejawianego przez rodziców szacunku do wiedzy i wykształcenia.
Czytaj więcej Następne

Mariusz Szajda

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 39 - 51

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.002.19956
Wartość relacji, jaka zachodzi między rodzicem a dzieckiem, można analizować na różnych płaszczyznach: obyczajowej, biologicznej, symbolicznej, społecznej, prawnej czy też artystycznej. Celem niniejszego studium jest próba charakterystyki obecności dziecka jako podmiotu w przestrzeni europejskiej sztuki wizualnej, ze szczególnym zwróceniem uwagi na wartość ojcostwa w odniesieniu do twórczości artystycznej jednego z największych polskich malarzy: Stanisława Wyspiańskiego. Poprzez identyfikację wartości na drodze aksjologii semiologiczno- -ikonograficznej możliwe staje się odczytanie dzieła artystycznego jako swoistego, filozoficznego zapisu o istocie rozumienia analizowanej wartości. Analizie poddane zostały portrety dziecięce artysty, które potraktować można jako swego rodzaju zapis symboliczny nie tylko pojmowania, ale nade wszystko przeżywania wartości, jaką jest ojcostwo. W wielowymiarowym procesie wychowania dziecka ojciec odgrywa niezwykle istotną rolę, poprzez którą w znaczący sposób wpływa na kształtowanie się i rozwój osobowości młodego człowieka. Nie jest to jednak proces jednokierunkowy, dziecko w znaczący sposób kształtuje bowiem rodzica jako ojca, przyjaciela i współtowarzysza przeżywanej codzienności.
Czytaj więcej Następne

Ryszard Skrzyniarz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 53 - 71

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.003.19957
Ewaryst Estkowski (1820–1856) propagował wychowanie patriotyczne i religijne młodego człowieka nie tylko w szkole elementarnej, lecz także w całym systemie ówczesnego szkolnictwa. Uważał on, że jeżeli Polacy zostaną pozbawieni religii katolickiej, to wówczas utracą tożsamość narodową. Według niego kończący szkołę miał być człowiekiem dobrym i pobożnym, a przede wszystkim świadomym obowiązków wobec ojczyzny. Na drodze do takiego przygotowania powinni stać rodzice i nauczyciele, Kościół, ksiądz, wspólnota i naród.

W nauce pisania i czytania widział on sposób na poszerzenie horyzontów ludu polskiego, w nauce rachunków dostrzegał środek do walki o dobro materialne tegoż ludu, zaś historia i geografia miały obudzić w młodym człowieku miłość do ziemi ojczystej. W wychowaniu fizycznym widział siłę do pracy dla dobra innych i ojczyzny. Praktyczne zastosowanie rysunku miało na celu uwrażliwienie na piękno ojczyzny. Dalsza zaś edukacja prowadziła, jego zdaniem, do niezależnego myślenia i ułatwiała wolność dokonywanych wyborów. Ten nurt myślenia był również zauważalny w XX wieku po odzyskaniu przez Polskę niepodległości.
Czytaj więcej Następne

Andrzej Ryk

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 73 - 84

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.022.19976
Artykuł ukazuje wybrane problemy opieki i wychowania dziecka zaprezentowane w trakcie I Ogólnopolskiego Kongresu Dziecka, który odbył się w Warszawie w dniach 2–4 października 1938 roku. Kongres był doniosłym wydarzeniem dla wszystkich środowisk II Rzeczypospolitej, którym zależało na poprawie sytuacji polskiego dziecka. Kryzys ekonomiczny, sytuacja odzyskania przez Polskę wolności po wielu latach niewoli, syndrom młodego państwa polskiego i dojrzewającej dopiero demokracji niósł ze sobą w kwestii opieki i wychowania dzieci i młodzieży wiele zaniedbań i niedostatków. Kongres stał się okazją nie tylko do ich uwypuklenia, lecz także do podjęcia środków zaradczych.
Czytaj więcej Następne

Agnieszka Cybal-Michalska

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 85 - 96

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.005.19959
Każda epoka pozostawia swoisty ślad literacki. Humanistyczny dyskurs nad dziełem literackim jako recepcją historycznie przeobrażającej się rzeczywistości społecznej i doświadczeń społeczno-kulturowych powinien uwzględniać refleksję nad świadectwem (nie) obojętności. Wystąpienie odwołujące się do pedagogicznego „wycieniowania” dzieł Janusza Korczaka będzie pretekstem do rozpatrywania piśmiennictwa jako świadectwa obecności w doświadczeniach społecznych, ale również ukierunkuje zainteresowania poznawcze ku zachowaniom i relacjom międzyludzkim. Tym samym frapujące poznawczo są analizy dotyczące warunków społecznych, których skutkiem była literatura Janusza Korczaka, a nade wszystko refleksje, jakie skutki społeczne powodowała i powoduje. Tym samym, osadzając literaturę jako rys kulturowy w sieci społecznych relacji, warto zastanowić się nad rodzajem nie tylko wiedzy, ale i predyspozycji psychologicznych, które mogą być w niej odtwarzane, gdy weźmie się za punkt odniesienia jakość rzeczywistości społeczno-kulturowej.
Czytaj więcej Następne

Kinga Flaga-Gieruszyńska, Urszula Chęcińska

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 97 - 115

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.006.19960
Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej części, opartej na publikacjach pedagogicznych, omówiona została pedagogiczna działalność Janusza Korczaka jako prekursora i rzecznika praw dziecka. W części drugiej, opartej na publikacjach prawniczych, przedstawione zostały rozważania dotyczące praw dziecka i prawidłowego ich odzwierciedlenia, związanego z prawem dziecka do jego wysłuchania w sprawach cywilnych. Artykuł kończy się konkluzją o konieczności współpracy pedagogów z prawnikami w czasach, w których wzrasta świadomość potrzeby poszukiwania nowych rozwiązań prawnych, związanych z obecnością „dzieci bez dzieciństwa” i „dzieciństwa poza granicami”. Artykuł jest zapowiedzią kolejnych publikacji na ten temat.
Czytaj więcej Następne

Alicja Żywczok

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 117 - 140

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.007.19961
Przedmiotem badań zaprezentowanych w artykule uczyniono przede wszystkim postrzeganie dziecka przez księdza Franciszka Blachnickiego (1921–1987): założyciela m.in. Ruchu „Światło-Życie”, Krucjaty Wyzwolenia Człowieka i Chrześcijańskiej Służby Wyzwolenia Narodów. W wyniku analiz dzieł tego pedagoga i teologa zarysowała się również jego wizja dzieciństwa. Zaprezentowaniu wyników badań służyła odpowiednia struktura artykułu, na którą składają się: deskrypcja metodologicznych podstaw badań, umieszczenie problematyki wśród dyscyplin i subdyscyplin naukowych, podanie zasadniczych pojęć, nakreślenie wizerunku Franciszka Blachnickiego w szerszym kontekście historycznym. W rezultacie procesu badawczego rozstrzygnięto problemy badawcze dotyczące (zgodnego z nauką Kościoła katolickiego) postrzegania przez Blachnickiego dziecka i dzieciństwa oraz wydobycia sugestii wychowawczych, prospołecznych i etycznych skierowanych do współczesnych ludzi, a odnalezionych w jego dorobku.
Czytaj więcej Następne

Andrzej Skrendo

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 141 - 158

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.008.19962
Tadeusz Różewicz w swej twórczości, zwłaszcza późnej, tworzy mit dzieciństwa. Mit ten opiera się na kilku założeniach. Po pierwsze, że poeta to ktoś pozostający przez całe życie w szczególnej relacji z matką (matka poety była nawróconą na katolicyzm Żydówką). Po drugie, że dzieciństwo to źródło, do którego trzeba wracać, aby poezja mogła istnieć w świecie wyjałowionym z wartości po wojnie i Zagładzie. Po trzecie, że dzieciństwo jest czasem niewinności, który funkcjonuje poza odróżnieniem dobra i zła. W opozycji do tych założeń autor artykułu dowodzi, że – po pierwsze – relacja z matką ma odwrotną stronę, jest to relacja ojca z synem. Wchodzi w nią Różewicz jako syn oraz jako ojciec wobec własnych dwóch synów. Po drugie, że nie ma powrotu do dzieciństwa, sytuuje się ono ponad porządkiem czasu, a ta przestrzeń ponad czasem nie jest porządkiem mitu, lecz traumy. Po trzecie, że dzieciństwo u Różewicza jest wewnętrznie naznaczone doświadczeniem zła – dzieciństwo nie jest niewinne.
Czytaj więcej Następne

Barbara Bilewicz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 159 - 174

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.009.19963
Artykuł stanowi rozprawę na temat myśli, poglądów i metodyki Friedricha Froebla postrzeganej na nowo i praktykowanej w rzeczywistości edukacyjnej XXI wieku. Zagadnienie opracowano na podstawie przeglądu literatury pedagogicznej, ujęć teoretycznych i propozycji metodycznych, opisanych zarówno przez pierwsze, jak i współczesne promotorki idei pedagogicznych Froebla. Przestrzeniami analizy stały się dawne i współczesne: ujęcie życiorysu pedagogicznego Friedricha Froebla, wizja dziecka, rola nauczyciela, pojmowanie wychowania, znaczenie zabawy, wykorzystanie środków dydaktycznych, darów, istota edukacji. Tekst zakończony jest wnioskiem, że pedagogika i praktyka freblowska są w Polsce dobrze opracowane koncepcyjnie i szeroko w zakresie dydaktyczno-metodycznym.
Czytaj więcej Następne

Anna Murawska

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 175 - 186

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.010.19964
W artykule autorka wskazuje na specyfikę edukacji wczesnoszkolnej ze szczególnym uwzględnieniem niespójności między rangą przyznawaną temu etapowi edukacji a jego jakością ujawnianą w licznych badaniach. Pokazuje też problematyczność dzieciństwa ujmowanego w kontekście nadziei, zwracając uwagę na to, że nadzieja nie jest automatycznie przypisana do tego okresu życia człowieka. Tak jak inne dyspozycje człowieka wymaga wspierania w rozwoju. Ze względu na rolę, jaką odgrywa język w poznawaniu, rozumieniu i interpretowaniu świata, autorka stawia tezę o konieczności refleksji nad językiem, którym posługują się nauczyciele wczesnej edukacji. Proponuje, aby w refleksji tej brać pod uwagę sformułowane przez nią cechy „języka nadziei”.
Czytaj więcej Następne

Katarzyna Krasoń

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 187 - 200

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.011.19965
Celem artykułu jest ukazanie znaczenia filmu w edukacji. Istotą rozważań jest porównanie oferty edukacyjnej, która często nie odpowiada potrzebom dzieci, z filmami rozrywkowymi, których przekaz jest dekodowany przez widza. Wyświetlane były np. filmy znajdujące się w popularnej ofercie streamingowej, a związane z uniwersum Gwiezdnych wojen.
Czytaj więcej Następne

Justyna Nowotniak

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 201 - 217

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.012.19966
Artykuł dotyczy małego fragmentu kultury wizualnej, ale obejmującego duże pole problemowe, którym jest proces tworzenia światów wizualnych dla dzieci w postaci gier sieciowych i zasygnalizowania roli streamerów w poruszaniu się po tym świecie. W pierwszej części artykułu scharakteryzowano sposób rozumienia kultury wizualnej i mechanizmy jej tworzenia. W drugiej części wskazano na przykłady gier i popularnych w Polsce streamerów. Artykuł jest wstępną propozycją zmierzenia się z tą problematyką.
Czytaj więcej Następne

Zuzanna Sury, Sara Zygmuntowicz, Ewelina Dziubla

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 219 - 239

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.004.19958
Artykuł prezentuje wyniki jakościowej analizy treści siedmiu filmów o charakterze parental trollingowym, opublikowanych w aplikacji TikTok. Filmy zostały stworzone przez rodziców biorących udział w „wyzwaniach”, którzy nagrywali własne dzieci w sytuacjach ośmieszających lub stresujących je. Badanie dotyczy metod komunikacji, demografii użytkowników i znaczenia algorytmów w rozprzestrzenianiu się patotreści. Wyniki wskazują na możliwe psychospołeczne konsekwencje dla dzieci zbliżone do skutków doświadczania cyberprzemocy. Autorki opisują możliwe skutki nadużywania wizerunku dziecka dla przyszłych relacji rodzic–dziecko i na ryzyko normalizacji społecznej parental trollingu. Wskazują na potrzebę projektowania działań edukacyjnych dla rodziców oraz rekomendują kampanie społeczne i dalsze badania nad czynnikami determinującymi parental trolling, proponując dyskusję nad kompleksową edukacją w niemal wszystkich grupach wiekowych i nad terapeutycznym wsparciem dla dzieci dotkniętych nadużyciem publikacji ich wizerunków.
Czytaj więcej Następne

Zuzanna Zbróg

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 241 - 255

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.013.19967
Wykluczanie rówieśnicze w grupach przedszkolnych, mimo że jest zjawiskiem powszechnym, badawczo jest rzadko rozpoznawane, zwłaszcza w polskiej pedagogice – częściej dotyczy uczniów. W artykule proponuję nową, eksperymentalną metodę odczytywania obserwowanych praktyk wykluczania rówieśniczego: analizę dyfrakcyjną. Fragmenty konwersacji rówieśniczej w grupie pięciolatek są podstawą rozszerzania perspektywy badawczej polegającej na podejmowaniu prób myślenia w kategoriach intraakcji i dyfrakcji, tworzących złożony, przestrzenny układ wzajemnych zależności. Cechą charakterystyczną przedstawianego wywodu jest problematyzowanie kolejnych elementów analizowanych zdarzeń, w rezultacie prowadzące do wyzwolenia się z nawykowego myślenia o wykluczaniu rówieśniczym (obwinianie agresora) i wyłaniania się „bardziej etycznej drogi” interpretacji tego, co się zdarzyło – stanowi to główny cel przedstawianych badań.
Czytaj więcej Następne

Renata Michalak

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 257 - 278

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.014.19968
W artykule podjęto próbę ukazania miejsca i roli dziecka w nowoczesnym dyskursie ekologicznym, którego fundamentem staje się przyznanie, uznanie i głębokie rozumienie praw dziecka i jego nowej pozycji w świecie oraz w relacjach z dorosłymi i przyrodą. Narracje te zderzono z rzeczywistością, w której bardzo często odbiera się lub znacząco ogranicza prawa dziecka do partycypacji i aktywizmu społecznego, postrzegając je w kategoriach istoty bezbronnej, niedojrzałej, podatnej na doświadczanie krzywdy i wymagającej opieki oraz troski, a więc niezdolnej do podmiotowego współdziałania i zaangażowania w problemy zawłaszczone przez dorosłych. W analizie dyskursu ekologicznego odnoszącego się do roli dziecka w konstrukcji harmonii w relacjach człowiek-przyroda zastosowano dychotomiczny podział: dziecko-ofiara (victima) i dziecko-zbawca (salvatore). Mając na uwadze wieloaspektowość owego dyskursu, zostały w nim wyostrzone jedynie wybrane wątki o nachyleniu pedagogicznym. Konstatacje i próby konstrukcji reprezentacji dziecka w przestrzeni ekologicznej zostały oparte także na wynikach badań własnych, którymi objęto studentów pedagogiki wczesnoszkolnej, po trzysemestralnym cyklu zajęć z edukacji przyrodniczo-ekologicznej. Materiał empiryczny pozyskano z analizy językowych wypowiedzi ustnych i pisemnych 183 studentów.
Czytaj więcej Następne

Małgorzata Łobacz, Paweł Łobacz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 279 - 294

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.027.19983
W niniejszym artykule, po uwagach wstępnych, omówione zostało pojęcie osobowego spełnienia, a następnie podjęta została trudna i stale wzbudzająca duże zainteresowanie wśród badaczy problematyka relacji dzieci i młodzieży z ich rówieśnikami z niepełnosprawnością w środowisku szkolnym. W dalszej części – koncentrując się na centralnym zagadnieniu urzeczywistniania osobowego – ukazano uwarunkowania prowadzące do osobowego spełnienia człowieka na drodze kontaktu z „Innym” – słabym kondycyjnie człowiekiem. Całość rozważań zamyka krótkie podsumowanie. Człowiek jako osoba zobowiązany jest do urzeczywistniania siebie, do realizacji swojego człowieczeństwa, osiągnięcia swej pełni. Może to osiągnąć jedynie na drodze czynów moralnie dobrych. Bardzo ważne jest zatem kształtowanie już od najmłodszych lat właściwej postawy wobec drugiego człowieka, zwłaszcza słabego, chorego, dotkniętego cierpieniem. Celem artykułu jest ukazanie środowiska szkolnego jako miejsca urzeczywistniania osobowego dzieci i młodzieży na drodze relacji z osobami z niepełnosprawnością.
Czytaj więcej Następne

Lidia Pawlusińska

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 295 - 307

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.015.19969
Współczesne trendy matematycznego kształcenia najmłodszych uczniów mocno podkreślają aktywność poznawczą i wskazują, że to właśnie ona jest warunkiem koniecznym prawidłowego rozwoju kompetencji matematycznych. W tym kontekście uczenie się matematyki należy rozumieć jako budowanie własnych struktur umysłowych jednostki. W tak rozumianą edukację matematyczną dobrze wpisuje się uczenie przez badanie.

W artykule zaprezentowano zagadnienie zorganizowanej, matematycznej działalności badawczej uczniów na pierwszym etapie edukacyjnym. Tekst jest próbą przekonania czytelnika, że mimo niedojrzałości intelektualnej dziecko jest zdolne do prowadzenia badań, w trakcie których uruchamia zachowania zbliżone do tych przypisywanych profesjonalnym matematykom. Przedstawiono także zarys genezy koncepcji kształcenia przez badanie oraz poruszono zagadnienia matematycznej aktywności badawczej dziecka i procesów umysłowych uruchamianych w trakcie uczenia się przez badanie.
Czytaj więcej Następne

Monika Noszczyk-Bernasiewicz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 309 - 324

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.016.19970
W artykule opisano środowisko wychowawcze Państwowego Zakład Wychowawczo- Naukowego w Krzeszowicach, zorganizowane przez Stanisława Jedlewskiego. Placówka została ukazana w doświadczeniach jej rezydentów. Dokonano analizy wpływu charyzmatycznej osobowości i wysokiego wykształcenia dyrektora placówki na atmosferę wychowawczą oraz formy pracy z podopiecznymi. Wykazano, że te dwa czynniki odegrały kluczową rolę w osiąganiu pożądanych rezultatów wychowawczych. Charakterystyka powstania i funkcjonowania placówki jest też okazją do ukazania dramatycznych losów polskiego narodu oraz determinacji wybitnej osobowości, która jest w stanie wpłynąć na pomyślne losy setek ludzi, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej.
Czytaj więcej Następne

Joanna Król

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 325 - 340

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.017.19971
Artykuł przedstawia rekonstrukcję i interpretację procesu kreacji dziecięcego świata oraz jego główne elementy na łamach czasopisma „Płomyczek” w latach 1948–1956. Dokonana analiza zawartości czasopisma przekonuje, że niemal każdy aspekt kreowanego świata dziecka odwołujący się do przestrzeni natury i kultury, mimo niezaprzeczalnego waloru edukacyjnego, zawierał również silny ładunek propagandowy. Treści, które autentycznie rozwijały stronę poznawczą, społeczno-moralną i emocjonalną odbiorcy przesycono warstwą ideologiczną, która odzwierciedlała ówczesny kierunek działań politycznych. Poprzez wpisanie w określony czas historyczny było to zatem czasopismo wyczerpujące model prasy komunistycznej (zwłaszcza w latach 1949–1953), która poprzez swoje cele, funkcje i treść odgrywała rolę pasa transmisyjnego dla przekazu ideologicznego. Propagandowy charakter zamieszczanych w „Płomyczku” treści zrodził z kolei pytanie, na ile efekt wspomnianego procesu odwoływał się do dziecięcego świata znaczeń, a na ile był odpowiedzią na doraźne potrzeby społeczno-polityczne.
Czytaj więcej Następne

Janusz Surzykiewicz , Sebastian Binyamin Skalski-Bednarz, Łukasz Kwadrans, Jolanta Muszyńska, Karol Konaszewski

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 341 - 356

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.018.19972
Agresja jest jednym z istotnych problemów funkcjonowania psychospołecznego, ale także obszarem zdrowia fizycznego i psychicznego wśród dzieci i młodzieży. Celem niniejszego badania było zbadanie roli wrażliwości duchowej jako mediatora w związku między empatią a agresją w grupie dzieci i młodzieży w wieku szkolnym. W badaniu wzięło udział 281 dzieci i młodzieży (54% stanowiły dziewczęta) w wieku 9–14 lat. Procedura badania polegała na wypełnieniu trzech kwestionariuszy mierzących wrażliwość duchową, empatię i agresję. W celu określenia związku między zmiennymi zastosowano modelowanie równań strukturalnych z wykorzystaniem estymacji maksymalnego prawdopodobieństwa. Nasze wyniki sugerują, że wrażliwość duchowa może pośredniczyć w związku między empatią a agresją. Uwzględnienie wrażliwości duchowej w modelu zmniejszyło negatywny związek między zmiennymi niezależnymi i zależnymi, wskazując na pełną mediację. Niniejsze badanie dostarczyło pewnych ustaleń sugerujących, że wrażliwość duchowa może być jednym z możliwych mechanizmów, dzięki którym religijność prowadzi do pozytywnych wyników behawioralnych. Wyniki sugerują, że takie czynniki wewnętrzne mogą być ważne w niwelowaniu agresji, a skupienie się wyłącznie na wpływach środowiskowych i sytuacyjnych może nie w pełni uchwycić indywidualne różnice w myśleniu, emocjach i zachowaniu.
Czytaj więcej Następne

Filozofia - wychowanie - pedagogika

Dariusz Stępkowski

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 359 - 379

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.019.19973
Celem prezentowanego artykułu jest konfrontacja wypowiedzi Ignacego Krasickiego na temat wychowania i edukacji (nauczania), zawartych w powieści Pan Podstoli, z ideą nowoczesności. Do opisania tej idei zostały użyte pojęcia ukształcalności i (samo)kształcenia. W badaniu posłużono się metodologią lingwistyczną opartą na teorii potencjałów znaczeniowych (semantycznych) i teorii integracji pojęciowej. W rezultacie przeprowadzonych eksploracji została potwierdzona obecność w Panu Podstolim wspomnianych pojęć pedagogicznych jako neosemantyzmów, co oznacza, że wyjściową tezę należy uznać za prawdziwą. Z tego wynikają następujące wnioski: (1) dominujący w historii myśli pedagogicznej sposób odczytywania twórczości Krasickiego wymaga reinterpretacji, (2) pojęcia ukształcalności i (samo)kształcenia umożliwiają rozpoznanie idei nowoczesności tak w odniesieniu do teorii, jak i praktyki pedagogicznej, oraz (3) zastosowanie teorii lingwistycznych w badaniach pedagogicznych otwiera nie tylko nowe pole dla eksploracji badawczych, lecz również nowy przystęp do tekstów pedagogicznych.
Czytaj więcej Następne

Sławomir Chrost

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 381 - 401

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.021.19975
Refleksja pedagogiczna przez całe wieki była i nadal jest (implicite lub explicite) pochodną poglądów filozoficznych. Każda epoka wypracowywała specyficzne dla swojego czasu ujęcie istoty wychowania, będące „pochodną” ogólnego ducha filozofii danego czasu. Także personalizm odcisnął niejako swoje piętno na wychowaniu. Podstawowym wyznacznikiem personalizmu jest twierdzenie, że człowiek jest najpierw osobą, zanim przypisze się mu określone cechy bądź właściwości. Cechy charakterystyczne dla pedagogiki uprawianej w nurcie personalistycznym to zatem przede wszystkim promowanie świata osobowego oraz uzdalnianie podmiotu do procesu personalizowania świata.

Dla potrzeb niniejszego opracowania został zaadaptowany trójpodział filozofii wychowania, obejmujący antropologię, epistemologię i aksjologię wychowania. Intencją autora było przedstawienie antropologicznych, epistemologicznych i aksjologicznych założeń w pedagogice nurtu personalistycznego. W świetle wyników badań uprawnione wydaje się twierdzenie, że wychowanie personalistyczne bazuje na antropologii przedstawiającej człowieka jako osobę, epistemologii opartej na realizmie poznawczym oraz aksjologii dowartościowującej godność osobową i wszelkie wartości osobowe, takie jak prawda, dobro, piękno, życie, wolność, miłość.
Czytaj więcej Następne

Maciej Woźniczka

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 403 - 431

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.023.19977
Złożoność języka wypowiedzi filozoficznej umożliwia odwołanie się do fundamentalnych uwarunkowań filozofowania. „Żywe słowo” jest jedną z tradycyjnych, elementarnych i zarazem najsilniejszych form przekazu treści i kompetencji filozoficznych. Platon w Fajdrosie stwierdza, że filozofem jest tylko ten, kto o sprawach najwyższych i najważniejszych nie mówi w swoich pismach. Mowa inspiruje inaczej niż tekst, bowiem silniej wpływa na emocje, formuje motywację, budzi skojarzenia i oddziałuje na wyobraźnię. Słowo mówione to odwołanie się do odwiecznej tradycji pierwszorzędnej wartości przekazu bezpośredniego. Ze względu na najsilniejszą siłę oddziaływania tak istotne jest w niej przestrzeganie wysokich standardów moralnych. Zgodnie z najnowszymi tendencjami analitycznymi (metoda hermeneutyczna) właściwe odczytanie wielu tekstów filozoficznych wymaga odniesienia się do konwencji „nauk niepisanych”. Jakie są przyczyny tego stanu rzeczy? Dlaczego odwoływanie się do „rzeczy najważniejszych” wymaga rezygnacji z tekstu pisanego? Czy krytyka „wszelkiej formy pisma” to również krytyka jednego z podstawowych sposobów uprawiania filozofii? Próby odpowiedzi na te pytania podejmowane są przez współczesnych filozofów (Jacques Derrida, Pismo filozofii). Polskimi przykładami „książki mówionej” są dzieła Marka Siemka (Wykłady z filozofii nowoczesności) i prace Józefa Tischnera (Etyka a historia. Wykłady).
Czytaj więcej Następne

ARCHIWUM

Władysław Zapała CR, Maciej Gawlik CR

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 435 - 438

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.024.19978
Czytaj więcej Następne

Recenzje i sprawozdania

Agnieszka Materne

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 10, X (2024), s. 455 - 463

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.025.19979
Sprawozdanie z Ogólnopolskiej Konferencji Naukowej pt. Od Korczaka do Kulmowej. Dziecko i „język wczesnej edukacji”, zorganizowanej w dniach 23–24 marca 2023 roku w Szczecinie przez Katedrę Wczesnej Edukacji, wchodzącą w skład Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego. Konferencja objęta była m.in. honorowym patronatem Ministerstwa Edukacji i Nauki, Komitetu Nauk Pedagogicznych PAN, Jego Magnificencji Rektora US prof. Waldemara Tarczyńskiego i Prezydenta Szczecina Piotra Krzystka. Konferencja miała ukazać wpływ pedagogiki wczesnej edukacji na konwergencję innych dyscyplin społecznych i humanistycznych, unaocznić jej ogromną wagę, ewidentną użyteczność i spektakularny wpływ na kształtowanie podmiotowości człowieka w kontekście jego całożyciowego rozwoju. Duże zainteresowanie konferencją (65 prelegentów z różnych ośrodków akademickich) potwierdziło jej znaczenie w środowisku naukowym i dydaktycznym.
Czytaj więcej Następne
Przejdź do tego numeru