FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

III (2017) Następne

Data publikacji: 15.09.2017

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Redakcja

Zawartość numeru

Studia i rozprawy

Katarzyna Olbrycht

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 13-29

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.001.7024
Tekst pokazuje początki powstałego w ramach Związku Harcerstwa Polskiego, ruchu zuchowego i rolę, jaką odegrał w powstaniu tego ruchu Aleksander Kamiński – wybitny pedagog, instruktor harcerski, autor ważnych dla historii Polski książek o młodych harcerzach – bohaterach powstania warszawskiego 1944 roku.
Analizując przede wszystkim teksty Kamińskiego związane z budowaniem programu ruchu zuchowego, autorka stara się uzasadnić pogląd, iż ruch ten stanowi znaczący element polskiego dorobku pedagogicznego nie tylko w sensie historycznym. Jest on ważny zarówno pod względem klarowności celów, jak i oryginalnych metod i form konsekwentnie służących realizacji tych celów. Ruch zuchowy do dziś korzysta z podstawowych struktur, założeń metodycznych i rozwiązań organizacyjnych stworzonych przez Kamińskiego. Przedstawienie historii ruchu zostało ograniczone do okresu początkowego, do powstania samej koncepcji oraz czasu jej wdrażania zgodnie z założeniami Kamińskiego i pod jego kierunkiem, tzn. do lat 1924–1958.
Czytaj więcej Następne

Janina Kostkiewicz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 31-44

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.002.7025
Tekst jest refleksją, której punktem wyjścia jest teza mówiąca, że naczelna triada wartości w temporalnym wymiarze życia osoby pojawia się aspektowo i wymaga aktualizacji w obrębie egzystencji podmiotu. Przy tym założeniu postawione zostało pytanie: czy wówczas uniwersalizm naczelnych wartości zostaje naruszony, a życie traci coś ze swej wartościowości? Poprowadzone rozważania zapewniają tytułowemu problemowi pozytywne rozwiązanie, jednakże przy przyjęciu perspektywy realizmu filozoficznego.
Czytaj więcej Następne

Jarosław Horowski

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 45-61

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.003.7026
Celem artykułu jest ukazanie specyfiki przemian, jakie dokonywały się w pedagogice neotomistycznej w Polsce w XX wieku. Autor stawia tezę, że w nurcie tym nastąpiło ewolucyjne przejście od refleksji właściwej dla koncepcji wychowania do charakterystycznych dla teorii wychowania ujęć zależności między poszczególnymi czynnikami wychowawczymi. Aby wykazać słuszność postawionej tezy, najpierw przedstawiono kontekst odnowy myśli tomistycznej na przełomie XIX i XX wieku. Tomizm jawił się wówczas jako narzędzie dialogu między wynikami badań rozwijających się intensywnie nauk przyrodniczych oraz spekulacją filozoficzną i teologiczną, a przez to jako sposób na przezwyciężenie obecnych u katolików postaw fideistycznych. Odnowa tomistyczna miała zatem nie tylko charakter teoretyczny, ale i praktyczny. Znajduje to odzwierciedlenie w myśli pedagogicznej rozwijanej w pierwszej połowie XX wieku, kiedy to opracowywano zasady wychowania katolickiego. W pracach Jacka Woronieckiego, Konstantego Michalskiego, Andrzeja Gmurowskiego czy Aleksandra Usowicza występują więc odniesienia zarówno do filozofii, socjologii czy psychologii, jak i teologii. W pracach z drugiej połowy XX wieku myśl pedagogiczną można odnaleźć przede wszystkim w dziełach filozoficznych Karola Wojtyły i Mieczysława Gogacza. Ze względu na specyfikę filozofii ich autorzy nie odwołują się do treści chrześcijańskiego Objawienia. Wojtyła i Gogacz badają zależności występujące między poszczególnymi czynnikami procesu wychowawczego, przez co wyniki ich pracy stanowią cenny wkład do teorii wychowania.
Czytaj więcej Następne

Maria M. Boużyk

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 63-80

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.004.7027
W artykule zostaje podjęty temat filozoficznych podstaw pedagogiki alternatywnej w stosunku do marksistowskiej. Przedmiotem refleksji jest aktywność badawcza realizowana przez Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego (KUL) w okresie, gdy władzę w Polsce sprawowali komuniści. Dzięki antropologii filozoficznej formułowanej na wydziale działalność wychowawcza, niezależna od ideologicznej indoktrynacji związanej z ówczesnym systemem władzy, mogła znaleźć potrzebny fundament teoretyczny. Artykuł składa się z czterech części. W pierwszej zostają przedstawione realia polityczne dialogu. Jak wiadomo, KUL – jedyny katolicki uniwersytet w krajach komunistycznych – mimo że działał pod silną presją ze strony władz PRL-u, był ważnym centrum kultury chrześcijańskiej w kraju i realizował inny, a mianowicie oparty na wartościach chrześcijańskich, model wychowania. W drugiej części artykułu omawia się pięć etapów trwającej przez blisko 40 lat dyskusji między filozofami KUL a marksistami – ich wyznacznikiem były zmiany polityczne w kraju w latach: 1944, 1950, 1956, 1968, 1981, 1989. Trzecia część analizy poświęcona jest modelowi humanizmu integralnego realizowanego przez KUL, z zaznaczeniem roli badań prowadzonych na Wydziale Filozofii. Rozważania kończy omówienie tez antropologii filozoficznej formułowanej na KUL-u, wybranych ze względu na jej różnice w stosunku do trzech fundamentalnych wyznaczników marksizmu: materializmu, ateizmu oraz dialektyki.
Czytaj więcej Następne

Subdyscypliny pedagogiki

Krzysztof Śleziński

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 83-93

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.005.7028
W artykule przybliża się drogę dążenia dydaktyk szczegółowych, nazywanych także przedmiotowymi, do zdobycia samodzielności naukowej. Zwraca się także uwagę na ścisłą zależność dydaktyk przedmiotowych od dydaktyk ogólnych oraz specyfiki ich przedmiotów nauczania. Podkreśla się znaczenie rozwoju dydaktyk przedmiotowych w tworzeniu odpowiednich struktur środowiska akademickiego.
Czytaj więcej Następne

Małgorzata Michel

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 95-110

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.006.7029
Artykuł ma na celu zaprezentowanie refleksji na temat zmiany w myśleniu o procesie resocjalizacji i osobach niedostosowanych społecznie w świetle zmian paradygmatów w polskiej myśli resocjalizacyjnej. Autorka przedstawia dwa nurty w pedagogice resocjalizacyjnej: tradycyjną, klasyczną resocjalizację oraz nurt „nowej resocjalizacji” w świetle sytuacji zmiany paradygmatu na gruncie myślenia resocjalizacji osób niedostosowanych społecznie. Pociąga to za sobą konsekwencje metodyczne w podejściu do osób niedostosowanych i przyczynia się do rewizji odpowiedzi na pytanie: „jak resocjalizować?”.
Czytaj więcej Następne

Joanna Torowska

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 111-128

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.007.7030
Edukacja kulturalna i edukacja kulturowa to dwa często wymiennie stosowane w praktyce i teorii pedagogicznej wyrażenia. Jednocześnie takie ich użycie powoduje często liczne nieporozumienia w związku z ich różnym znaczeniem i występowaniem w odmiennych kontekstach, często nie tylko z obszaru pedagogiki, ale i obszaru studiów kulturowych. W świetle powyższego podjęta zostanie próba ujęcia tego zagadnienia z szerszej perspektywy, po 1989 roku, prezentująca różne ujęcia i interpretacje przypisywane edukacji kulturalnej obejmującej czas transformacji w Polsce aż do ostatnich raportów na temat edukacji kulturalnej (Raport Fatygi, 2009) i edukacji kulturowej w Polsce, uwzględniających zarówno możliwości, jak i ograniczenia takiej edukacji (Raporty MIK, 2016). Przedstawiona analiza pozwoli na sformułowanie podstawowych wniosków wynikających z takiego stanu rzeczy.
Czytaj więcej Następne

Idee - trendy - metody

Marek Mariusz Tytko

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 131-146

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.008.7031
1. Celem autora artykułu jest pokazanie otwarcia na wiarę w koncepcji Stefana Szumana. 2. Metodologia. Autor posłużył się historiograficzną metodą analizy dokumentu. 3. Główne wyniki analizy. Autor ukazuje następujące problemy filozoficzne (metafizyczne, etyczne) i pedagogiczne (wychowawcze): cnotę wiary i niecnotę ateizmu oraz argumenty Stefana Szumana dotyczące między innymi: relacji człowiek–Bóg, relacji rozumu i wiary, prawa człowieka do wiary i do zbawienia. Cytaty do analizy zaczerpnięto z publikowanych dzieł Szumana, zarówno tych pisanych przed wojną lub w jej trakcie, jak i opublikowanych po II wojnie światowej. Autor pokazał także wpływ pewnych pomysłów Stefana Szumana (1889–1972) na Karola Wojtyłę (1920–2005), uczestnika jego uniwersyteckiego seminarium z antropologii filozoficznej (tj. charakterologii, czyli personalizmu) w 1949 roku w Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie. 4. Ograniczenia wyników analizy. Artykuł może być przyczynkiem do dyskusji nad miejscem wiary w humanistyce. Ograniczenia dotyczą odniesienia do koncepcji Stefana Szumana. 5. Implikacje praktyczne. Wyniki analiz można zastosować w dyskusji jako racjonalne argumenty na rzecz większej obecności wiary w humanistyce. 6. Implikacje społeczne. Wyniki analiz mogą odnosić się do pedagogów. 7. Oryginalność artykułu (nowa wartość, nowość). Artykuł jako pierwszy w dziejach pokazuje źródłowo i na przykładach koncepcję wiary i otwarcia na Boga u Stefana Szumana.
Czytaj więcej Następne

Wiesława Sajdek

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 147-161

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.009.7032
Tematem artykułu są treści zawarte w wybranych polskich czasopismach, w których pojawiły się ówczesne poglądy dotyczące ideałów wychowawczych, roli tradycji w ich kształtowaniu, a także nowych tendencji w ówczesnej pedagogice. Pochodzą one z różnych obszarów badawczych, jak na przykład krzewiący pogłębioną znajomość antycznej tradycji w Polsce lwowski „Filomata”, „Pedagogium” – „czasopismo poświęcone psychologii nauczyciela i sposobom jego kształcenia”, „Pełnia Życia” – kwartalnik dla osób zakonnych czy wreszcie „Parametr” – specjalistyczny periodyk traktujący o nauczaniu matematyki, w którym także można odnaleźć refleksje ogólniejszej natury, związane z wymaganiami, jakie stawiano wówczas nauczycielom. Klamrą wiążącą ten wybór jest rok 1939, w którym ukazały się wszystkie przywołane tutaj teksty, oraz ich bezpośredni lub pośredni związek z wydarzeniami, które miały wkrótce radykalnie odmienić kulturowy obraz Europy i świata
Czytaj więcej Następne

Barbara Surma

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 163-174

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.010.7033
Celem artykułu jest ukazanie procesu kształtowania się współczesnego rozumienia narracji w wychowaniu religijnym oraz stopniowego przechodzenia od metody wykładu (opowiadania) i pogadanek do narracji biograficznej i nastawionej na przekaz tradycji. Po przybliżeniu wybranych aspektów współczesnego rozumienia narracji jako metody katechetycznej porównano je z propozycjami ks. Zygmunta Bielawskiego (1877–1939) oraz s. dr Barbary Żulińskiej CR (1881–1962).
Czytaj więcej Następne

Wiesława Buczek

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 175-191

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.011.7034
Dialog jest podstawowym problemem ludzkiej egzystencji, a dotyczy zwłaszcza międzyludzkiej komunikacji i międzyludzkich relacji. Jako kategoria pedagogiczna zaistniał w wielu dyscyplinach naukowych, takich jak: filozofia, teologia, psychologia czy pedagogika. Na gruncie polskiej pedagogiki, a związana z filozoficznym myśleniem, ukierunkowana na osobę, pojawiła się pedagogika personalno-egzystencjalna ks. Janusza Tarnowskiego (1919–2012), znana jako pedagogika dialogu. Dialog w rozumieniu ks. Tarnowskiego to nie tylko rozmowa, ale także metoda, proces i postawa.
Wprowadzenie przez ks. J. Tarnowskiego do wychowania kategorii pedagogicznych, takich jak: autentyczność, dialog, zaangażowanie, spotkanie, zaczerpniętych z egzystencjalizmu i połączenie ich z personalizmem, pozwala na stwierdzenie na gruncie wychowania chrześcijańskiego, że zwraca się ono ku osobie ludzkiej. Kategorie te wyrażają się w procesie wychowania, który ma na celu potrójne zadanie: wychować do autentyzmu, dialogu i zaangażowania. Dialog wychowawczy, w którym jest miejsce na rozmowę, zrozumienie, porozumienie i ewentualną współpracę, stanowi propozycję uniwersalnej metody stosowanej w procesie wychowania.
Czytaj więcej Następne

Agata Bogumiła Jardzioch

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 193-205

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.013.7035
Edukacja włączająca w Polsce ma swój początek w roku 2006, kiedy to Polska stała się członkiem Europejskiej Agencji ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej. Choć w literaturze przedmiotu można spotkać wcześniejsze badania dotyczące włączania do szkół ogólnodostępnych uczniów z niepełnoprawnością, to dopiero od roku 2006 widoczny jest wzrost zainteresowania nurtem inkluzyjnym. Edukacja włączająca opiera się na społecznym rozumieniu potrzeb osób z niepełnosprawnością, które mają pełne prawo do korzystania na równych warunkach z edukacji powszechnej jak osoby pełnosprawne. Przedstawiciele nurtu inkluzyjnego wskazują także na płaszczyznę pedagogiki personalistycznej. Nurt ten opiera się także na koncepcjach Johna Deweya czy Janusza Korczaka.
Działania na rzecz edukacji włączającej podejmuje coraz więcej pedagogów, nie tylko teoretyków, ale i praktyków. Widzą oni w inkluzji szansę na dobry start w życie nie tylko dzieci z niepełnosprawnością, ale także wszystkich uczniów.
Czytaj więcej Następne

Tomasz Staniszewski

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 207-228

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.17.014.7036
W polskiej myśli pedagogicznej jednym z najważniejszych fundamentów funkcjonowania młodego człowieka, a szczególnie dziecka w przestrzeni społecznej jest „cywilizacja miłości”. Oparta na poszanowaniu fundamentalnych wartości, do jakich należą: ludzkie życie, rodzina, prawda, dobro, wpisana jest w praktykę wychowawczą, nadaje jej wyższy sens, wpływając na to, co dla pedagogiki jest fundamentem – samo człowieczeństwo.
Podstawą rozważań autora są wybrane elementy pedagogiki personalistycznej Janusza Korczaka, Jana Pawła II i ks. Jana Kaczkowskiego, który swoją myślą zbliża się ku istotnym założeniom tej pedagogiki; filozofii dramatu Józefa Tischnera. W opinii autora filozofia personalistyczna przenika się tu z pedagogiką personalistyczną, w kontekście cywilizacji miłości oba nurty są ze sobą zbieżne. Źródeł cywilizacji miłości poszukuje się w nauczaniu Jana Pawła II, szczególnie w kontekście papieskich encyklik – Evangelium vitae czy też Dives in misericordia; prawdziwe zaś początki tej ważnej idei obecne są już w poglądach Janusza Korczaka.
Czytaj więcej Następne

ARCHIWUM

Marian Ignacy Morawski

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 231-236

Czytaj więcej Następne

Recenzje i sprawozdania

Janina Kostkiewicz

Polska Myśl Pedagogiczna, Numer 3, III (2017), s. 240-250

Czytaj więcej Następne

Słowa kluczowe: harcerstwo, ruch zuchowy, zuchy, organizacja wychowawcza, temporalność, zmiana, wartości, życie wartościowe, uniwersalizm, klasyczna triady wartości, wartości wychowawcze, pedagogika neotomistyczna, cnoty moralne, wychowanie katolickie, fideizm, Jacek Woroniecki, Konstanty Michalski, Karol Wojtyła, Mieczysław Gogacz, marksizm, tomizm, pedagogika, antropologia filozoficzna, humanizm integralny, Wydział Filozofii Chrześcijańskiej Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, dydaktyka ogólna, dydaktyki przedmiotowe, metodyka, reforma edukacji, program kształcenia, proces resocjalizacji, osoby niedostosowane społecznie, paradygmat, „nowa resocjalizacja”, polska myśl resocjalizacyjna, edukacja kulturalna, edukacja kulturowa, pedagogika kultury, edukacja kulturalna/kulturowa w Polsce, raporty na temat edukacji kulturalnej/kulturowej w Polsce, interpretacja kultury, edukacja do sztuki, edukacja przez sztukę, Stefan Szuman (1889–1972), wiara, zaufanie, credo, filozofia bytu, metafizyka, etyka, filozofia kultury, natura człowieka, pedagogika, wiara i rozum, cnota, niecnota, ateizm, Uniwersytet Jagielloński, Kraków, sumienie, personalizm, prawa człowieka, chrześcijaństwo, kultura, człowiek, Bóg, Absolut, godność człowieka, Jan Paweł II (1978–2005), Karol Wojtyła (1920–2005), Zygmunt Mysłakowski (1890–1971), komunizm w Polsce, przełom kulturowy, cezura wojny, ideał wychowawczy, psychologia a pedagogika, rola antycznej tradycji w wychowaniu, wychowanie religijne, narracja, opowiadanie, metoda obserwacji, metody słowne, ks. Janusz Tarnowski, pedagogika dialogu, dialog wychowawczy, wychowanie, edukacja włączająca, inkluzja, niepełnosprawność, specjalne potrzeby edukacyjne, miłość, cywilizacja, Bóg, filozofia, personalizm, dziecko, wartości, pedagogika, człowieczeństwo, życie, postępowanie, prawda, dobro, piękno, kultura, osobowość, podmiotowość, tożsamość, pedagogika, fundament, dusza, etos, sumienie, rodzina, imperatyw kategoryczny, serce, moralność, dialog, personalizm, sumienie, wierność, czuwanie