FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie

Dzieciństwo w okowach ideologii: kreacja dziecięcego świata na łamach czasopisma „Płomyczek” w latach 1948–1956

Data publikacji: 11.2024

Polska Myśl Pedagogiczna, X (2024), Numer 10, s. 325 - 340

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.24.017.19971

Autorzy

Joanna Król
Uniwersytet Szczeciński
al. Papieża Jana Pawła II 22a, Szczecin, Polska
https://orcid.org/0000-0003-4500-9730 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Dzieciństwo w okowach ideologii: kreacja dziecięcego świata na łamach czasopisma „Płomyczek” w latach 1948–1956

Abstrakt

Artykuł przedstawia rekonstrukcję i interpretację procesu kreacji dziecięcego świata oraz jego główne elementy na łamach czasopisma „Płomyczek” w latach 1948–1956. Dokonana analiza zawartości czasopisma przekonuje, że niemal każdy aspekt kreowanego świata dziecka odwołujący się do przestrzeni natury i kultury, mimo niezaprzeczalnego waloru edukacyjnego, zawierał również silny ładunek propagandowy. Treści, które autentycznie rozwijały stronę poznawczą, społeczno-moralną i emocjonalną odbiorcy przesycono warstwą ideologiczną, która odzwierciedlała ówczesny kierunek działań politycznych. Poprzez wpisanie w określony czas historyczny było to zatem czasopismo wyczerpujące model prasy komunistycznej (zwłaszcza w latach 1949–1953), która poprzez swoje cele, funkcje i treść odgrywała rolę pasa transmisyjnego dla przekazu ideologicznego. Propagandowy charakter zamieszczanych w „Płomyczku” treści zrodził z kolei pytanie, na ile efekt wspomnianego procesu odwoływał się do dziecięcego świata znaczeń, a na ile był odpowiedzią na doraźne potrzeby społeczno-polityczne.

Bibliografia

Pobierz bibliografię

„A to ciekawe…”. Płomyczek 4 (1948): 62.

„A to ciekawe…”. Płomyczek 19 (1949): 298.

„A to ciekawe…”. Płomyczek 19 (1953): 300.

Aleksandrzak, Stanisław. „Przyśpiewki dożynkowe”. Płomyczek 43 (1953): 809–810.

Aleksandrzak, Stanisław. „Wojenna kolęda”. Płomyczek 8 (1948): 114.

Aleksandrzak, Stanisław. „Wspólne zwycięstwo”. Płomyczek 31 (1953): 480–481.

Badalska, Wiera. „Oj, umyka kuma-troska, umyka, gdy jej zagra mazowiecka muzyka”. Płomyczek 12 (1949): 174–175.

Brzechwa, Jan. „Smok”. Płomyczek 2 (1948): 18.

„Choinka na placu miejskim”. Płomyczek 8 (1948): 124.

„Choinka w naszej świetlicy”. Płomyczek 18 (1951): 267.

Czerkawska, Maria. „Dziewczęta i traktor”. Płomyczek 30 (1952): 439.

Domeradzki, Włodzimierz. „Pieśń kolejowych szyn”. Płomyczek 11 (1949): 164–165.

„Dziarsko, sprężyście, radośnie maszerowali harcerze polscy w czasie Zlotu Młodych Bojowników o Pokój w Berlinie. Dzisiaj tak idą do szkoły”. Płomyczek 1 (1951): 1.

„Dzielny budowniczy”. Płomyczek 11 (1949): 157.

„Dziś kadeci – jutro oficerowie Wojska Polskiego”. Płomyczek 6 (1951): 79.

Frycie, Stanisław. „Czasopisma dla dzieci i młodzieży okresu powojennego (1945–1970)”. Kwartalnik Historii Prasy Polskiej 3 (1977): 49–73.

„Generał Karol Świerczewski, żołnierz, który się kulom nie kłaniał”. Płomyczek 14 (1949): 205.

Goban-Klas, Tomasz. Media i komunikowanie masowe. Teorie i analizy prasy, radia, telewizji i Internetu. Kraków: PWN, 2002.

Habielski, Rafał. Polityczna historia mediów w Polsce w XX wieku. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne, 2009.

Hejnicka-Bezwińska, Teresa. Praktyka edukacyjna w warunkach zmiany kulturowej. Warszawa: PWN, 2015.

„Historyjka obrazkowa”. Płomyczek 5 (1951): 75.

I.D. „Rozmowa o wielkim planie”. Płomyczek 15 (1949): 233–234.

„I my też pójdziemy w pochodzie pierwszomajowym”. Płomyczek 36 (1953): 555.

Janczarski, Czesław. „Górnik”. Płomyczek 9 (1949): 128–129.

Janczarski, Czesław. „Hutnik”. Płomyczek 9 (1949): 128–129.

Janczarski, Czesław. „O Jacku-Brudasku i śmigusie-dyngusie”. Płomyczek 16 (1949): 238–239.

Jarosiński, Zbigniew. „Socrealizm dla dzieci”. Teksty Drugie 6 (1996): 69–86.

Kierst, Jerzy. „Krakowiak”. Płomyczek 4 (1952): 56–57.

Konarski, Kazimierz. „Z szopką”. Płomyczek 8 (1956): 225–232.

„Konkurs”. Płomyczek 8 (1951): 118–119.

Korczakowska, Jadwiga. „Dlaczego się nie udało”. Płomyczek 30 (1951): 22–25.

Kownacka, Maria. „Turoń”. Płomyczek 8 (1956): 225–232.

Kozielecki, Józef. Koncepcje psychologiczne człowieka. Warszawa: Żak, 1998.

Kożyczkowska, Adela, Młynarczuk-Sokołowska, Anna. Kulturowe konteksty dzieciństwa. Szkice antropologiczno-pedagogiczne. Gdańsk: Wydawnictwo Naukowe Katedra, 2018.

Krzemieniecka, Lucyna. „Jest mogiłka żołnierska”. Płomyczek 5 (1948): 66.

Kubiak, Tadeusz „Drzewo śnieżne”. Płomyczek 8 (1956): 225–232.

„Legenda o pracy”. Płomyczek 10 (1949): 152–153.

„Lenin przemawia w dniach Wielkiej Rewolucji Październikowej”. Płomyczek 11 (1952): 157.

Mazur, Mariusz. O człowieku tendencyjnym… Obraz nowego człowieka w propagandzie komunistycznej w okresie Polski Ludowej i PRL 19441956. Lublin: UMCS, 2009.

Mortkowicz-Olczakowa, Hanna. „Upragniony owoc”. Płomyczek 30 (1951): 50–52.

Michalski, Witold. „Na święto zjednoczenia”. Płomyczek 9 (1949): 127.

Michalski, Witold. „O dzielnym kowalu”. Płomyczek 9 (1949): 128–129.

Mrozek, Justyna. „Dzieci-ideologia-indoktrynacja. Czasopismo ≪Płomyczek≫ w okresie II Rzeczypospolitej,

PRL i III RP”. Studia Edukacyjne 52 (2019): 303–315.

„Na Kongresie Zjednoczeniowym Polskich Partii Robotniczych mała dziewczynka ze Śląska deklamowała pięknie rewolucyjne wiersze Majakowskiego”. Płomyczek 11 (1949): 172.

„Na pewno wyrosną na dzielnych górników”. Płomyczek 14 (1952): 205.

„Nasze listy”. Płomyczek 2 (1951): 31.

„Nasze listy”. Płomyczek 3 (1951): 47.

„Nasze listy”. Płomyczek 10 (1951): 153.

„Nasze listy”. Płomyczek 30 (1953): 475.

Olszewska, Bożena. Literatura na łamach „Płomyczka” (19451980). Opole: Uniwersytet Opolski, 1996.

Płomyczek 2 (1948): 31.

Płomyczek 11 (1949): 172.

Płomyczek 14 (1956): 415, 417–418.

„Ponad ośnieżonymi świerkami mknie wagon kolejki linowej na Kasprowy Wierch”. Płomyczek 16 (1952): 237.

„Praca spawacza wymaga dużej wprawy i zręczności”. Płomyczek 17 (1949): 268.

„Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Bolesław Bierut rozdaje w Domu Dziecka podarki noworoczne”. Płomyczek 9 (1949): 125.

Przecławska, Anna. „Czasopisma dziecięce i młodzieżowe”. W: Encyklopedia Pedagogiczna, red. Wojciech Pomykało, 77. Warszawa: Fundacja Innowacja, 1997.

„Przestało bić serce Wielkiego Stalina”. Płomyczek 29 (1953): 445.

„Przodownica pracy w fabryce dywanów w Kowarach Bogumiła Czubińska przy wykończonym dywanie”. Płomyczek 28 (1953): 429.

„Przy choince”. Płomyczek 8 (1948): 114.

Przyrowski, Zbigniew. „Na posterunku”. Płomyczek 30 (1952): 728–730.

Przyrowski, Zbigniew. „Spotkanie”. Płomyczek 31 (1953): 662–663.

Radziwiłł, Anna. Ideologia wychowawcza w Polsce w latach 19481956. Próba modelu. Warszawa: Niezależna Oficyna Wydawnicza, 1981.

Rogoż, Michał. Czasopisma dla dzieci i młodzieży Instytutu Wydawniczego „Nasza Księgarnia” w latach 19451989. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, 2009.

Sigalin, Józef. „Wizyta na MDM”. Płomyczek 32 (1952): 491.

Smolińska-Theiss, Barbara. „Dzieciństwo”. W: Encyklopedia Pedagogiczna XX wieku. Tom I, red. Tadeusz Pilch, 870. Warszawa: Żak, 2003.

„Stalin”. Płomyczek 11 (1952): 139.

„Stalin – to pokój. Wie o tym nie tylko ta mała dziewczynka, ale wszyscy ludzie, którzy nie chcą wojny”. Płomyczek 10 (1951): 139.

Szacka, Barbara. Wprowadzenie do socjologii. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2003.

Szelburg-Zarembina, Ewa. „Baśń o Szklanej Górze”. Płomyczek 14 (1949): 216–217.

Świdzińska, Halina. „Kraszanki”. Płomyczek 16 (1949): 241.

Świrszczyńska, Anna. „Kolędnicy”. Płomyczek 8 (1948): 117–118.

Theiss, Wiesław. Zniewolone dzieciństwo. Socjalizacja w skrajnych warunkach społeczno-politycznych. Warszawa: Żak, 1996.

„Wiele szkół już w początkach roku rozpoczęło zbiórkę odpadków użytkowych. A wy?”. Płomyczek 16 (1951): 235.

Wojtasik, Lesław. Propaganda wizualna. Warszawa: Książka i Wiedza, 1987.

„Wycinanka ludowa z okolic Pułtuska”. Płomyczek 5 (1956): 127.

„Wystawa prac dzieci urządzona w szkole z okazji święta 1 maja budzi zachwyt młodych widzów”. Płomyczek 17 (1949): 254.

Zawodniak, Mariusz „Literatura dla dzieci i młodzieży”. W: Słownik realizmu socjalistycznego, red. Zdzisław Łapiński, Wojciech Tomasik, 123–130. Kraków: Universitas, 2004.

Zwierzchowska-Ossowska, Aldona. „Świat dzieci w ich wypowiedziach na łamach ≪Płomyczka≫ z okresu PRL”. Przegląd Pedagogiczny 1 (2012): 248–259.

Informacje

Informacje: Polska Myśl Pedagogiczna, X (2024), Numer 10, s. 325 - 340

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski: Dzieciństwo w okowach ideologii: kreacja dziecięcego świata na łamach czasopisma „Płomyczek” w latach 1948–1956
Angielski: Childhood in the Grip of Ideology: The Creation of a Child’s World in the Magazine Płomyczek in the Years 1948–1956

Autorzy

https://orcid.org/0000-0003-4500-9730

Joanna Król
Uniwersytet Szczeciński
al. Papieża Jana Pawła II 22a, Szczecin, Polska
https://orcid.org/0000-0003-4500-9730 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Szczeciński
al. Papieża Jana Pawła II 22a, Szczecin, Polska

Publikacja: 11.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Joanna Król (Autor) - 100%

Informacje o autorze:

Dr hab. Joanna Król, prof. US – pedagog, historyk edukacji, profesor uczelni w Katedrze Historii i Teorii Wychowania Instytutu Pedagogiki Uniwersytetu Szczecińskiego. Zainteresowania badawcze: historia edukacji XX wieku ze szczególnym uwzględnieniem teorii i praktyki pedagogicznej w warunkach ładu monocentrycznego. Adres do korespondencji: Instytut Pedagogiki US, ul. Ogińskiego 16/17, 70–431 Szczecin; e-mail: joanna.krol@usz.edu.pl.

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski