Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna.  Problematyka rozumienia i dialogu w świetle teorii  działania komunikacyjnego

Wojciech Kruszelnicki

Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna. Problematyka rozumienia i dialogu w świetle teorii działania komunikacyjnego

Data publikacji: 14.11.2022

Polska Myśl Pedagogiczna, VIII (2022), Numer 8, s. 361 - 387

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.22.019.16072

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna. Problematyka rozumienia i dialogu w świetle teorii działania komunikacyjnego

Abstrakt

Artykuł ma na celu przeciwstawienie się dwóm rozstrzygnięciom dokonanym w ramach hermeneutycznej koncepcji pedagogiki R. Kwaśnicy: redukcji teorii pedagogicznej do hermeneutycznego rozumienia oraz uznaniu hermeneutycznej rozmowy za najwłaściwszy model dialogu o różnicach ujawniających się w poglądach na wychowanie. Błędem domagającym się korekty jest wycofanie się „pedagogiki rozumiejącej” ze sporu o wychowanie, pozostanie na bardzo umiarkowanym poziomie hermeneutyki filozoficznej i w ten sposób pozbawienie się narzędzi do krytycznego indagowania aktualnej teorii i praktyki pedagogicznej. Przezwyciężenie tego błędu wymaga krytyki najważniejszych założeń, jakie pedagogika hermeneutyczna przejęła od Hansa-Georga Gadamera.

Pedagogy as a Hermeneutic and Critical Science: The Problematics of Understanding and Dialogue in the Light of the Theory of Communicative Action

The aim of this paper is to oppose two resolutions put forward within R. Kwaśnica’s hermeneutic conception of pedagogy: the reduction of pedagogical theory to hermeneutic understanding and the recognition of hermeneutic dialogue as the most accurate model of dialogue regarding the differences manifesting themselves in manifold beliefs on education. Pedagogy’s withdrawal from the educational debate is an error that needs correction and its very moderate level of philosophical hermeneutics deprives it of the instruments necessary to critically interrogate current educational theory and practice. To overcome this obstacle, one needs to critique the essential assumptions that hermeneutic pedagogy has taken up from Hans-Georg Gadamer.

Słowa kluczowe

pedagogika, hermeneutyka, R. Kwaśnica, H.-G. Gadamer, J. Habermas, ontologia rozumienia, teoria krytyczna, emancypacja, dialog; pedagogy, hermeneutics, ontology of understanding, critical theory, emancipation, dialogue

pedagogy, hermeneutics, R. Kwaśnica, H.-G. Gadamer, J. Habermas, ontology of understanding, critical theory, emancipation, dialogue

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Dybel, Paweł. Granice rozumienia i interpretacji. Kraków: Universitas, 2004.

Folkierska, Andrea. „Kształcąca funkcja pytania. Perspektywa hermeneutyczna”. W: Odmiany myślenia o edukacji, red. Joanna Rutkowiak, 155–176. Kraków: Impuls, 1995.

Folkierska, Andrea. „Pedagogiczna wola mocy. Odpowiedź Wojciechowi Kruszelnickiemu”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 2 (2018): 128–136.

Gadamer, Hans-Georg. Prawda i metoda. Zarys hermeneutyki filozoficznej, tłum. Bogdan Baran. Warszawa: PWN, 2007.

Gadamer, Hans-Georg. Uber die Verborgenheit der Gesundheit. Frankfurt am Main: Suhrkamp, 1993.

Geertz, Clifford. Interpretacja kultur, tłum. Maria Piechaczek. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2005.

Giddens, Anthony. Nowe zasady metody socjologicznej: pozytywna krytyka socjologii interpretatywnych, tłum. Grażyna Woroniecka. Kraków: Nomos, 2001.

Giroux, Henry A. Fugitive Cultures: Race, Violence and Youth. New York – London: Routledge, 1996.

Grondin, Jean. „Gadamera doświadczenie i teoria wychowania: uczenie się, że inny może mieć rację”. Kwartalnik Pedagogiczny 2 (2015): 11–29.

Habermas, Jurgen, Faktyczność i obowiązywanie, tłum. Adam Romaniuk, Robert Marszałek. Warszawa: Scholar, 2005.

Habermas, Jurgen. „Interesy konstytuujące poznanie”, tłum. Lech Witkowski. Colloquia Communia 2 (1985): 157–169.

Habermas, Jurgen. Knowledge and Human Interests. Boston: Beacon Press, 1971.

Habermas Jurgen. Legitimation Crisis. Oxford: Polity Press, 1988.

Habermas, Jurgen. On the Logic of the Social Sciences. Cambridge – London: The MIT Press, 1988.

Habermas, Jurgen. „Pojęcie działania komunikacyjnego”, tłum. Andrzej M. Kaniowski. Kultura i Społeczeństwo 3 (1986): 21–38.

Habermas, Jurgen. Postmetaphysical Thinking. Cambridge – London: The MIT Press, 1992.

Habermas, Jurgen. „Reply to Seminar Participants, Benjamin N. Cardozo School of Law”. W: Habermas on Law and Democracy: Critical Exchanges, red. Michael Rosenfeld, Andrew Arato, 381–452. Berkeley – Los Angeles – London: University of California Press, 1998.

Habermas, Jurgen. Teoria działania komunikacyjnego, tłum. Andrzej M. Kaniowski. Warszawa: PWN, 1999.

Habermas, Jurgen. „The Constitutionalisation of International Law and the Legitimation Problems of a Constitution for World Society”. Constellations 5 (2008): 444–455.

Habermas, Jurgen. The Inclusion of the Other: Studies in Political Theory. Cambridge: The MIT Press, 1998.

Habermas, Jurgen. Truth and Justification. Cambridge: MIT Press, 2003.

Habermas, Jurgen. „Uniwersalistyczne roszczenie hermeneutyki”. W: Współczesna myśl literaturoznawcza w Republice Federalnej Niemiec. Antologia, red. Hubert Orłowski, 35–60. Warszawa: Czytelnik, 1986.

Habermas, Jurgen. Zur Rekonstruktion des Historischen Materialismus. Frakfurt am Mein: Suhrkamp, 1976.

Hejnicka-Bezwińska, Teresa. „Pedagogika ogolna wobec napięć wywołanych przechodzeniem od ortodoksji ku heterogeniczności (w myśleniu o edukacji)”. W: Rozwój pedagogiki ogólnej. Inspiracje i ograniczenia kulturowe oraz poznawcze, red. Andrzej Bogaj, 48–55. Warszawa – Kielce: IBE i Akademia Świętokrzyska im. Jana Kochanowskiego w Kielcach, 2001.

Heidegger, Martin. „Przezwyciężenie metafizyki”. W: Martin Heidegger, Odczyty i rozprawy, tłum. Janusz Mizera, 63–88. Kraków: Wydawnictwo Baran i Suszczyński, 2002.

Horkheimer, Max. „Traditional and Critical Theory”. W: Max Horkheimer, Critical Theory: Selected Essays, 188–243. New York: The Continuum Publishing Company, 2002.

Kaniowski, Andrzej M. Filozofia społeczna Jurgena Habermasa. Warszawa: Kolegium Otryckie, 1986.

Krasnodębski, Zdzisław. „Rozumienie i emancypacja. Spor pomiędzy teorią krytyczną a hermeneutyką”. Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej 29 (1979): 301–328.

Kruszelnicki, Wojciech. „Autoportret w nie-hermeneutycznym zwierciadle”. Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja 1 (2018): 115–143.

Kruszelnicki, Wojciech. Zwrot refleksyjny w antropologii kulturowej. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskiej Szkoły Wyższej, 2012.

Kwaśnica, Robert. Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogólnej. Wrocław: Instytut Kształcenia Nauczycieli im. W. Spasowskiego, 1987.

Kwaśnica, Robert. „Ku dialogowi w pedagogice”. W: Ku dialogowi w pedagogice, red. Robert Kwaśnica, Jerzy Semkow, 11–27. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.

Kwaśnica, Robert. „O dwóch wersjach pytania o przedrozumienie. Do pedagogiki naukowej i pedagogów z marginesu”. W: Pytanie – dialog – wychowanie, red. Joanna Rutkowiak, 82–154. Warszawa: PWN, 1992.

Kwaśnica, Robert. „Teraźniejszość jako czas metafizyki”. W: Poradnictwo w okresie transformacji kulturowej, red. Alicja Kargulowa, 23–35. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1995.

Kwieciński, Zbigniew. „Edukacja wobec wyzwań demokracji”. W: Zbigniew Kwieciński, Tropy – Ślady – Proby. Studia i szkice z pedagogii pogranicza, 66–83. Poznań – Olsztyn: Wydawnictwo Edytor, 2000.

Kwieciński, Zbigniew. Socjopatologia edukacji. Olecko: Trans Humana, 1995.

Leppert, Roman. „Metapedagogika czy pedagogika krytyczna? Pytanie o status naukowy pedagogiki ogólnej”. W: Ewolucja „ogólności” w dyskursach pedagogicznych, red. Teresa Hejnicka-Bezwińska, Roman Leppert, 130–148. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego, 2005.

McCarthy, Thomas. The Critical Theory of Jurgen Habermas. Cambridge – London: The MIT Press, 1978.

Reut, Maria. „Krytyka i dialog”. W: Nauka. Tożsamość i tradycja, red. Janusz Goćkowski, Stanisław Marmuszewski, 205–219. Kraków: Universitas, 1995.

Reut, Maria. „Krytyka, społeczeństwo, etyczność (filozoficzny kontekst pytania o krytyczność pedagogiki)”. W: Odmiany myślenia o edukacji, red. Joanna Rutkowiak, 177–202. Kraków: Impuls, 1995.

Rubacha, Krzysztof. „Wstęp”. W: Pedagogika. Podręcznik akademicki, red. Zbigniew Kwieciński, Bogusław Śliwerski, 21–33. Warszawa: PWN, 2003.

Rutkowiak, Joanna. „«Pulsujące kategorie» jako wyznaczniki mapy odmian myślenia o edukacji”. W: Odmiany myślenia o edukacji, red. Joanna Rutkowiak, 13–50. Kraków: Impuls, 1995.

Schnadelbach, Herbert. „Morbus hermeneuticus. Tezy na temat pewnej choroby filozoficznej”. W: Herbert Schnadelbach, Rozum i historia, tłum. Krystyna Krzemieniowa, 221–226. Warszawa: Oficyna Naukowa, 2001.

Siemek, Marek J. „Myśl drugiej połowy XX wieku”. W: Drogi współczesnej filozofii, red. Marek J. Siemek, 23–57. Warszawa: Czytelnik, 1978.

Siemek, Marek J. „Rozum między światłem i cieniem oświecenia”. W: Marek J. Siemek, Wolność, rozum, intersubiektywność, 283–298. Warszawa: Oficyna Wydawnicza, 2002.

Sznajder, Paweł. „Logos wyłaniający się z rozmowy. Inny a prawda w dialogu w filozofii Hansa-Georga Gadamera”. Estetyka i Krytyka 2 (2012): 183–199.

Śliwerski, Bogusław. „Pedagog wobec pluralizmu współczesnych teorii wychowania”. Horyzonty Wychowania 3 (2004): 71–85.

Śliwerski, Bogusław. Współczesne teorie i nurty wychowania. Kraków: Impuls, 1998.

Ward, Ian. Hermeneutic Encounters: Hans-Georg Gadamer in North America, 1968–1986. Brunswick: Bowdoin College, 2020.

Wieczorkowski, Michał. „Habermas vs Fish – pytanie o możliwość porozumienia międzykulturowego”. Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 1 (2018): 111–133.

Zamojski, Piotr. Pytanie o cele kształcenia: zaproszenie do debaty. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego, 2010.

Informacje

Informacje: Polska Myśl Pedagogiczna, VIII (2022), Numer 8, s. 361 - 387

DOI: https://doi.org/10.4467/24504564PMP.22.019.16072

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna. Problematyka rozumienia i dialogu w świetle teorii działania komunikacyjnego

Angielski:

Pedagogy as a Hermeneutic and Critical Science: The Problematics of Understanding and Dialogue in the Light of the Theory of Communicative Action

Autorzy

Wojciech Kruszelnicki

https://orcid.org/0000-0001-7005-1266

Uniwersytet Śląski w Katowicach, Bankowa 12, 40-007 Katowice

Publikacja: 14.11.2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Wojciech Kruszelnicki (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 945

Liczba pobrań: 656

<p> Pedagogika jako nauka hermeneutyczna i krytyczna. Problematyka rozumienia i dialogu w świetle teorii działania komunikacyjnego</p>

Pobierz xml