Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej

Wiesława Sajdek

Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej

Data publikacji: 2024

Polska Myśl Pedagogiczna, IX (2023), Numer 9/2 Kobiety w nauce i edukacji, s. 203-221

https://doi.org/10.4467/24504564PMP.23.025.18254

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

Tytuły

Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej

Abstrakt

Tematyka artykułu dotyczy filozoficznych poszukiwań Eleonory z Gagatkiewiczów Ziemięckiej (1815‒1869), która pod wpływem filozofii klasycznej proponowała niezwykle nowatorskie w swojej epoce programy wychowania, zwłaszcza odnośnie do wychowania kobiet. Polska myślicielka pozostawała w młodości pod wpływem teorii oświeceniowych, przyjmując fundamentalną dla tamtej epoki kategorię postępu. Następnie fascynowała się idealizmem niemieckim, aby potem odrzucić jego główne założenia oraz wnioski na rzecz filozofii katolickiej pozostającej w ścisłym związku z tomizmem. Ziemięcka podkreślała konieczność podejmowania prób jak najlepszego zrozumienia chrześcijańskiego nauczania. To rozumienie miało się następnie stać podstawą tworzenia nowych programów wychowawczych, zwłaszcza dotyczących wychowania kobiet. Żyjąc i tworząc w klimacie romantyzmu, Ziemięcka krytykowała romantyczną „egzaltację uczuć”, uzasadniając konieczność równomiernej dbałości o kształcenie rożnych obszarów ludzkiego ducha. Rozumiała przez to intelekt, wolę oraz emocje. Dopiero zachowana między nimi równowaga pozwalała, jej zdaniem, osiągnąć nadrzędny cel wychowania, jakim jest harmonijna, dojrzała osobowość. Ziemięcka, traktowana już w wieku XIX jako pisarka konserwatywna, nie odrzucała bynajmniej pojęcia dobrze rozumianego postępu. Pojmowany właściwie nie tylko nie pozostaje w sprzeczności z ideami traktowanymi niekiedy jako konserwatywne, lecz dopiero w nich znajduje odpowiednie uzasadnienie.

The subject of this article concerns the philosophical explorations of Eleonora Ziemięcka (1815‒1869), nee Gagatkiewicz Ziemięcka, who, influenced by classical philosophy, proposed programmes of education that were extremely innovative for her era, especially with regard to the education of women. In her youth, the Polish thinker was influenced by Enlightenment theories, adopting the category of progress, which was fundamental to that era. She then became fascinated by German idealism, only to later reject its main assumptions and conclusions in favour of Catholic philosophy, which remained closely linked to Thomism. Ziemięcka emphasised the need to try to understand Christian teaching as best as possible. This understanding was then to become the basis for the creation of new educational programmes, especially concerning the education of women. Living and creating in the climate of Romanticism, Ziemięcka criticised the Romantic ‘exaltation of feelings’, justifying the need for equal attention to the education of different areas of the human spirit. By this she meant the intellect, the will and the emotions. Only a balance between them allowed, in her opinion, to achieve the primary goal of education, which is a harmonious, mature personality. Ziemięcka, regarded as a conservative writer already in the 19th century, by no means rejected the notion of well-understood progress. Properly understood, it not only does not contradict ideas sometimes treated as conservative, but only finds adequate justification in them.

Słowa kluczowe

Eleonora Ziemięcka, filozofia klasyczna, wychowanie, myśl konserwatywna

Eleonora Ziemięcka, classical philosophy, upbringing, conservative thought

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Źródła

Chmielowski, Piotr. Historia literatury polskiej, Warszawa: IBL PAN, 1900, t. V.

Św. Tomasz z Akwinu. Suma teologiczna, tłum. O Pius Bełch OP, t. 13, („Prawo”), Zagadnienie 91, Artykuł 1. Londyn: Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, 1985.

Ziemięcka, Eleonora. Kurs nauk wyższych dla kobiet, t.1‒4. Warszawa 1863‒1864.

Ziemięcka, Eleonora. List do H. Struve. BJ Oddział Rękopisów, Przyb. 11/60.

Ziemięcka, Eleonora. „Myśli o wychowaniu kobiet”, Warszawa 1843.

Ziemięcka, Eleonora. Powiastki ludowe Warszawa 1860.

Ziemięcka, Eleonora. Studia religijno-filozoficzne. Wilno 1860.

Ziemięcka, Eleonora. „Wspomnienie o F. Chopinie”. W: Noworocznik (Kalendarz) Illustrowany dla Polek na rok 1862 Warszawa 1862.

Ziemięcka, Eleonora. Zarysy filozofii katolickiej w czterech poglądach zawarte, Warszawa: drukarnia S. Orgelbranda, 1857, https://polona.pl/item/zarysy-filozofii-katolickiej-w-czterech-pogladach-zatarte,MTIwNjQyMjE/83/ [dostęp: 16.08.2023].

Ziemięcka, Eleonora. Źródła do historii wychowania (wybór), cz. II : Od początku w. XVIII do początku w. XX, wybrał i objaśnił Stanisław Kot. Warszawa: nakładem Gebethnerra i Wolffa, 1930.

Opracowania

Błachnio Jan Ryszard. Poglądy filozoficzne Eleonory Ziemięckiej na tle sporów ideowych połowy XIX wieku, Bydgoszcz: Wydawnictwo Uczelniane WSP, 1997.

Jaworski Wit. Z dziejów recepcji szkockiej filozofii zdrowego rozsądku w polskiej myśli konserwatywnej połowy XIX wieku. Kraków: Wydawnictwo Aureus, 1994.

Kaczmarek W., „Pierwsza Polka w todze filozofa”. Poznań: UAM 1980 (praca nieopublikowana).

Makuch Damian Włodzimierz. „Przeciwko pozorom rozumu. Eleonora Ziemięcka i opozycje myśli nowoczesnej”. Kronos 3 (2018): 227‒257.

Makuch Damian Włodzimierz. „Zapominanie. Późna działalność Eleonory Ziemięckiej w świetle wspomnień pośmiertnych”. W: Literatura i kultura lat 60. XIX wieku między polityką a prywatnością. Dyslokacje, red. Urszula Kowalczuk, Damian Włodzimierz Makuch, Dawid Maria Osiński, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu warszawskiego, 2019.

Nawracała-Urban Mirella. Hasło „Eleonora Ziemięcka”. W: Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. II, Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011.

Rzętkowska Jadwiga. „Poglądy polityczne Eleonory Ziemięckiej”. Bluszcz VIII‒IX (1922) nr 33‒36, Warszawa.

Sajdek Wiesława. „Program wychowania kobiet wedle wskazówek Eleonory Ziemięckiej”. W: Niepodległościowe koncepcje i programy wychowania przełomu XIX i XX wieku, I Seminarium Polskiej Myśli Pedagogicznej, „Myśl o wychowaniu dla Polski niepodległej 1863‒1914/18”, red. Beata Gola, Dominika Jagielska, Janina Kostkiewicz. Kraków: Zakład Pedagogiki Szkoły Wyższej i Polskiej Myśli Pedagogicznej IP Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2015.

Sajdek Wiesława. „Porządek społeczny czy indywidualna doskonałość człowieka – w kręgu myśli Eleonory Ziemięckiej”. W: Romantyzmy polskie, red. Anna Dziedzic, Tomasz Herbich, Stanisława Pieróg, Piotr Ziemski, Warszawa: Fundacja Historii Filozofii Polskiej, 2016 (wydanie specjalne Rocznika Historii Filozofii Polskiej, dodatek do tomu 7(2014), pt. Romantyzm).

Samborska-Kukuć Dorota. „Z genealogii rodu i biografii Eleonory z Gagatkiewiczów Ziemięckiej”. Ruch Literacki” LX (2019) z. 4 (355): 475‒486.

Swieżawski, Stefan. Dzieje europejskiej filozofii klasycznej. Warszawa–Wrocław: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.

Usakiewicz Joanna. „Eleonora Ziemiecka, the first Polish woman philosopher: On the Essence And The Role Of Philosophical Thinking”. Studia z Historii Filozofii 3 (2021) nr 12: 123–135.

Wittlin Józef. Orfeusz w piekle XX wieku, t. I, oprac. Katarzyna Szewczyk-Haake, Kraków: Instytut Literatury, 2021.

Woźniakiewicz-Dziadosz Maria. „Eleonora Ziemięcka 1815‒1869. W: Obraz literatury polskiej XIX i XX wieku”, seria 3 „Literatura krajowa w okresie romantyzmu 1831‒1863”, t. 2, red. Maria Janion, Maria Dernałowicz, Marian Maciejewski, Kraków: IBL PAN, 1988.

Ziemski Piotr. Hasło „Lach Szyrma Krystyn”. W: Encyklopedia Filozofii Polskiej, t. I. Lublin: Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, 2011.

Informacje

Informacje: Polska Myśl Pedagogiczna, IX (2023), Numer 9/2 Kobiety w nauce i edukacji, s. 203-221

DOI: https://doi.org/10.4467/24504564PMP.23.025.18254

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej

Angielski:

Classical philosophy as a basis for innovative educational programmes in selected writings of Eleonora Ziemięcka

Autorzy

Wiesława Sajdek

https://orcid.org/0000-0003-2495-3570

Uniwersytet Jana Długosza w Częstochowie
Polska

Publikacja: 2024

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Wiesława Sajdek (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 496

Liczba pobrań: 306

<p> Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej</p>

Sugerowane cytowania: Chicago

Wiesława, Sajdek. " Filozofia klasyczna jako podstawa nowatorskich programów wychowania w wybranych pismach Eleonory Ziemięckiej" Polska Myśl Pedagogiczna. Apr 02, 2024. https://ejournals.eu/czasopismo/polska-mysl-pedagogiczna/artykul/filozofia-klasyczna-jako-podstawa-nowatorskich-programow-wychowania-w-wybranych-pismach-eleonory-ziemieckiej

Pobierz xml