W artykule omówione zostały relacje między faktografią a fikcją w reportażu literackim. W tekście zaproponowany został termin narracja quasi-faktyczna, opisujący typową dla gatunków dokumentalnych figurę retoryczną, amplifikującą obrazowanie. Druga kategoria: narracja faktoidalna jest intencjonalnym i nieuprawnionym w pisarstwie reportażowym przekłamaniem. Propozycja teoretyczna, odnosząca się do tradycji literaturoznawczej sięgającej międzywojnia, została omówiona na przykładzie twórczości autorów dawnych i współczesnych, między innymi Wandy Melcer, Melchiora Wańkowicza, Hanny Krall, Anny Kaszuby-Dębskiej, Wojciecha Jagielskiego i Anny Fryczkowskiej, autorki narracji faktoidalnej.

Artykuł omawia trzy prace doktorskie obronione na uczelniach szwedzkich (Anny Jungstrand, Anity Pluwak i Cecilii Aare) poświęcone gatunkowi reportażu i zawierające między innymi analizy tekstów polskich autorów – Hanny Krall, Ryszarda Kapuścińskiego, Wojciecha Tochmana i Jacka Hugo-Badera. Opisane zostały teoretyczne punkty wyjścia tych prac badawczych oraz sposoby ujmowania charakterystycznych cech warsztatu polskich pisarzy: jak budowana jest na poziomie wielopoziomowej narracji „wiarygodność” reportażu literackiego (Jungstrand), „sytuacja spotkania” między czytelnikami i bohaterami reportażu (Aare) oraz jak perspektywa czasowa współgra z technique of pressure, jeśli odczytywać tekst reportażu w perspektywie teorii „melodramatyczności” Petera Brooksa (Pluwak). Ustalenia badaczek zestawione zostały z głosami krytyków (Peter Englund, Joar Tiberg), skomentowana też została powtórzona przez Jungstrand i Aare teza Macieja Zaremby ze wstępu do antologii szwedzkich tłumaczeń polskich reportaży (2006) o roli komunistycznej cenzury w formowaniu warsztatu polskich reportażystów.

Artykuł podejmuje refleksję nad wybranymi aspektami czeskiej recepcji tak zwanej polskiej szkoły reportażu. Na kilku konkretnych przykładach analizuje, jakie polskie teksty reportażowe ukazują się w czeskich przekładach, jak są one odbierane i jaki obraz polskiego reportażu wyłania się z takiej refleksji. Do analizy wybrane zostały przede wszystkim te materiały, które w jakiś sposób uwzględniają specyfikę gatunkową polskiego reportażu lub kulturowe różnice w odbiorze polskich tekstów reportażowych przez polskich i czeskich czytelników.

Celem artykułu jest poszukiwanie źródeł fascynacji twórczością Ryszarda Kapuścińskiego w hiszpańskim środowisku akademickim. W eseju omówiono przykłady Działań podejmowanych przez badaczy w Hiszpanii i w Polsce, których ideą było propagowanie myśli autora Hebanu. Artykuł wskazuje, że refleksje Kapuścińskiego na temat zawodu reportera i korespondenta są wciąż aktualne, a wielu hiszpańskich dziennikarzy odwołuje się do nich w swojej pracy w sposób bezpośredni lub pośredni.

Artykuł składa się z trzech części. Dwie pierwsze mają charakter historycznoliteracki, mowa w nich o tym, jak twórczość Kapuścińskiego dotarła do Hiszpanii i do Ameryki Łacińskiej, jak była tam odbierana, kiedy i za sprawą jakich czynników reporterowi udało się odnieść sukces, a jego książki zaczęły cieszyć się popularnością. Trzecia część jest natomiast próbą teoretycznego ujęcia zagadnienia. Na podstawie kwerend bibliotecznych i archiwalnych, przeprowadzonych wywiadów oraz korzystając z teorii recepcji Hansa Roberta Jaussa i konceptu „horyzontu oczekiwań”, autorka stara się wyjaśnić, dlaczego dzieła Kapuścińskiego zaistniały właśnie pod tymi szerokościami geograficznymi.

Reportaż jako gatunek dziennikarski jest zdeterminowany przez kontekst, w którym powstaje. Przenosi czytelnika w określony czas i konkretne miejsce, ale w przeciwieństwie do newsów nie jest zależny od bieżących wydarzeń. Dlatego reporter nie jest skrępowany wymogiem zwięzłości i jak każdy inny autor dąży do wypracowania własnego stylu. Tak było w wypadku Ryszarda Kapuścińskiego, który w latach 1967–1972 był jedynym korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Ameryce Łacińskiej. Po tym doświadczeniu Kapuściński kilkakrotnie wracał na ten kontynent w latach 2001–2005 i prowadził wykłady dla Fundacion Nuevo Periodismo Iberomericano, założonej przez Gabriela Garcię Marqueza. Jego reportaże o Ameryce Łacińskiej są uważane za wysoce polityczne (Artur Domosławski opisuje Kapuścińskiego korespondenta w tamtym regionie jako naiwnego „prawdziwego wyznawcę” komunizmu). W niniejszym artykule spojrzymy jednak na znaczenie jego pobytu na nowym kontynencie z innej perspektywy. Czy własny styl, który rozwinął, zgłębiając nowy rodzaj reportażu: „dziennikarstwo magiczne”, nie okazał się najważniejszym owocem jego zagłębiania się w świat latynoamerykańskiej kultury?

Artykuł jest próbą przeanalizowania zagranicznej recepcji książek reporterskich Jacka Hugo-Badera o byłym ZSRR. Przyglądając się sposobowi publikacji i promocji tłumaczeń przeznaczonych na rynek amerykański, autorka wskazuje na osadzanie tych tekstów w ramach globalnej genologii (kategorii survival non-fiction). Świadectwa profesjonalnego i nieprofesjonalnego odbioru Białej gorączki na Ukrainie (gdzie „polska szkoła reportażu” jest ważnym punktem odniesienia) stają się z kolei pretekstem do zarysowania kontekstu postkolonialnego. Za znaczący autorka uznaje brak przekładów książek Hugo-Badera w Rosji. Proponowane case study w szerszej perspektywie wskazuje na rożne możliwości zafunkcjonowania polskich reportaży za granicą.

Maciej Zaremba Bielawski jest jednym z czołowych szwedzkich publicystów i literatów polskiego pochodzenia, reporterem znanego sztokholmskiego dziennika „Dagens Nyheter”, laureatem prestiżowych skandynawskich konkursów dziennikarskich i wyróżnień pokojowych. Jest też w Polsce autorem poczytnym i uznanym, wszystkie jego książki zostały udostępnione polskiej publiczności. W swoim artykule przyglądam się oddziaływaniu cech polskiej szkoły reportażu na twórczość autora Higienistów, w szczególności na kształt jego ostatniej książki zatytułowanej Dom z dwiema wieżami. Najpierw próbuję wskazać jej wyróżniki gatunkowe, skłaniając się ku twierdzeniu, iż mamy do czynienia z reportażem literackim osnutym wokół opowieści autobiograficznej. W drugiej kolejności staram się uwypuklić te cechy Domu z dwiema wieżami, które potwierdzają tezę o literackości reportażu i korzystaniu z wzorów wypracowanych przez polskich autorów książek reportażowych. Literackość omawianej książki dostrzegam w postawie humanistycznej autora, rozumianej jako refleksja nad  kondycją człowieka i świata, a także nad własnym stosunkiem do tematu, jako świadome zadawanie pytań o miejsce i rolę wartości w świecie. Widzę ją w zawartej w Domu z dwiema wieżami refleksji, w wielowymiarowym namyśle nad polską historią, nad losem polskich Żydów, antysemityzmem, ale przede wszystkim nad pamięcią.

Poniższy artykuł poświęcony jest literackiemu reportażowi biograficznemu Papusza i obrazowi romskiej poetki, który tworzy jego autorka. Angelika Kuźniak bada losy Papuszy poza mitem utrwalonym w kulturze popularnej, a poszukując Papuszy z krwi i kości, trafia na postać absolutnie tragiczną. Co oczywiste, autorka prezentuje niezwykle krytyczne spojrzenie feministyczne, które wychwytuje grzechy, za które poetka będzie musiała zapłacić, a na ogół są one związane z faktem bycia kobietą. Ale tu nie ma publicystyki, autorka sprawia, że fakty mówią za siebie. Fabuła jest tak skonstruowana, że komentarz moralny jest zbędny. Jest to książka sucha, minimalistyczna, zbudowana na czystych dokumentach i skrawkach życia, pozornie bez obróbki literackiej: jej stylizacja wyraża się w językowej zgrzebności, jakby naśladującej twarde życie Papuszy (życie, w którym szuka się poezji), jej prymitywne pismo, a nawet jej ubogą i naiwną poezję. Jak zobaczymy, w losie Papuszy spotykają się trzy wielkie anatemy: kobiecość, cygańskość i inność. Ale Kuźniak wykracza poza konkretną relację biograficzną, która z kolei służy jako wektor mikrohistoryczny, dzięki któremu uzyskujemy dostęp do wizji historii polskich Romów w XX wieku. W ten sposób Papusza staje się esejem krytycznym dotyczącym dyskryminacji, płci i inności. 

W artykule przedstawiono dwutomową publikację Literatura a religia. Wyzwania epoki świeckiej (Kraków 2020) jako nowatorską analizę polskiej literatury po roku 1945, w której wykorzystano nowe koncepcje badania religijności i sekularyzmu, przede wszystkim prace Charlesa Taylora. Podkreślono, że zaprezentowane w monografii odczytanie literatury modyfikuje też obraz polskiej kultury, za której cechę charakterystyczną uznaje się religijność. W odwołaniu do ważnych dyskusji i tekstów na temat sekularyzacji w publikacji zastosowano rozszerzone rozumienia religijności, wyjęte z formuły konfesyjnej. Pozwala to na ciekawe odczytania dzieł takich pisarzy, jak Witold Gombrowicz, Miron Białoszewski, Stanisław Lem, Marian Pankowski, wzbogacające paletę polskich postaw wobec wiary. Autorka artykułu zwraca uwagę na dwutomowy podział pracy: tom pierwszy prezentuje metodologie i teoretyczne ujęcia zagadnienia literatury i religii; tom drugi – analizy twórczości konkretnych pisarzy. Dzięki temu czytelnik otrzymuje kompendium sygnalizowanego przez tytuł zagadnienia, które daje mu zarówno przegląd teorii i narzędzi metodologicznych, jak i przykłady czytania na nowo dzieł literatury polskiej.

Artykuł jest komentarzem do biografii Romana W. Ingardena napisanej przez Radosława Kuliniaka i Mariusza Pandurę zatytułowanej „Jestem filozofem świata” (Κόσμου φιλόσοφός εἰμι). Roman Witold Ingarden (1893–1970). Opracowawszy i wydawszy również pokaźną liczbę materiałów archiwalnych dotyczących przed- i powojennej historii polskiej filozofii, autorzy opublikowali, opatrzoną licznymi potwierdzeniami archiwalnymi, książkę spod znaku życia i filozofii. Zastosowali w niej pozytywistyczny model biografii, implikujący określone (biologiczne, historyczne) determinizmy oraz tradycyjnie linearny i sekwencyjny obraz przeszłości, model oparty na substancjalnie ujmowanym podmiocie, wyodrębnialnym z sieci zależności dyskursywnych, instytucjonalnych. W artykule rozważam, czy pozytywistyczny model pisarstwa biograficznego, wraz z zastosowanymi w książce stylem i retoryką, pozwala autorom zrealizować założone przez nich cele. Czy biografia fenomenologa mogła być oparta na innych rozwiązaniach pojęciowych i genologicznych? Czy można takie odnaleźć pośród pojęć i koncepcji czerpanych z pism Ingardena?