Poniższy artykuł poświęcony jest literackiemu reportażowi biograficznemu Papusza i obrazowi romskiej poetki, który tworzy jego autorka. Angelika Kuźniak bada losy Papuszy poza mitem utrwalonym w kulturze popularnej, a poszukując Papuszy z krwi i kości, trafia na postać absolutnie tragiczną. Co oczywiste, autorka prezentuje niezwykle krytyczne spojrzenie feministyczne, które wychwytuje grzechy, za które poetka będzie musiała zapłacić, a na ogół są one związane z faktem bycia kobietą. Ale tu nie ma publicystyki, autorka sprawia, że fakty mówią za siebie. Fabuła jest tak skonstruowana, że komentarz moralny jest zbędny. Jest to książka sucha, minimalistyczna, zbudowana na czystych dokumentach i skrawkach życia, pozornie bez obróbki literackiej: jej stylizacja wyraża się w językowej zgrzebności, jakby naśladującej twarde życie Papuszy (życie, w którym szuka się poezji), jej prymitywne pismo, a nawet jej ubogą i naiwną poezję. Jak zobaczymy, w losie Papuszy spotykają się trzy wielkie anatemy: kobiecość, cygańskość i inność. Ale Kuźniak wykracza poza konkretną relację biograficzną, która z kolei służy jako wektor mikrohistoryczny, dzięki któremu uzyskujemy dostęp do wizji historii polskich Romów w XX wieku. W ten sposób Papusza staje się esejem krytycznym dotyczącym dyskryminacji, płci i inności. 

The following article deals with the literary biographical reportage Papusza and the author’s impression of the Gypsy poetess. Kuźniak explores Papusza’s life beyond the myth rooted in popular culture. And in her search for the real Papusza she finds an absolutely tragic figure. Naturally, the author applies a highly critical feminist gaze that detects the “sins” for which the poetess will have to “pay”, and in general these are related to the fact that she is a woman. But there is no discourse here: the author makes the facts speak for themselves. The plot is constructed in such a way that the moral commentary is redundant. Kuźniak’s work is a dry, minimalist book, built upon bare factsand scraps of life, with no apparent literary work: its stylisation is expressed through linguistic coarseness, imitating Papusza’s austere way of life (a life where the poetry is sought after), her primitive writing and even her naive poetry. As we shall see, three great condemnations loom over Papusza’s life: femininity, gypsyness and otherness. But Kuźniak goes beyond the specific biographical account, which in turn serves as a micro-historical vector through which we gain access to a vision of the history of Polish Gypsies in the twentieth century. Thanks to that Papusza thus becomes a critical essay dealing with the issues of discrimination, gender and otherness.