Tom 15 Zeszyt 4 rok 2018

W artykule – będącym odpowiedzią na pytania ankiety – omówiłam sposób ujęcia historii powieści zaprezentowany przez Thomasa Pavla. Zestawiłam propozycję uczonego ze współczesnymi tendencjami historycznoliterackimi, zaznaczając jego istotny wkład do badań nad fikcyjnymi światami i postacią literacką. Podkreśliłam widoczną tu wspólnotę myśli z teorią Charlesa Taylora. Z kolei kwestię etyki czytania ujęłam kilkutorowo (posługując się analizą powieści Daniela Defoe), uznając, że jeśli w ogóle można mówić o jakichś zbieżnościach, to bliżej tu do teorii na przykład Marthy Nussbaum aniżeli do optyki inspirowanej przez Jacques’a Derridę, Richarda Rorty’ego czy krytykę feministyczną. W centrum mojej uwagi znalazły się kryteria selekcji przyjęte przez uczonego, który mniejszą wagę przywiązuje do powieści XX wieku, a także do jej odmian autotematycznych, również w mniejszym stopniu koncentruje się na kryzysach wartości, chętniej bada powieści oparte na powszechnych przekonaniach moralnych, takie zatem, które dysponują „systemem bezpieczeństwa literatury”. Konsekwencja w przyjętej optyce badawczej pozwoliła uczonemu na nowe spojrzenie na historie gatunku.

PDF

Czytaj więcej

Etyka czytania. Na marginesie szkicu Thomasa Pavla

Anna Głąb

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 480 - 496

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.044.10586

Autorka zajmuje się metodą wykorzystywaną przez Pavla w jego eseju. Jest to metoda etyki czytania, a właściwie etycznej krytyki literackiej. Fikcja literacka, jej zdaniem, jest zapisem doświadczenia człowieka, oczyszczającym jego percepcję. Traktując literaturę piękną jako źródło poznania moralnego, uważa, że dzieła literackie budzą świadomość w zakresie pytań, od których zaczyna się dojrzałe i odpowiedzialne myślenie. Autorka zwraca uwagę na to, że literatura piękna może być źródłem poznania świadomości innego, a także miejscem ochrony indywidualności. Ponadto twierdzi, że poznanie, jakie uzyskujemy podczas lektury dzieł literackich, może mieć znaczenie moralne w tym sensie, że kształtuje w czytelniku empatię i szacunek dla inności.

PDF

Czytaj więcej

Wokół literatury dawnej i współczesnej – analizy, interpretacje, szkice

Subtelna subwersywność kobiecego ciała w extravaganzach J.R. Planchégo

Emilia Wieliczko-Paprota

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 497 - 513

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.045.10587

Artykuł porusza problem subwersywnych treści extravaganz Jamesa Robinsona Planchégo, dramatopisarza i twórcy teatru popularnego wiktoriańskiej Anglii. W extravaganzach wizerunek kobiecego ciała daleki jest od cielesnych wizji podyktowanych przez rygorystyczną etykietę pruderyjnego społeczeństwa dziewiętnastowiecznej Anglii. Analiza skupia się przede wszystkim na treściach, w których kobiece ciało ulega ciągłym transformacjom, jest kontekstualizowane i formowane według praw dominującej kultury. Postawiono tezę, iż extravaganza pisana na potrzeby Świąt Wielkanocnych i Bożego Narodzenia odgrywała funkcję karnawału, w którym folgowano potrzebie przedstawiania świata na opak i pozwalano zaistnieć głosowi przemawiającemu przeciwko dominującemu dyskursowi płci. W sztukach Planchégo ciało kobiece formuje się między przestrzenią widowni, aktora, słowa i teatru. Jest to „ciało-pomiędzy”, żywy obszar dialogu, pole rozgrywki między dominującym dyskursem a subwersywną świadomością. Kobiece ciało jest tu zarówno obce dla oczu widza, jak i nieoswojone przez aktorów, którzy tylko częściowo mogą zapanować nad ostateczną formą swojego ciała na scenie. Substancja teatru, jaką jest fizyczna materia ciała, okazuje się dynamiczną formą wynikającą z inskrypcji spojrzeń, treści dramatu i atrybutów teatralnej przestrzeni.

PDF

Czytaj więcej

List więzienny w świetle rygorów cenzury. Rekonesans

Grzegorz Banasik

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 514 - 531

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.046.10588

Artykuł stanowi przyczynek do badań nad epistolografią więzienną więźniów politycznych okresu PRL. Na przykładzie wydanych zbiorów listów więziennych Czesława Bieleckiego, Gai i Jacka Kuroniów oraz listów wysyłanych do Izabeli Jarosińskiej omówiono wpływ cenzury na kształt i tematykę więziennych korespondencji. Punktem wyjścia dla autora była typologia cenzorskich ograniczeń listu więziennego zaproponowana przez Stanisława Barańczaka oraz koncepcja cenzora-współautora Marty Fik. W tekście omówiono: częstotliwość więziennej komunikacji, materialność (wygląd) listu, objętość, ograniczenia w wyborze adresata, wreszcie podjęto próbę zarysowania „bezpiecznych” obszarów tematycznych, po których mogli się poruszać więzienni epistolografowie, jak również scharakteryzowano strategie walki z cenzurą, zwracając uwagę na takie metody gry z cenzorem, jak kodowanie informacji za pomocą metafor i aluzji czy język ezopowy.

PDF

Czytaj więcej

„Dziennik” i dziennik Jana Lechonia

Jakub Osiński

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 532 - 544

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.047.10589

Artykuł traktuje o potrzebie przygotowania nowego, pełnego wydania dziennika Jana Lechonia (1899–1956). Autor opisuje w nim znaczenie, jakie miało dla poety prowadzenie diariusza, oraz odtwarza zabiegi Lechonia o jego publikację. Omawia ponadto dotychczasowe edycje dzieła: emigracyjną z lat 1967–1973 (Mieczysław Grydzewski, Juliusz Sakowski) oraz krajową z lat 1992–1993 (Roman Loth), uzasadniając tym samym konieczność przygotowania nowego jego wydania. W ostatniej części zaproponowano rozwiązania, które można zastosować w nowej edycji diariusza (podstawa tekstowa, aparat krytyczny, wersja cyfrowa).

PDF

Czytaj więcej

Recenzje i materiały

Intelektualny, emocjonalny i polityczny klimat emigracji (Jan Lechoń, Kazimierz Wierzyński. Listy 1941-1956. Opracowała Beata Dorosz, przy współpracy Pawła Kądzieli. Instytut Badań Literackich PAN, Wydawnictwo, Warszawa 2016)

Anna Frajlich

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 545 - 550

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.048.10590

PDF

Czytaj więcej

The Reception of Olga Tokarczuk’s “Flights” in the English Language Press

Filip Mazurczak

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 4, 2018, s. 551 - 557

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.049.10591

PDF

Czytaj więcej