Tom 15 Zeszyt 1 rok 2018

2018

Data publikacji: 06.06.2018

Opis

Redaktor numeru: Dorota Siwor

Licencja: CC BY-NC-ND

Redakcja

Redakcja zeszytu Dorota Siwor

Zawartość numeru

Herbert znany i nieznany

Herbert znany i nieznany – uwagi wstępne

Dorota Siwor

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 1 - 3

PDF

Czytaj więcej

Herbert: krótka historia czytania

Wojciech Ligęza

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 4 - 27

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.001.8767

W szkicu podjęte zostają zagadnienia recepcji twórczości poetyckiej oraz eseistycznej Zbigniewa Herberta – od debiutanckiego zbioru Struna światła do najnowszych wypowiedzi badaczy i krytyków. Refleksja poświęcona studiom herbertologicznym uwzględnia zmienne style odbioru, preferencje estetyczne oraz ideowe, aksjologię, stosowane metody badawcze oraz klucze interpretacji. Historia czytania utworów Herberta przedstawiona zostaje w porządku chronologicznym, tematycznym oraz problemowym. Przedmiotem rozważań stają się najważniejsze książki monograficzne, studia i szkice, które ukazują rozbudowany zakres zagadnień, pozwalają dostrzec szeroką skalę stylów i sposobów lektury, ilustrują długi proces poznawania utworów Herberta, a wreszcie uświadamiają, jak wielka jest popularność tego dzieła. Od interpretacji poszczególnych wierszy przechodzimy do prób uogólnień, od wykładni egzystencjalnych i metafizycznych do czytania kulturowego. Biblioteka tekstów o Herbercie nie jest kolekcją zamkniętą, wciąż bowiem dołączają kolejne rozpoznania, a poszukiwania „nowego Herberta” wspierane są przez nowe języki humanistyczne.

PDF

Czytaj więcej

O brulionach wiersza Pan Cogito i wyobraźnia

Francesca Fornari

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 28 - 40

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.002.8768

W artykule analizowane są wybrane wątki wiersza Zbigniewa Herberta Pan Cogito i wyobraźnia na tle brulionów tego utworu znajdujących się w archiwum poety. W analizie rękopisów, które odsłaniają inną, ukrytą stronę tekstu ostatecznego, można badać to, co zostało opuszczone w trakcie tworzenia, na przykład wątek Dedala i odwołanie do Upaniszad, oraz śledzić rozwój ważnych motywów wiersza – koncepcję tożsamości i pojęcie tautologii.

PDF

Czytaj więcej

Nie-ludzka nieśmiertelność – kilka filozoficznych uwag na temat idei wieczności w poezji Zbigniewa Herberta

Ireneusz Ziemiński

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 41 - 64

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.003.8769

Artykuł jest próbą filozoficznej rekonstrukcji idei życia wiecznego, obecnej w poezji Zbigniewa Herberta. Autor skupia się na pokazaniu trudności związanych zarówno z wiecznością niebiańską (transcendentną), polegającą na nowej formie ludzkiego istnienia po śmierci, jak i z wiecznością ziemską (immanentną), polegającą na nieśmiertelnej sławie (pamięć pokoleń) lub dostępnych niekiedy ludziom chwilach wieczności (oznaczających brak świadomości upływu czasu). Przykładem wieczności niebiańskiej jest nieśmiertelność duszy lub zmartwychwstanie ciał; obie możliwości oznaczają, zdaniem Herberta, radykalnie nową (doskonałą i nieskończoną) formę istnienia, zupełnie obcą ludzkiej (niedoskonałej i skończonej) naturze. Z tego powodu człowiek takiej wieczności nie pragnie, byłaby ona bowiem transformacją jego natury w inny, nie-ludzki (boski, anielski) byt. Wzorcowym przykładem wieczności ziemskiej są głębokie przeżycia (chociażby estetyczna kontemplacja piękna), kiedy to podmiot traci świadomość niszczącego upływu czasu, a nawet grożącej mu śmierci, ulegając chwilowemu złudzeniu, że trwa wiecznie. Herbert zdaje się jednak opowiadać za możliwością trzecią, która jest drogą sceptyków, niewierzących ani w wieczność transcendentną, ani immanentną, żyjących w ciągłym zawieszeniu między obiema drogami.

PDF

Czytaj więcej

Herbert, Narcyz i mucha albo proces tekstotwórczy jako praca reinterpretacji

Mateusz Antoniuk

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 65 - 82

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.004.8770

Artykuł przedstawia historię pracy Zbigniewa Herberta nad prozatorską miniaturąpoświęconą postaci mitologicznego Narcyza. Analiza zachowanych wersji rękopiśmiennych służy unaocznieniu wielowariantowości procesu reinterpretacji mitu. Herbert w „laboratorium brulionu” testował rozmaite koncepty reinterpretacyjne. Herbertowskie teksty o Narcyzie ogłoszone drukiem tylko w niewielkim stopniu ujawniają skalę autorskiej inwencji w dekonstruowaniu i przekształcaniu kanonicznych wersji greckiego mitu.

PDF

Czytaj więcej

Recenzje

Rekonstrukcja poety. Na marginesie Biografii Zbigniewa Herberta (Andrzej Franaszek, Herbert. Biografia, t. 1: Niepokój, t. 2: Pan Cogito, Wydawnictwo Znak, Kraków 2018, ss. 1920)

Joanna Zach

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 83 - 90

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.005.9086

PDF

Czytaj więcej

Żywa pracownia. O studiach nad brulionami Zbigniewa Herberta (Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym, red. M. Antoniuk, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2017, ss. 502)

Jerzy Borowczyk

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 91 - 98

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.006.9087

PDF

Czytaj więcej

* * *

Losy kobiet w obozach na Górnym Śląsku po zakończeniu II wojny światowej (wybrane zagadnienia)

Zygmunt Woźniczka

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 99 - 115

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.007.8771

Szkic podejmuje temat losów kobiet w obozach na Górnym Śląsku po zakończeniu drugiej wojny światowej. Obozy te służyły przede wszystkim izolacji przed weryfikacją narodowościową i wysiedleniem lub wykorzystaniem jako niewolniczej siły roboczej. Autor wskazuje, że gwałty, terror i morderstwa były działaniami prowadzonymi przez zdegenerowanych strażników, często sadystów, którzy czuli się bezkarni, i omawia uwarunkowania tych zdarzeń oraz dynamikę represji. Stopniowo przemoc fizyczną zastąpiono bowiem wyniszczającą pracą. Po wyjściu w obozów kobiety miały duże trudności z adaptacją do nowych warunków życia. Często utrudniało to lub wręcz uniemożliwiało założenie rodziny, wychowywanie dzieci, pozostawiało silną traumę, która prześladowała byłe więźniarki do końca życia.

PDF

Czytaj więcej

Kobieta w łagrze stalinowskim w tekstach polskich pisarek

Tadeusz Sucharski

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 116 - 133

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.008.8772

Tekst jest próbą refleksji nad zapisem doświadczenia kobiety w łagrach stalinowskich. W perspektywie analitycznej znalazły się dzieła polskich autorek, więźniarek obozów: Beaty Obertyńskiej, Barbary Skargi, Grażyny Lipińskiej, Herminii Naglerowej, Urszuli Muskus. Ich książki stanowią najpełniejsze świadectwo doświadczenia łagrowego kobiety w piętnastoleciu 1940–1955. Zapisy owe zestawione zostały z wizją kobiety w Innym świecie Herlinga-Grudzińskiego, ograniczonej właściwie do roli niewolnicy seksualnej. Analizowane dzieła przynoszą znacznie bogatszy obraz łagrowej codzienności kobiety: nie kwestionując ani nie ograniczając znaczenia kontaktów seksualnych, pokazują jednak „pełnię” obozowej egzystencji więźniarek: ich morderczą pracę fizyczną, walkę o przetrwanie, o zachowanie godności, pragnienie miłości i jej straszliwe konsekwencje. Analiza tekstów zmusza jednak do rezygnacji z próby wypracowania jakiejś ogólnej formuły łagrowego losu kobiety. Próbę taką uniemożliwiają zasadnicze różnice w statusie obozów pokazanych w książkach, determinowane rozpiętością geograficzną Archipelagu GUŁag, różnicami w organizacji łagrów, wynikających ze zmian politycznych w ZSRR w latrach 1940–1955.

PDF

Czytaj więcej

Jeden świat, dwa style. Wokół korespondencji Jarosława Iwaszkiewicza i Kazimierza Orłosia

Jerzy Marek

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 134 - 144

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.009.8773

Artykuł jest komentarzem do korespondencji Jarosława Iwaszkiewicza i Kazimierza Orłosia, która trwała od 1958 do 1974 roku. Autor odtwarza ewolucję relacji obu pisarzy – od początkowej kurtuazji debiutanta wobec mistrza do wynikającego ze specyfiki życia literackiego w PRL-u ochłodzenia stosunków. W artykule ukazano dwie postawy wobec peerelowskiej rzeczywistości. Jednoznaczne wybory polityczne i etyczne Kazimierza Orłosia, tak odmienne od ugodowej strategii obranej przez Jarosława Iwaszkiewicza, spowodowały, że mimo towarzyskich koligacji oraz wzajemnego szacunku dla twórczości drogi obu pisarzy musiały się rozejść.

PDF

Czytaj więcej

Recenzje

Weber odczarowany (Hans Joas, Die Macht des Heiligen. Eine Alternative zur Geschichte von der Entzauberung, Suhrkamp, Berlin 2017, ss. 543)

Aleksandra Chylewska-Tölle

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 145 - 149

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.010.9088

PDF

Czytaj więcej

Sztuka w życiu, życie sztuką (Aleksandra Giełdoń-Paszek, Obywatel Parnasu. Sztuki piękne w życiu i twórczości Jarosława Iwaszkiewicza, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego,Katowice 2014, ss. 436)

Joanna Gębicz

Konteksty Kultury, Tom 15 zeszyt 1, 2018, s. 150 - 154

https://doi.org/10.4467/23531991KK.18.011.9089

PDF

Czytaj więcej

Pliki do pobrania

Noty o autorach PDF Spis treści PDF

Słowa kluczowe: twórczość Herberta, recepcja, style lektury, historia polskiej krytyki, interpretacja, metodologia, nowe literaturoznawstwo, Zbigniew Herbert, bruliony, Pan Cogito i wyobraźnia, tautologia, Zbigniew Herbert, filozofia, poezja, śmierć, nieśmiertelność, życie wieczne, Zbigniew Herbert, krytyka genetyczna, archiwum, represje, kobiety, gwałty, obozy pracy, Górny Śląsk, łagry, GUŁag, doświadczenie totalitarne, literatura dokumentu osobistego, Jarosław Iwaszkiewicz, Kazimierz Orłoś, korespondencja, życie literackie, PRL

Tom 15 zeszyt 1

2018 Następne

Zawartość numeru

Herbert znany i nieznany

Recenzje

* * *

Recenzje

Pliki do pobrania

2018