Wykorzystując zapis dziennikowy Samuela Pepysa z czasów zarazy panującej w Londynie w połowie XVII wieku, zadajemy pytanie o słabo i mocno wartościujące dyskursy tworzące podmiotowość jednostki w relacji do grupy. W istocie pytamy więc o warunki zaistnienia „osoby”, której życie zachowuje możliwość odwoływania się do „mocnych” pojęć moralnych, co wiąże się z konieczną fazą krytyczną wobec dyskursów hegemonicznych. Podczas analizy tekstu Pepysa postulujemy pojawienie się fazy „my”, umożliwiającej krytyczną refleksję i ocalającej nietrwale „osobę”, wydobywając ją spod petryfikujących dyskursów narzuconych przez społeczne „oni”. Pozwala to „osobie” zaistnieć, odnieść się krytycznie do „wszechrozumienia powszedniego mniemania”; dzieje się to za sprawą odwołania do silnej wartości, jaką jest sprzeciw wobec „okrucieństwa”, ale odwołanie to nie utrzymuje się długo i nie kontynuuje się w dalszych pytaniach.

Artykuł stanowi rozbudowany, trzyczęściowy komentarz do rozdziału z książki Davida Parkera The Self in Moral Space: Life Narrative and the Good, zatytułowanego Narracja autobiograficzna i języki dobra. W pierwszej części autor dyskutuje z poglądami Parkera oraz Charlesa Taylora, na którego Parker się powołuje. Z jednej strony zgadza się z nimi, że poczucie tożsamości jest zasadniczo niemożliwe bez horyzontu wartości, który naszą tożsamość czyni możliwą. Z drugiej strony odrzuca przesłanki tego stanowiska, przede wszystkim założenie koniecznego iunctim między świadomością etyczną a postępowaniem etycznym oraz piśmienno-tekstową matrycę rozumienia człowieka i świata. W kolejnej części autor proponuje własną, odmienną od ujęcia Parkera, interpretację książki Roland Barthes par Roland Barthes jako przykład praktykowania tożsamości w postaci piśmienno-typograficzno-wizualnego performansu. Część trzecia artykułu to próba podjęcia bardziej ogólnej dyskusji z koncepcjami narratywistycznymi przez wskazanie kolejnych sześciu problemów jako składników tych koncepcji: uprzywilejowanie procesów poznawczych w doświadczaniu świata i doświadczaniu samego siebie; postrzeganie świata i człowieka poprzez model tekstowy; metodologiczne założenie badania narracyjnych wytworów tekstowych, a nie praktyk powołujących je do życia; ujęcie podmiotu tekstowego jako podmiotu samotnego, wyizolowanego z sieci relacji społecznych; uniwersalizacja podmiotu operacji narracyjnych, brak zróżnicowania praktyk narracyjnych ze względu na płeć (kulturową i biologiczną) czy grupę/klasę społeczną; semiotyczne ujęcie codzienności jako składnika tożsamości narracyjnej.

Niniejszy szkic skoncentrowany jest na kilku ważnych kwestiach związanych z pisaniem/czytaniem dzienników. Dzienniki traktowane jako codzienna praktyka życiowa, oparta na obligatoryjnej narratywizacji doświadczenia (za Hannah Arendt), zostają tu umieszczone w horyzoncie etycznym wyznaczanym przez idee filozoficzne Paula Ricoeura, Charlesa Taylora oraz propozycje lekturowe Davida Parkera. Teza tego ostatniego o immanentnej etyczności gestu diarysty zostaje skonfrontowana z teoriami autobiograficznymi Philippe’a Lejeune’a, Małgorzaty Czermińskiej i Magdaleny Marszałek. Dodatkowo rozważania zostają uzupełnione o niezbędny komponent genderowy. Narracyjność w diarystyce staje się również punktem wyjścia do zmiany optyki postrzegania dzienników – od hermeneutycznej po konstrukcjonistyczną, odbijające się także na kształcie podmiotu dziennikowych notatek.

Autorka podziela stanowiska Charlesa Taylora i Davida Parkera, którzy relacje autobiograficzne łączą z „gęstymi” językami dobra. Uważa, że relacja z własnego życia potrzebuje adekwatnego języka, jakiego nie może dostarczyć perspektywa trzecioosobowa, charakterystyczna dla nauk ścisłych. Na przykładzie Dziennika we dwoje Jadwigi Stańczakowej pokazuje, że pisanie dziennika to rodzaj ćwiczenia duchowego i, idąc za słowami Iris Murdoch, sposób prowadzenia dobrego życia.

W artykule zostają podjęte rozważania nad dokumentem osobistym w perspektywie etycznej. Przedmiotem analiz jest Dziennik Jana Józefa Szczepańskiego. Interpretacje są prowadzone głównie za pomocą rozpoznań Charlesa Taylora nad etyką i podmiotowością oraz przy użyciu badań Davida Parkera dotyczących etycznych interpretacji literatury autobiograficznej. Kluczowe dla wywodu są pojęcia między innymi „dobra konstytutywnego”, „silnych wartościowań”, „przestrzeni moralnej”, „jakościowych rozróżnień”, „ram pojęciowych”. W swoich rozważaniach staram się odpowiedzieć na pytanie, czy i jak  dziennik, zwłaszcza Dziennik Szczepańskiego, może być aktem budowania tożsamości oraz konstytuowania podmiotowości oraz w jaki sposób artykułuje dobra konstytutywne i przybliża do moralnych źródeł. Próbuję również ukazać konieczność perspektywy etycznej w odniesieniu do badań nad literaturą (ze szczególnym uwzględnieniem literatury autobiograficznej) w „epoce świeckiej”.

Artykuł podejmuje kwestie problemów edycji dzieł autobiograficznych. Odwołując się do konkretnych przykładów (zwłaszcza redagowania dzienników Jana Józefa Lipskiego i Jana Józefa Szczepańskiego), Łukasz Garbal zwraca uwagę na znaczną rolę noty edytorskiej i komentarza edytorskiego. Autor zauważa, że nie ma w tej materii przejrzystych zasad i powszechnie aprobowanych praktyk. Artykuł stanowi wezwanie do metodologicznej dyskusji – nie ograniczonej do środowisk edytorów i przekraczającej granice specjalizacji w celu wypracowania powszechnie uznawanego kodeksu praktycznych rozwiązań edytorskich.

W Archiwum Rodziny Ingardenów zachował się liczący ponad 400 stron pamiętnik Romana Witolda Ingardena. Ten osobisty dokument nie jest zupełnie nieznany w polskiej literaturze fachowej na temat życia i twórczości fenomenologa. Ingarden jako autor dzieła autobiograficznego nie był z pewnością wyjątkiem w swoich czasach. Na przełomie XIX i XX wieku wiele osób pisało pamiętniki i inne narracje życiowe. Warto wspomnieć, że osobiste dzienniki (później opublikowane lub pozostające do dziś w formie rękopiśmiennej) tworzyli Kazimierz Twardowski, Władysław Tatarkiewicz i inni polscy filozofowie. Ponadto niezwykle popularna była praktyka pisania listów, a także poezji noszącej znamiona autobiograficzne. Należy zaznaczyć, że tekst ten nie powstał pierwotnie jako dokument autobiograficzny filozofa, ale jako zapis życia niedoszłego artysty. Ingarden był poetą przez dużą część swojego życia i pisał wiersze również po drugiej wojnie światowej.