W słoweńskiej metapoezji obrazy wyłaniającego się narodowego kanonu literackiego symbolizowały wysiłki na rzecz nobilitacji języka wernakularnego. Indygenizacja Parnasu – toposu kanoniczności – służyła jako autopoietyczna strategia legitymizacji rodzącego się systemu literackiego (osadzonego w imperium Habsburgów), mająca na celu przyswojenie kosmopolitycznych wzorców klasycznego kanonu i wykorzystanie jego prestiżu. Poprzez tego typu narzędzia „uświatowienia” narody kanonizowały swoich ikonicznych poetów jako uniwersalnych. Na arenie międzynarodowej uważano, że „poeci narodowi” są dowodem na to, że dany naród - zwłaszcza bezpaństwowy - spełnia standardy wyznaczane przez światowy kanon. Podczas gdy powieść jako forma nowoczesnego pisarstwa reprezentowała narodowy charakter literatur centralnych, peryferie uzasadniały swoją narodowość za pomocą eposu. Byroniczny poemat Prešerena Chrzest nad Sawicą z 1836 roku jest świadomie hybrydycznym eposem narodowym. Wszedł on do kanonu, ponieważ w kontrowersyjny sposób ucieleśnia narodową „esencję”.

Artykuł analizuje wypowiedzi Jacques’a Derridy na temat nowoczesnego maranizmu i własnej tożsamości w kontekście całej jego twórczości. Marranismo to dla filozofa nie tylko kondycja żydowskich obywateli Toledo, którym siłą narzucono chrześcijańską tożsamość. To także szansa, by poszukać filozoficznego języka, który przeciwstawiłby się kanonicznej hegemonii myśli zachodniej, a tym samym wymknął się mierniczym schematom tradycji. Utożsamiając się z marańskim wyborem przeżycia jako właśnie wyborem, Derrida również wybiera swój maranizm jako wyraz afirmacji życia: kondycji przeżywca-ocalałego, który wolał żyć dalej, niż poddać się honorowej martyrologicznej śmierci. Zarazem zwraca się przeciw tradycyjnym systemom życia symbolicznego, które żądają ofiar w imię zachowania czystości swych kanonów i nie pozostawiają miejsca dla zwykłego survie. Szczególny związek z tym, co unikatowe, o jakim mówi Derrida, wyłania się jako alternatywa dla kanonu i jego „surowego blasku”.

Celem artykułu jest przedstawienie sposobów funkcjonowania polskiego kanonu patriotycznego w powieści Jacka Dehnela Ale z naszymi umarłymi. W części pierwszej zaprezentowane zostają powiązania między forsowaniem jednej – kanonicznej, oficjalnej – wersji tożsamości narodowej a wzrostem postaw nacjonalistycznych we współczesnym społeczeństwie polskim zaprezentowanym w powieści. W drugiej omówione są strategie ujednoznaczniającego dopasowywania dziedzictwa romantycznego do potrzeb ideologii nacjonalistycznej. Trzecia część zawiera analizę niektórych wybrzmiewających w powieści konsekwencji bezkrytycznego podejścia do polskiego kanonu patriotycznego oraz interpretację zabiegów alegorycznych wykorzystanych przez Dehnela.

Filozofowie raczej nie cenią twórczości literackiej Henryka Sienkiewicza, uważając go za pisarza popularnego. W przeciwieństwie do tego poglądu można argumentować, że proza polskiego noblisty ma istotny wymiar filozoficzny, podważa bowiem przynajmniej kilka mitów, funkcjonujących w ludzkiej kulturze. Pierwszym z nich jest mit prawdy i sensu życia; w świetle powieściowych losów Petroniusza, Płoszowskiego czy Bukackiego nie tylko nie istnieje prawda obiektywna, którą można byłoby uczynić fundamentem ludzkiego życia, lecz samo pojęcie obiektywnej i ostatecznej, wiecznej prawdy jest pozbawione zrozumiałej treści. Podobnie nie da się odpowiedzieć na pytanie, czy życie ma sens, czy też jest go pozbawione. Jeszcze radykalniej rozprawia się Sienkiewicz z mitem chrześcijaństwa jako religii pokoju i miłości (wskazując, że jest ono religią przemocy) a także z kolonialnym przesądem wyższości kultury białych ludzi (wskazując, że domeną białych jest bezwzględność, zabijanie i podbój świata). W świetle prozy Sienkiewicza upada też mit rycerskości, patriotyzmu i wojny, pisarz wskazuje bowiem, że sławni rycerze nie bronią żadnych szlachetnych ideałów, lecz są jedynie zawodowymi mordercami, dążącymi do sławy. Pisarz podważa też mit kobiety jako obiektu męskiej, rycerskiej adoracji; z perspektywy mężczyzn bowiem (takich, jak Winicjusz, Kmicic czy Skrzetuski) kobieta jest jedynie obiektem seksualnym oraz matką, mającą rodzić kolejne zastępy żołnierzy. Podważenie mitu kobiecości skutkuje również podważeniem binarnego podziału na społeczne role kobiece i męskie; przykładem jest narzeczona Skrzetuskiego, przebrana za młodzieńca i budząca (właśnie jako młodzieniec) erotyczne zainteresowanie mężczyzn.

Artykuł poddaje interpretacji nowelę Janko Muzykant Henryka Sienkiewicza oraz powieść Cudzoziemka Marii Kuncewiczowej, centralnym konceptem analitycznym i interpretacyjnym czyniąc pragnienie, jakie w przypadku obojga głównych bohaterów koncentruje się wokół muzyki oraz symbolizujących czy ucieleśniających ją skrzypiec. Rozpoznane i uznane pragnienie odgrywa kluczową rolę w przejściu kompleksu Edypa oraz stwarza podstawy do rozwinięcia się ludzkiej podmiotowości. Muzyka (będąca sztuką) pozwala tę podmiotowość wyrażać i kształtować.

W artykule poruszony zostaje problem Europy Środkowej jako obszaru mitotwórczego ze szczególnym uwzględnieniem najnowszej publikacji Michała Masłowskiego Mity i symbole polityczne Europy Środkowo-Wschodniej (2020). Wytwarzanie, interpretowanie oraz aktualizowanie mitów potwierdza tezę o ich nieusuwalnej obecności (pojęcie Leszka Kołakowskiego) zarówno w dyskursie narodowym, jak i szerszym, uniwersalistycznym. Masłowski omawia mity z uwzględnieniem chronologii oraz miejsca ich powstawania, zastanawiając się jednocześnie nad ich aktualnymi, nowoczesnymi przetworzeniami; w tym kontekście interesujący jest zwłaszcza mit postępu oraz mit upadającego Zachodu. Uzupełnieniem powyższych rozważań są niedawno wydane w języku polskim publikacje: Larry'ego Wolffa Wynalezienie Europy Wschodniej. Mapa cywilizacji w dobie Oświecenia (2020), Timoty'ego Snydera Droga do niewolności. Rosja, Europa, Ameryka (2019) oraz Iwana Krastewa Co po Europie? (2018).