W szkicu omawiam wiersze Joanny Pollakówny adresowane do matki, Wandy Grodzieńskiej, pisane wkrótce przed jej śmiercią i niedługo później. Szukam, wyrażonej w nich, córczyno-matczynej więzi i zastanawiam się nad specyfiką kobiecego przeżywania żałoby. Wskazuję, że utwory, które Pollakówna pisze do martwej matki, pomimo zawartej w nich perspektywy nadziei (motywy wielkanocne), pomimo pochwytującej myśl o ciągłości intuicji biologicznej kontynuacji (wątki roślinne), mimo testowanych w kolejnych utworach wybiegów, szyfrów i buntowniczego łamania zasad rządzących czasem i przestrzenią wciąż zawracają ku poczuciu straty. Zgodę na opuszczenie przez tę, która urodziła, uniemożliwia fizyczna i duchowa bliskość kobiet, wyrażająca się szczególnie w snach i wciąż żywych wi­zjach. Strata zapisuje się w ciele: córka doznaje jej z wciąż podobną intensywnością, wieloma zmysłami. Śmierć, którą „przygarnia w siebie”, jest już zawsze aktualna. Dla poetki oznacza to konieczność przejęcia schedy po matce, odziedziczenia jej traum.

Artykuł porusza zagadnienie patriotycznej postawy Czapskiego w świetle jego osobistej korespondencji. Jako kontekst wykorzystano wywiady, zapisy dziennikowe i ese­istykę artysty. Głęboko uwewnętrznione poczucie polskości w przypadku Czapskiego było świadomym i konsekwentnie realizowanym wyborem, mimo wielu innych możliwości rysu­jących się przed potomkiem arystokratycznej rodziny o bogatych europejskich koligacjach. Listy do różnych adresatów pokazują z jednej strony silny emocjonalny związek z Polską, dodatkowo wzmocniony emigracyjnym, wygnańczym oddaleniem i pamięcią o tych, którzy jej poświęcili życie (Katyń), z drugiej zaś – niemal pozytywistyczne zaangażowanie w służbie paryskiej „Kulturze” rozumianej jako praca na rzecz Kraju.

Tekst porusza problematykę związaną z monologicznymi i wirtualnymi aspek­tami epistolografii intymnej na przykładzie listów Franza Kafki do Felicji Bauer i Mileny Jesenskiej. To przykład wyjątkowo samozwrotnej korespondencji, która nie uzupełnia, ale w pełni zajmuje miejsce bezpośredniego kontaktu, a przy tym służy jako przedpole działal­ności literackiej. Kwestie te, interpretowane między innymi w perspektywie lacanowskiej, w nawiązaniu do książki Vincenta Kaufmanna, prowadzą do pytania o to, czy list byłoby szczególnie „perwersyjną” wersją powstrzymywania dialogu na rzecz wsłuchiwania się we własny, autorski głos (jak rzecz interpretuje Kaufmann), czy raczej modelem wszelkiej komu­nikacji. Tekst przywołuje również radykalną krytykę, jakiej pisarz poddał swoje wcześniejsze zaufanie pokładane w listach, i rozważa „demoniczne” aspekty korespondencji, o których pisze Kafka, w kategoriach wirtualności/monologiczności/zapośredniczenia i gry projekcji.

Artykuł „Kartki” Tadeusza Różewicza opisuje prozę pisarza z perspektywy „kartek” jako formuły kompozycyjno-warsztatowej, związanej jednak ściśle z jego praktyką autobiograficzną. Autor artykułu śledzi obecność i przemiany „kartek” w utworach fabularnych Tadeusza Różewicza, ale przede wszystkim w jego mniej znanych dziełach: dzienniku, reportażach podróżniczych, szkicach wspomnieniowych i metaliterackich. Celem artykułu nie jest udowodnienie, że „kartki” występują w pisarstwie Różewicza od momentu jego debiutu do okresu dojrzałej twórczości, gdy nawet jej pobieżny przegląd potwierdza tę oczywistość. Autor stara się dowieść, że „kartki” są złożoną i konsekwentnie stosowaną techniką pisarską, która służy między innymi do komponowania utworów i nasy­cania ich refleksją warsztatową. Są one również narzędziem autokreacji pisarza, medium między jego tekstami i (re)konstruowaną w nich autobiografią, sposobem uobecniania się w nich jego podmiotowości oraz doświadczenia historycznego i egzystencjalnego.