Tom 12 Zeszyt 2 rok 2015

2015

Data publikacji: 11.09.2015

Opis

Redaktor numeru: Stanisław Gawliński

Licencja: Żadna

Zawartość numeru

Wokół literatury dawnej i współczesnej – analizy, interpretacje, szkice

„Operowość” Czerwonego marszu Karola Huberta Rostworowskiego

Monika Ziemba

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 167 - 185

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.011.3707

Artykuł rozpatruje problematykę literacko-muzycznych filiacji. Jego celem jest próba spojrzenia na jedno z późniejszych dzieł Karola Huberta Rostworowskiego – jakim jest Czerwony marsz – przez pryzmat operowych konwencji. Punktem wyjścia powyższych rozważań jest artykuł Piotra Strugały i przyjęty przez niego termin „operowość”, którym posłużono się w odniesieniu do analizowanej sztuki. W dramacie Rostworowskiego operowe konwencje ujawniają się zarówno na poziomie konstrukcji, tematyki, jak i semantyki dzieła. Pierwszą z nich jest kształt architektoniczny dramatu, a więc jego podział na trzy preludia oraz tytułowy Czerwony marsz. O „operowości” świadczą również między innymi: obecność partii solowych i zespołowych, odpowiadających po części ariom, recytatywom oraz partiom chóralnym; partie taneczne; lejtmotywy; rytmy marszowe; a także widowiskowość oraz efektowność.

PDF

Czytaj więcej

Bóg złego Prawa. Próba gnostyckiej interpretacji Procesu Franza Kafki

Krzysztof Brenskott

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 186 - 204

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.012.3708

Celem artykułu jest propozycja odczytania twórczości Franza Kafki poprzez pryzmat gnostyckich wierzeń i wyobrażeń. Autor, zauważywszy pewną zbieżność między gnostyckim doświadczeniem egzystencji a wizją świata prezentowaną w tekstach Kafki, próbuje poszukać elementów zbieżnych między jednym a drugim. Nie chodzi tu o udowodnienie, że Proces lub jakiekolwiek inne dzieło autora może zostać poddane pełnej, zamkniętej i wyczerpującej gnostyckiej interpretacji, tym bardziej że Kafka był gnostykiem. Autor artykułu proponuje jedynie inny sposób patrzenia na Proces, będący tylko kolejnym narzędziem, wykorzystywanym, by wyciągnąć z dzieła dalsze sensy i nowe znaczenia. Szkic poddaje analizie dzieło Kafki, koncentrując się kolejno na: antropologii gnostyckiej, wizji rzeczywistości, kwestii Prawa oraz możliwości zbawienia. Przyjęta perspektywa pozwala na nowe odczytania dzieła Kafki, a interpretacja akcentuje z jednej strony demiurgiczność kafkowskiego Prawa, z drugiej zaś wydaje się odczytaniem optymistycznym, poprzez odkreślenie możliwości i roli zbawienia.

PDF

Czytaj więcej

Mane, Tekel, Fares. Zanik świętości i zanik Polskiego Państwa Podziemnego w wierszu Tadeusza Różewicza serce podchodzi do gardła

Józef Maria Ruszar

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 205 - 226

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.013.3709

Tekst jest interpretacją wiersza serce podchodzi do gardła z tomu Wyjście, wskazującą na elementy autolustracji Różewicza po roku 2004. O ile wcześniej poeta tłumaczył swoje zaangażowanie w komunizm obiektywną koniecznością (tzw. budową poezji po Oświęcimiu), to 15 lat po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Różewicz usprawiedliwia swój akces za pomocą zmanipulowanego powojenngo życiorysu oraz biblijnej wizji katastrofy osobistej i narodowej. Bez względu na ocenę zasadności argumentacji wiersz jest dowodem na pełne zrozumienie, że rok 1989 zmienił kryteria oceny postaw, a te z kolei w nowym świetle przedstawiają kwestię wymuszonej dezercji poety z oddziału AK w listopadzie 1944 roku i udział w „hańbie domowej”. Artykuł stara się także zwrócić uwagę na dramat tej decyzji oraz jej psychologiczno-polityczno-militarne uwarunkowania. Pośrednio jest też przykładem na konieczność napisania nowej historii literatury powojennej z punktu widzenia odzyskanej niepodległości.

PDF

Czytaj więcej

Tadeusz Różewicz – autoportret poetycki pisany z pamięci

Monika Adamska

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 227 - 240

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.014.3710

Artykuł, którego inspiracją jest utwór Tadeusza Różewicza zadanie domowe (zawsze fragment), porusza zagadnienie „autoportretu poetyckiego” i na podstawie wypowiedzi poety oraz w nawiązaniu do specyfiki form dokumentów osobistych (autobiografii, autoportretu) próbuje podać cechy, jakimi mógłby się on odznaczać. Osią konstrukcyjną tekstu jest triada pojęć: „twarz, pamięć, lustro”, sytuująca się w pobliżu problemu tożsamości, mającego dla dzieła Różewicza niebagatelne znaczenie.

PDF

Czytaj więcej

Słowo i prawda w powieści Wiesława Myśliwskiego Kamień na kamieniu

Wojciech Kudyba

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 241 - 250

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.015.3711

Ukryta w powieści Kamień na kamieniu filozofia słowa i prawdy stanowi nawiązanie do zasad kultury oralnej. Autor świadomie, ustami swych bohaterów wygłasza swoisty, rozpisany na wiele epizodów wykład o słowie i prawdzie – traktat, którego myślowe korzenie tkwią w ludowym, przedpiśmiennym sposobie rozumienia rzeczywistości. Znajomość znaczenia słów jest w oralnym świecie Myśliwskiego równoznaczna ze znajomością zasad bytowania wśród ludzi. Gawędzenie jest w ujęciu Myśliwskiego rodzajem duchowej podróży ku najbardziej pierwotnym przeżyciom egzystencjalnym. Podstawową funkcją słowa staje się odsłonięcie egzystencjalnej zgryzoty. Mówienie okazuje się wehikułem wydobywającym z wnętrza ludzi to, co rzeczywiście ich łączy. Dopiero wydobyta na jaw zgryzota usuwa przeszkody oddzielające uczestników rozmowy, odsłania ich najgłębszą tożsamość i ich wspólny ludzki los. Rozumienie jest dla narratora powieści rodzajem ostatecznego egzystencjalnego otwarcia na drugiego, jest współ-doświadczaniem innego. Bohater powieści Myśliwskiego wartościuje mit o sobie samym zgodnie z normami kultury oralnej. Płaska realność faktów wydaje mu się mniej cenna od informacji związanych ze sferą aksjologii i egzystencji. Przesłanie mitu stanowi dla niego prawdę o wiele ważniejszą niż prawda zdarzeń.

PDF

Czytaj więcej

Zawłaszczone narracje. Obrazy postpamięci w zbiorze Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne Mikołaja Grynberga

Anna Kuchta

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 251 - 264

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.016.3712

Artykuł koncentruje się na analizie zagadnienia postpamięci (termin M. Hirsch) na podstawie materiałów (wywiadów narracyjnych z osobami wychowanymi przez ocalałych z Holokaustu) zgromadzonych przez Mikołaja Grynberga w zbiorze Oskarżam Auschwitz. Opowieści rodzinne (wyd. 2014). Celami tekstu są ukazanie i próba zinterpretowania doświadczeń „generacji po” w kontekście zjawiska międzypokoleniowej transmisji wspomnień oraz zwrócenie uwagi na destrukcyjne mechanizmy i konsekwencje pospamięci. Poszukując odpowiedzi na pytanie o wpływ traumy wojennej na tożsamość tych, którzy ją przeżyli, oraz tych, którzy odziedziczyli ją w postaci postpamięci, autorka odwołuje się między innymi do myśli M. Hirsch, H. Raczymowa i E. Sichera.

PDF

Czytaj więcej

Rzeczywistość i pozory

Stanisław Stabro

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 265 - 275

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.017.3713

Artykuł jest omówieniem książki Aleksandra Fiuta We władzy pozoru, która zawiera szesnaście szkiców i esejów, napisanych w latach 2006–2014. Zostały one poświęcone polskiej literaturze powojennej, która nie skończyła się według Fiuta w roku 1989. Problematykę tej literatury, podejmowane przez nią tematy i zagadnienia poruszane przez poszczególnych pisarzy autor książki ujmuje w szerokich kontekstach społecznych, historycznych, kulturowych i ideologicznych. Badacz wprowadził do swojej narracji wieloznaczną kategorię „pozoru” oraz nazbyt poszerzone pojęcia „państwa totalitarnego”, „systemu totalitarnego”, czyniąc z owych terminów metodologiczny klucz do zrozumienia polskiej rzeczywistości i literatury od 1945 roku do 1989 oraz następnie czasów współczesnych. Szczególnie do roku 1989 rządził nami, według A. Fiuta, jedynie pozór. Autor szkicu przeciwstawia się zbyt uproszczonej jego zdaniem, jednostronnej wizji przeszłości. Cenna książka Aleksandra Fiuta wpisuje się w bardzo istotny i wartościowy nurt obecnych rozrachunków oraz rewizji przeszłości. Ważne jednak, abyśmy w dążeniu do prawdy nie ulegali pułapkom pozorów również naszej epoki.

PDF

Czytaj więcej

Teksty kultury i media

Inspiracje kulturą antyku i średniowiecza w cyklu powieści Pieśń lodu i ognia George’a R.R. Martina

Agnieszka Michalkiewicz-Gorol

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 276 - 290

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.018.3714

Szkic jest próbą interpretacji i systematyzacji cyklu powieści George’a R.R. Martina Pieśń lodu i ognia. Autorka stara się zwrócić uwagę na kilka wybranych elementów składających się na niezaprzeczalny fenomen popularności Gry o tron i kolejnych tomów cyklu. Analizie podlega przede wszystkim zjawisko tytułowej gry przeniesionej przez Martina na wiele płaszczyzn: gry z czytelnikiem – literackiej i psychologicznej, między innymi gry toposami, mitami, gatunkami i aluzjami do historii oraz źródeł kultury europejskiej. Szczególnie te ostatnie wydają się interesujące w kontekście renesansu idei kształcenia w relacji mistrz–uczeń czy metody heurezy. Kwestią wartą zaznaczenia jest także uczynienie przez Martina książki przedmiotem – kluczem, artefaktem, symbolem. Na uwagę zasługuje ponadto wykorzystanie w Pieśni lodu i ognia motywu inny–obcy, zwłaszcza w kontekście troski amerykańskiego pisarza o osadzenie powieści w realiach świata antyku i średniowiecza.

PDF

Czytaj więcej

O metodzie intertekstualnej edukacji. Dziewczyna z perłą Jana Vermeera van Delft i Adama Zagajewskiego

Monika Pitek

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 291 - 302

https://doi.org/10.4467/23531991KK.15.019.3715

Artykuł podejmuje problematykę szeroko pojętego kształcenia kontekstowego w nowoczesnej edukacji polonistycznej. Zagadnienie nauczania kontekstowego lub – jak też mawiano – korespondencji sztuk nie jest nowe w dydaktyce literatury i języka polskiego, jednak nadal istnieje potrzeba jego aktualizowania oraz dostarczania nauczycielom, przygotowanym do pracy polonistycznie, narzędzi do pracy z różnymi tekstami kultury. Artykuł jest kolejną propozycją intertekstualnej analizy i interpretacji dwóch wytworów kultury: obrazu malarskiego Jana Vermeera Dziewczyna z perłą oraz wiersza Adama Zagajewskiego Dziewczynka Vermeera. Przedstawiona w nim została metoda pracy z tekstem ikonicznym i literackim na lekcji języka polskiego, która pokazuje, jak krok po kroku można przeprowadzić komplementarną analizę i interpretację tekstów należących do dwóch różnych systemów znakowych. W tym celu wykorzystano model „czytania obrazów” od lat funkcjonujący w dydaktyce francuskiej oraz elementy klasycznej, polonistycznej analizy tekstu poetyckiego.

PDF

Czytaj więcej

Recenzje

„Pisanie w służbie prawdy” (Stulecie urodzin Jerzego Turowicza, red. Joanna i Andrzej Sulikowscy, Wydawnictwo Volumina.pl, Szczecin 2015, ss. 385)

Józefa Kunicka-Synowiec

Konteksty Kultury, Tom 12, Numer 2, 2015, s. 303 - 307

Recenzja książki: Stulecie urodzin Jerzego Turowicza, red. Joanna i Andrzej Sulikowscy, Wydawnictwo Volumina.pl, Szczecin 2015, ss. 385

PDF

Czytaj więcej

Pliki do pobrania

Spis treści PDF Autorzy PDF

Słowa kluczowe: operowość, opera, Karol Hubert Rostworowski, dramat, Czerwony marsz, gnostycyzm, Franz Kafka, gnoza, manicheizm, demiurg, archont, Polskie Państwo Podziemne, serce podchodzi do gardła, Tadeusz Różewicz, hańba domowa, stalinizm, socrealizm, autoportret, autobiografia, twarz, pamięć, lustro, ślad, tożsamość, Wiesław Myśliwski, Kamień na kamieniu, antropologia słowa, oralność, mit, Mikołaj Grynberg, Marianne Hirsch, postpamięć, Holokaust, trauma, tożsamość, Aleksander Fiut, totalitaryzm, rzeczywistość, władza, pozory, historia, PRL, Goerge R.R. Martin, epos, baśń, relacja mistrz-uczeń, non omnis moriar, wychowanie, edukacja, tekst kultury, intertekstualność, nauczanie komplementarne, Vermeer, Zagajewski

Tom 12, Numer 2

2015 Następne

Zawartość numeru

Wokół literatury dawnej i współczesnej – analizy, interpretacje, szkice

Teksty kultury i media

Recenzje

Pliki do pobrania

2015