Tadeusz Nowak, autor Psalmu codziennego, z jednej strony pełni funkcję kontynuatora tego gatunku w drugiej połowie XX wieku, z drugiej – jest też odnowicielem formy. Świat ukazany w jego zwrotkowych regularnych wierszach okazuje się przeniknięty bólem i niezasłużonym, acz nieuchronnym, cierpieniem. Niemniej u Nowaka trudno znaleźć wyraźne, a typowe dla psalmów biblijnych poczucie stałości, opieki, zaufania, zawierzenia. Artykuł to jednak nie tylko próba zaklasyfikowania tego, trudnego w odczytaniu, utworu do konkretnego gatunku, lecz także studium o wiejskiej rzeczywistości z połowy ubiegłego stulecia (poszczególne wątki opisane są w kolejnych częściach). Nowak łączy bowiem tradycję biblijną z folklorem, czerpie z bogatej symboliki cyfr, sięga do dekalogu i przykazań kościelnych, a przy tym zagląda w głąb człowieka i nie waha się pokazać jego skaz i wad. Dlatego zarówno wierszu, jak i w artykule niezmiennie powraca refren: „obok człowieka leży/ związany drutem anioł/ szkielecik śledzia szkło/ obok człowieka leży/ ukrzyżowany Bóg”. Te, z pozoru nieważne codzienne przedmioty, które (pozornie) nie pasują do sfery sacrum, u Nowaka zyskują nowe sensy. Zwykła codzienność oraz owa „folklorystyczna rupieciarnia” przestają być swoistymi kulturowymi „odpadkami”, a stają się odkrywanymi na nowo skarbami tradycji.

Wśród Polaków, którzy po zakończeniu drugiej wojny światowej znaleźli się poza zasięgiem władzy Stalina i postanowili nie wracać do ojczyzny, szczególnie liczni i aktywni byli kombatanci. To oni odgrywali wielką rolę w organizowaniu tej fali emigracji w krajach osiedlenia i nadawali ton życiu społecznemu, a zwłaszcza politycznemu skupisk wojennego uchodźstwa. Pamięć walki oraz strat odniesionych podczas wojny stanowiła podstawę kształtującego się na emigracji mitu bohaterstwa polskiego żołnierza. Stał się on jednym z filarów zbiorowej tożsamości politycznej emigracji pojałtańskiej. Nie tylko przyczyniał się do współkształtowania jej ideowej spójności, lecz także wytyczał cel dalszej, jak się miało okazać, już tylko politycznej, a nie wojskowej walki. Korzystając z różnorodnego materiału źródłowego, autor poniższego artykułu próbuje odpowiedzieć na pytanie o rolę, jaką w symbolicznych przedstawieniach emigracji pojałtańskiej odgrywał wątek ofiary krwi złożonej przez polskiego żołnierza, jak również o funkcję polityczną tych przedstawień.

Doświadczenie Zagłady i obozów koncentracyjnych wciąż jeszcze pozostaje niedostatecznie opisane w wymiarze genderowym. Inne były doznania mężczyzn i kobiet, inne też są ich relacje. Esej Szansa pięknej dziewczyny proponuje urodę jako kategorię opisu kobiecego doświadczenia lagrów i Zagłady. Okazuje się, że czytanie świadectw oraz tekstów literackich z wykorzystaniem takiego „filtru” cielesności odsłania bardzo wiele przykładów mówiących o tym, że miała ona wpływ na eksterminację kobiet.

Dla Andrzeja Bobkowskiego zachowanie osobistej swobody ugruntowanej w niezależności materialnej, a osiągniętej własną pracą stanowiło zasadniczą kwestię egzystencjalną. Wolność i niezależność finansowa były: deklaracją, hasłem życiowym i programem ekonomicznym zarazem. Idea pisarza sprowadzała się w rezultacie do zmiany statusu emigranta politycznego na sytuację emigranta ekonomicznego, który jednocześnie angażuje się po stronie wolności dla Kraju.

Papusza to osobowość wyjątkowa i wyjątkowe są jej pieśni. Jednak jej cygańska twórczość znana jest w mniejszym stopniu ze względu na walory immanentne. Zamiast tego traktowana jest drugoplanowo i jedynie kontekstowo. Najważniejszy bowiem okazuje się aspekt legendotwórczy. Stąd w swoim artykule skoncentruję się na literaturze (osadzonej w kontekście biografii i praktyk kulturowych). Moim celem będzie spojrzenie na utwory Papuszy z nowych perspektyw badawczych. Jako narzędzia do analizy posłużą strategie lektury wypracowane przede wszystkim przez geopoetykę, etnopoetykę, a na marginesie pojawią się odniesienia do badań feministycznych. W centrum rozważań znajdzie się przestrzeń lasu. Obrazowanie tego miejsca stanowi bowiem obszar wspólny wymienionych metodologii.