Tom 21 zeszyt 4

Artykuł stanowi próbę analizy porównawczej wariantów społecznego awansu kobiet w komunistycznej Polsce na przykładzie dwóch tekstów literackich – Nic się nie działo. Historia życia mojej babki Tomasza S. Markiewki oraz Hanka. Opowieść o awansie Macieja Jakubowiaka. Istotni w kwestii interpretacji w przypadku obydwu książek stają się ich autorzy – mężczyźni dorastający w czasach transformacji ustrojowej. Ich światopogląd i doświadczenia wpływają na obraz awansu przedstawionego w tekstach. Na podstawie publikacji teoretycznych (jak np. Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia Pierre’a Bourdieu czy Poruszeni. Awans i emocje w socjalistycznej Polsce Magdaleny Szcześniak) zwrócono uwagę na kwestie pozycji kobiet, możliwości awansu, jego różnych dynamik i trajektorii.

PDF

Czytaj więcej

Odmowa awansu w Pełni Andrzeja Kondratiuka

Anna Taszycka

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 294-303

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.035.21267

Na przykładzie zapomnianego filmu Pełnia (1979) w reżyserii Andrzeja Kondratiuka autorka analizuje odmowę udziału w społecznym awansie. Bohaterem filmu jest architekt Wojtek, który wyjeżdża na podwarszawską wieś w poszukiwaniu odpowiedzi na nurtujące go dylematy. Spotkania z mieszkańcami wsi, gośćmi z Warszawy i życie w harmonii z przyrodą wyznaczają niespieszny rytm filmu.

PDF

Czytaj więcej

W pętli awansu społecznego. Kobiece ścieżki postępu w sagach rodzinnych na podstawie Gorzko, gorzko Joanny Bator i Rozrzuconych Liliany Hermetz

Anna Zatora

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 304-319

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.036.21268

Artykuł koncentruje się na sposobie, w jaki autorki dwóch współczesnych sag rodzinnych – Joanna Batora w Gorzko, gorzko (2020) i Liliana Hermetz w Rozrzuconych (2021) – przedstawiają obraz kobiecego awansu społecznego. Saga rodzinna jest gatunkiem literackim skupionym wokół problemów generacyjnych ukazanych na tle przemian społeczno-historycznych. Analiza powieści pozwala przedstawić zmiany, jakie zaszły właśnie w definicji „awansu społecznego”, gdy wzięto pod uwagę mikrohistorie i głosy kobiet dotąd pomijane w wiodącej narracji. Awans okazuje się dziś zjawiskiem nielinearnym i wzbudzającym ambiwalentne emocje.

PDF

Czytaj więcej

„Czy to jest prawdziwa historia?”. Problematyka odbioru we francuskiej współczesnej literaturze awansu społecznego. Wstępne rozpoznania

Katarzyna Thiel-Jańczuk

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 320-332

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.037.21269

Artykuł koncentruje się na problematyce recepcji dzieła literackiego projektowanej przez współczesną literaturę awansu społecznego. Punktem wyjścia do podjętych rozważań jest twórczość dwu pisarzy francuskich, Annie Ernaux i Édouarda Louisa, wywodzących się ze środowisk ludowych i robotniczych, będących przedstawicielami tzw. „klasowych dezerterów”. W pierwszej części przedstawiono zagadnienie upowszechnienia pisma w kulturze ludowej oraz znaczenie „zwyczajnego pisania” w twórczości wymienionych pisarzy. W drugiej części omówiono praktyki czytania realizowane przez matki obojga twórców będących przedstawicielkami wywodzących się z ludu „zwykłych odbiorców”. Wreszcie w trzeciej części podjęto refleksję nad wynikającymi z owych praktyk formami „pierwszego stopnia” odbioru dzieła literackiego.

PDF

Czytaj więcej

New Look na awans społeczny kobiet. Pejzaż dobrej kobiety Carolyn Steedman jako emancypacyjny esej literatury awansu społecznego kobiet

Marcelina Noworyta

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 333-346

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.038.21270

Artykuł analizuje Pejzaż dobrej kobiety Carolyn Steedman jako feministyczny esej, który przedstawia proces awansu społecznego kobiet z klasy robotniczej. Steedman, opisując swoje dzieciństwo i aspiracje matki, bada, jak moda i pragnienia materialne stały się narzędziem sprzeciwu wobec nierówności społecznych. Autorka ukazuje zawiść jako formę emocjonalnej reakcji na wykluczenie społeczne, co staje się centralnym elementem narracji eseju. Artykuł podkreśla znaczenie współczesnego eseju feministycznego w analizie zarówno społecznych, jak i genderowych wyzwań kobiet dążących do poprawy swojego statusu.

PDF

Czytaj więcej

Od magii do nauki: awans społeczny a kobiece dziedzictwo w Boginiach z Žítkovej Kateřiny Tučkovej w świetle teorii Pierre’a Bourdieu i Elaine Showalter

Katarzyna Horabik

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 347-361

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.039.21271

Artykuł przedstawia analizę powieści Boginie z Žitkovej Kateřiny Tučkovej z perspektywy awansu społecznego głównej bohaterki, Dory Idesovej, w oparciu o teorie Pierre’a Bourdieu i Elaine Showalter. W centrum uwagi znajduje się walka o uznanie kobiecego dziedzictwa bogiń, ktore zostało zmarginalizowane przez struktury społeczne, polityczne czy akademickie. W świetle teorii Bourdieu artykuł bada, jak Dora nawigowała między tradycją a nowoczesnością, starając się zdobyć uznanie w akademickim świecie, mimo że jej kulturowy i symboliczny kapitał był stale deprecjonowany. Z perspektywy Showalter analiza koncentruje się na probie odzyskania przez Dorę kobiecej autonomii i tożsamości, które były historycznie tłumione przez męską władzę. Tekst ukazuje, jak teoretyczne narzędzia Bourdieu i Showalter pozwalają na zaobserwowanie w powieści procesów marginalizacji i oporu, a także trudności bezpośrednio związanych z awansem społecznym.

PDF

Czytaj więcej

„Nikt nie wie, że o niej piszę” (A. Ernaux, Bliscy). O twórczości Annie Ernaux rozmawiają: Anna Czabanowska-Wróbel, Karolina Czerska, Inga Iwasiów i Anna Pekaniec

Anna Czabanowska-Wróbel, Karolina Czerska, Inga Iwasiów, Anna Pekaniec

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 362-377

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.040.21272

PDF

Czytaj więcej

Literatura i jej sąsiedztwa

Czułe sojusze. Literackie patografie Mateusza Pakuły i Barbary Woźniak

Wiktoria Kulak

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 378-393

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.041.21273

Przedmiotem artykułu jest analiza narracji patograficznych Mateusza Pakuły Jak nie zabiłem mojego ojca i jak bardzo tego żałuję (2021) oraz Barbary Woźniak Niejedno (2021), rozpatrywanych jako literackie reprezentacje czułych sojuszy zawiązywanych pomiędzy chorymi a osobami sprawującymi nad nimi opiekę. Kluczami interpretacyjnymi do analizy tego problemu stały się m.in. noblowskie rozważania Olgi Tokarczuk, filozoficzny projekt Jolanty Brach-Czainy oraz kategoria destrukcyjnej plastyczności zaproponowana przez Catherine Malabou.

PDF

Czytaj więcej

Drogi zbawienia. Soteriologiczne nadzieje Jana Józefa Szczepańskiego

Beata Gontarz

Konteksty Kultury, Tom 21 zeszyt 4, 2024, s. 394-412

https://doi.org/10.4467/23531991KK.24.042.21274

Artykuł dotyczy odczytania pisarstwa Jana Józefa Szczepańskiego w polu problematyki soteriologicznej. Soteriologia, początkowo obecna głównie w sferze religii, współcześnie zyskała szeroki rezonans społeczny i zsekularyzowała się. Na materiale literackim (punktem wyjścia jest opowiadanie Autograf), eseistycznym i dziennikowym dokonano próby rekonstrukcji źródeł i kontekstów soteriologicznej problematyki podejmowanej przez pisarza. Starano się także przeprowadzić rozpoznanie – na podstawie koncepcji Romana Ingardena jakości metafizycznych oraz Charlesa Taylora epifanii nowoczesnej – warunków i możliwości deklarowanej przez Szczepańskiego soteriologicznej funkcji literatury.

PDF

Czytaj więcej