Tom 67, Numer 3 (259)

2024

Data publikacji: 02.10.2024

Opis

Publikacja płatna ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, stanowiących pomoc przyznaną w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych” na podstawie umowy nr RCN/SP/0325/2021/1 z dnia 10.02.2023 r

Licencja: CC BY

Redakcja

Redaktor naczelna Magdalena Hodalska

Zastępca redaktor naczelnej Agnieszka Szymańska

Sekretarz redakcji Edyta Żyrek-Horodyska

Zawartość numeru

Artykuły i rozprawy

Ekoreportaże Jana Mencwela i Michała Książka w świetle paradygmatu dziennikarstwa ekologicznego

Edyta Żyrek-Horodyska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 11 - 30

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.023.20057

Niniejszy artykuł ma na celu omówienie cech charakterystycznych reportażu ekologicznego w kontekście głównych założeń paradygmatu określanego mianem dziennikarstwa ekologicznego. Przedmiotem badań, przeprowadzonych przy wykorzystaniu metody close reading oraz wypracowanych w obszarze ekokrytyki praktyk „zielonego czytania”, są dwa tomy reportażowe: „Betonoza. Jak się niszczy polskie miasta” Jana Mencwela oraz „Atlas dziur i szczelin” Michała Książka. W artykule postawiono hipotezę, iż autorzy tych prac, mimo że z odmiennych perspektyw przedstawiają roślinną historię miasta, tworzą teksty wpisujące się w ramy dziennikarstwa dokumentarno-interwencyjnego. Badania wykazały, że wspólnym mianownikiem obu ekoreportaży jest myślenie o ochronie miejskiej przyrody w kategoriach etycznych i eksponowanie przez reporterów performatywnego charakteru ich publikacji.

PDF

Czytaj więcej

Animal studies jako terytorium badawcze w polskim medioznawstwie. Obrazy zwierząt w mediach podczas kataklizmów

Magdalena Hodalska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 31 - 43

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.024.20058

Celem artykułu jest określenie istotnego obszaru badawczego, który w polskim medioznawstwie wciąż nie doczekał się opracowania, choć wielu badaczy podejmuje w swych pracach problemy wpisujące się w nurt bardzo aktualnych i rozwijanych z impetem na Zachodzie, a w Polsce wciąż niezbyt zaawansowanych, kulturowych studiów nad zwierzętami (animal studies). Krytyczna analiza literatury pozwoliła przybliżyć prace zagranicznych autorów oraz zidentyfikować luki w polskim piśmiennictwie z obszaru Critical Animal and Media Studies. Wskazanie obszarów badawczych oraz metod medioznawczych badań zamyka przegląd narracji, których bohaterami są zwierzęta, w medialnych relacjach z kataklizmów. Wielowymiarowość zwierzęcych narracji pokazana zostanie przez pryzmat historii, jakie z pomocą metafor wykorzystujących wizerunki domowych i dzikich zwierząt opowiadali dziennikarze relacjonujący w ostatnich dwóch dekadach skutki powodzi, lawin błotnych, pożarów, trzęsień ziemi i huraganów.

PDF

Czytaj więcej

Wizualizacje danych w polskim ekodyskursie prasowym

Ewa Modrzejewska, Dagmara Mateja

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 45 - 64

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.025.20059

Na podstawie analizy celowej próby polskich tekstów prasowych (dzienniki i tygodniki opinii) opublikowanych podczas trwania międzynarodowych szczytów klimatycznych ONZ (COP) w 2015 i 2021 r. charakteryzujemy sposoby wykorzystywania wizualizacji danych, zwracając szczególną uwagę na relację tekst–obraz. Nakreślamy szersze tło tego rodzaju praktyk komunikacyjnych, omawiając w analizie jakościowej wizualizacje danych (klimatycznych) w praktyce medialnej i refleksji naukowej. Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że mimo globalnego zainteresowania dziennikarstwem danych, polskie redakcje w obu okresach badawczych wykazywały się konserwatywną strategią redakcyjną, nie wykorzystując w pełni potencjału tej formy przekazu, jeśli chodzi o kwestie klimatyczne. Pojedyncze przykłady wskazują zaś, że wizualizacje mogą zarówno przekazywać skondensowaną informację, ale również upraszczać obraz rzeczywistości i uwiarygadniać tezy autorów.

PDF

Czytaj więcej

Charakterystyczne kolokacje w wybranych ekoreportażach prasowych z lat 2022–2024

Katarzyna Ostrowska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 65 - 76

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.025.20059

Artykuł ma na celu przedstawienie charakterystycznych dla gatunku ekoreportażu prasowego kolokacji na podstawie wybranych tekstów z czasopisma National Geographic. Polska z lat 2022–2024. Aby wykonać to zadanie, zostały zastosowane następujące metody: analizy korpusowej – utworzenie korpusu dwudziestu tekstów prasowych dotyczących tematyki ekologii, analizy ilościowo-jakościowej – wyekscerpowanie najważniejszych związków wyrazowych poprzez narzędzie Korpusomat z infrastruktury CLARIN-PL względem C-value. Wskaźnik C-value sporo mówi o istotności kolokacji dla danego korpusu; na jego podstawie można przewidywać ważność związków wyrazowych w innych tekstach prasowych. W ramach badania wyłoniono najistotniejsze dla gatunku ekoreportażu kolokacje ze wskaźnikiem C-value wynoszącym więcej niż 10,00 >10,00), takie jak: zmiana klimatu, globalne ocieplenie, zanieczyszczenie wód, góra lodowa, fala oceaniczna. Oznacza to, że tematyka dotycząca zmian klimatu, globalnego ocieplenia, zanieczyszczania wód, topnienia gór lodowych oraz wywoływania fal oceanicznych będzie stanowiła także ważny motyw w innych tekstach z gatunku współczesnego ekoreportażu prasowego.

PDF

Czytaj więcej

Media o ociepleniu klimatu: biznes i emocje a fakty

Anna Ślósarz

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 77 - 95

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.027.20061

Podejmując temat zmian klimatu, media rozbudzają silne emocje, w tym lęk. Na ich oddziaływanie podatni są przede wszystkim ludzie młodzi. Celem badania było określenie relacji medialnych doniesień o ociepleniu klimatu i bezpieczeństwa emocjonalnego młodych odbiorców. Ankieta przeprowadzona wśród studentów wykazała, że wiedzę o „globalnym ociepleniu” czerpali z emocjonalnych, nieobiektywnych przekazów. Źródłami informacji były dla nich głównie multimedia, rozpowszechniane w mediach społecznościowych. Zbadano też dokumenty zastane na temat zmian klimatycznych: przekazy i raporty medialne, publikacje naukowe, recenzje adresowanych do dzieci książek i wybrane propozycje dydaktyczne, które okazały się nieadekwatne do emocjonalnych potrzeb uczniów. Ustalono, że konieczne jest nauczanie krytycznego myślenia przez prezentowanie zjawisk klimatycznych w powiązaniu z działalnością podmiotów medialnych i polityczno-biznesowych. Polska szkoła powinna przybliżać uczniom krajowe realia. Konieczne jest informowanie o rzeczywistych intencjach nadawców. Rozbudzanie histerii klimatycznej prowadzi do niedostrzegania rzeczywistych zagrożeń. Humanitarna troska o planetę nie powinna wyrastać z awersji do najbliższej wspólnoty.

PDF

Czytaj więcej

Wektory ekosprawiedliwości. Reportaże eko- i antropocentryczne

Justyna Tabaszewska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 97 - 113

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.028.20062

W tym artykule zajmuję się specyficznym zagadnieniem, wyrosłym z ekokrytyki, tj. pojęciem ekosprawiedliwości (odwołuję się tu do jej rozumienia zgodnie z koncepcjami m.in. T. Clarka, 2015, nie zaś do chrześcijańskiej interpretacji tej kategorii) i tym, w jaki sposób założenia ekosprawiedliwości mogą być rozumiane i realizowane w obrębie dziennikarstwa zaangażowanego. Artykuł pokazuje, jak pojęcie ekosprawiedliwości może być definiowane zarówno na poziomie teoretycznym, jak i praktycznym, w obrębie dwóch analizowanych w tekście reportaży. Pierwszym jest na pierwszy rzut oka antropocentryczny, monumentalny „Głód” M. Caparrosa, drugim zaś skromniejsza i deklaratywnie mocniej nakierowana na środowisko naturalne i zachodzące w nim zmiany „Śmierć w Amazonii” A. Domosławskiego. Wspomniane przykłady służą opisaniu szerszego trendu konstruowania narracji o wzajemnych związkach między wyzyskiem natury a wyzyskiem klas nieuprzywilejowanych i ukazują meandry narracji eko-i antropocentrycznych.

PDF

Czytaj więcej

Varia

War Fact-Checking: Strategies and Methodology for Debunking Disinformation on the War in Ukraine at the Demagog.org.pl Website

Monika Szafrańska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 115 - 135

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.029.20063

Pierwszą ofiarą wojny jest prawda. Podczas konfliktów zbrojnych dezinformacja jest szczególnie niebezpieczna, a prób manipulacji opinią publiczną – czy to w formie odpowiednio ograniczonego zestawu informacji, czy nawet fałszywych wiadomości – należy spodziewać się po każdej stronie toczącego się konfliktu. W tej sytuacji umiejętność weryfikacji informacji rozpowszechnianych w przestrzeni medialnej nabiera ogromnego znaczenia, szczególnie w kontekście współczesnej wszechobecności mediów społecznościowych. Celem artykułu jest przedstawienie, w formie studium przypadku, strategii demaskowania fałszywych informacji na temat konfliktu w Ukrainie na przykładzie portalu factcheckingowego Demagog.org.pl. Analiza ta pozwoliła wyciągnąć wnioski na temat funkcji fact-checkingu w systemie medialnym, wśród których najważniejsze są funkcje kontrolna, edukacyjna i alarmująca. Badanie wnosi wkład w literaturę z zakresu nauk o mediach, rzucając nieco światła na rolę inicjatyw fatctcheckingowych w systemie medialnym.

PDF

Czytaj więcej

Conspiracy Theories Generated by Digital Anti-vaccination Communities. Netnographic Case Study of a Facebook Group

Bogna Halska-Pionka, Patrycja Cheba

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 3 (259), 2024, s. 137 - 155

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.033.20105

Pandemia COVID-19 przyczyniła się do powstania grup antyszczepionkowych i rozpowszechniania teorii spiskowych w mediach społecznościowych. Te pseudonaukowe teorie spiskowe doprowadziły do rozprzestrzeniania się w społeczeństwie ksenofobicznych, rasistowskich i potencjalnie szkodliwych informacji. Niniejszy artykuł ma na celu wypełnienie luki badawczej poprzez zagłębienie się w czynniki kontekstowe, które wspierają rozwój teorii spiskowych. Celem tego artykułu jest rozpoznanie istoty i aktywności członków społeczności cyfrowej oraz zidentyfikowanie kontekstów (kulturowych, ekonomicznych, politycznych, społecznych itp.) wspierających proces generowania teorii spiskowych na przykładzie grupy na Facebooku. Zastosowanym podejściem metodologicznym będzie wirtualna etnografia (netnografia), przeprowadzona poprzez eksploracyjne studium przypadku wybranej grupy na Facebooku. Dane empiryczne pochodzą z okresu od marca 2020 r. do czerwca 2022 r. Aby usprawnić analizę, zespół badawczy wyodrębnił cztery słowa kluczowe lub pojęcia – „koronawirus”, „COVID-19”, „COVID” i „SARS‑CoV-2” – w oparciu o częstotliwość ich występowania w treści. Badanie przyjmuje perspektywę interdyscyplinarną, opierając się na spostrzeżeniach z zakresu studiów medialnych, komunikacji społecznej, socjologii i antropologii. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie aktualnego stanu projektu, który otrzymał dofinansowanie w ramach Programu Strategicznego Inicjatywa Doskonałości Uniwersytetu Jagiellońskiego.

PDF

Czytaj więcej