Zeszyty Prasoznawcze 3 (231) 2017

Nie masz jeszcze konta?

Zarejestruj się

Zeszyty Prasoznawcze

O czasopiśmie

Dla Autorów

2017

Data publikacji: 27.02.2018

Licencja: CC BY-NC-ND

Redakcja

Sekretarz redakcji Ryszard Filas

Zastępca redaktora naczelnego Agnieszka Cieślikowa

Redaktor naczelny Wojciech Kajtoch

Zawartość numeru

Obraz świata „dziennikarskiej kuchni” a dziennikarze i mediaworkerzy. Analiza wybranych publikacji miesięcznika Press z lat 2012–2016

Monika Worsowicz

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 435-450

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.027.7324

Artykuł poświęcony jest rekonstrukcji obrazu świata „dziennikarskiej kuchni”, tj. różnego rodzaju działań i zachowań uczestników procesu powstawania przekazów medialnych oraz niektórych głośnych publicznych wydarzeń, w których biorą oni udział i które są przez nich komentowane. Jest on odtwarzany na podstawie ponad 80 publikacji z lat 2012–2016 zamieszczonych w branżowym miesięczniku Press – piśmie o silnej pozycji rynkowej, od roku 1996 systematycznie monitorującym świat mediów, reklamy i PR. Materiał badawczy został podzielony na trzy grupy: teksty koncentrujące się na kulisach pracy dziennikarzy różnych specjalności (rubryka „Media – warsztat”), na uwarunkowaniach działania mediów, a wreszcie publikacje akcentujące problem „dziennikarstwo a mediaworking”. Zasadniczym celem analiz było odtworzenie wycinka medialnego obrazu świata i na tej podstawie sformułowanie wniosków odnoszących się do relacji między pracą dziennikarza i mediaworkera.

PDF

Prasa lokalna w dobie nowych technologii. Analiza wybranych przykładów

Jolanta Kępa-Mętrak

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 451-467

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.028.7325

Internet zmienił i nadal zmienia oblicze rynku medialnego, także lokalnego. Nowe technologie docierają tam, gdzie jeszcze kilka lat temu opierano się wyłącznie na tradycji. Autorka pragnie pokazać, jak w zmieniającej się rzeczywistości medialnej, w dobie nowych technologii, zmienia się prasa lokalna. Wydaje się, że komunikowanie na poziomie lokalnym, tak samo jak regionalnym czy ogólnokrajowym, coraz bardziej wykracza poza ograniczone terytorialnie środowisko i z coraz lepszym skutkiem przenosi się do ogólnoświatowej sieci. Z drugiej strony jednak – w niektórych środowiskach lokalne czasopisma drukowane ciągle mają pierwszeństwo przed wirtualnymi. Tezy te autorka próbuje potwierdzić poprzez analizę wybranych tytułów prasy lokalnej. Są wśród nich zarówno najlepiej się sprzedające tygodniki lokalne w kraju, jak i niskonakładowe periodyki, szczególnie popularne w mniejszych miastach i na wsi. Przyszłość prasy lokalnej zdaje się należeć do Internetu. Drukowane wersje gazet już są coraz bardziej ograniczane, a proces ten będzie postępował. Odbiorców będą zyskiwały przekazy online. Największą popularnością cieszą się i cieszyć będą w przyszłości treści darmowe. Gdy w grę wchodzą pieniądze, chętnych jest zdecydowanie mniej. Dlatego nie zyskały dużej popularności płatne e-wydania gazet i czasopism. Tym bardziej że dotykają je ograniczenia występujące w druku: szybka dezaktualizacja treści informacyjnych, statyczność przekazu, brak interakcji między nadawcą i odbiorcą.

PDF

Czy Polsce wciąż potrzebna jest regionalna prasa codzienna?

Adam Szynol

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 468-493

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.029.7326

Regionalna prasa codzienna stanowi szczególny element systemu medialnego w Polsce. To pod względem zasięgu prasy ostatni szczebel, dzięki któremu czytelnik otrzymuje każdego dnia bieżące informacje. W ostatnim okresie segment ten przechodził wiele istotnych transformacji. Po wielu latach walki o dominację, na rynku pozostał praktycznie tylko jeden liczący się podmiot: Polska Press Grupa, będąca częścią niemieckiego holdingu Verlagsgruppe Passau. Dokonująca się monopolizacja nie jest zjawiskiem korzystnym dla odbiorców, choćby ze względu na zanikającą konkurencję w tym sektorze oraz na możliwość sterowania opinią publiczną (a takie zarzuty pojawiały się wielokrotnie w przestrzeni politycznej i medialnej). Równocześnie mamy do czynienia ze stale słabnącym zainteresowaniem prasą, także regionalną, ze strony odbiorców. Świadczą o tym dane o kurczącym się czytelnictwie i dramatycznie spadającej sprzedaży. Tego trendu nie jest w stanie zrównoważyć aktywność wydawców w sferze mediów cyfrowych. Zatem przyszłość opisywanego segmentu stoi pod znakiem zapytania. Sytuację dodatkowo komplikuje zapowiedź polityków dotycząca repolonizacji mediów. W szczególności miałoby to dotyczyć właśnie regionalnej prasy codziennej. Konkretnych propozycji przeprowadzenia tej skomplikowanej operacji na razie nie poznaliśmy. W tym aspekcie warto się zastanowić, czy i komu miałaby służyć prasa regionalna zarządzana przez wskazane podmioty gospodarcze. Otwarte pozostaje więc pytanie, jak w niedalekiej przyszłości funkcjonować będzie regionalna prasa codzienna i czy przypadkiem nie okaże się, że jej egzystencja jest poważnie zagrożona.

PDF

Medialna widoczność jako emanacja hiperobecności

Magdalena Szpunar

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 494-504

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.030.7327

W artykule stawiam tezę, iż funkcjonujemy obecnie w kulturze medialnej widoczności. W kulturze tej media stają się omnipotencyjnym centrum świata, narzucając nam właściwe sobie wartości i style życia. Implikuje to sytuację, w której kluczowe znaczenie przypisuje się osobom, których widoczność jest poddana silnej mediatyzacji – celebrytom czy idolom, deprecjonując jednostki i przestrzenie w spektaklach medialnych nieobecne. Procesom mediatyzacji poddani są także naukowcy, których wiedza i umiejętności stają się wtórne wobec umiejętności uwodzenia publiczności i przyciągania uwagi. W niniejszym artykule staram się udzielić odpowiedzi na pytanie, jakie są negatywne konsekwencje tego procesu.

PDF

Znaczenie prawa karnego materialnego w wytyczaniu granic swobody wypowiedzi i wolności prasy

Piotr Kosmaty

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 505-515

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.031.7328

Tematem artykułu jest znaczenie prawa karnego materialnego w wytyczaniu granic swobody wypowiedzi i wolności prasy. Wpływ prawa karnego na działalność medialną to problematyka znacznie rzadziej poruszana w doktrynie i orzecznictwie niż aspekty cywilistyczne lub administracyjnoprawne takiej aktywności. Normy prawnokarnie wartościujące nie pozostają jednakże bez wpływu na wszelkie formy aktywności medialnej. Artykuł stanowi próbę określenia stopnia ingerencji prawa karnego w konstytucyjną wolność wypowiedzi celem ustalenia, czy pełni ono stawianą przed nim funkcję środka ultima ratio. Odpowiedź na tak postawione pytanie pozwala bowiem określić poziom penalizacji prawa prasowego funkcjonującego w Polsce. Podkreśleniu uległa obrotowa funkcja przepisów prawa karnego, które z jednej strony ograniczają wolność słowa i prasy, umożliwiając pociągnięcie dziennikarzy do odpowiedzialności karnej, a z drugiej zapewniają im nieskrępowane wykonywanie powierzonej misji. W niniejszym opracowaniu skupiono się głównie na zachowaniach przekraczających granice wolności słowa lub w nią godzących. Dokonano analizy prawnokarnego wartościowania takich zachowań nie tylko z perspektywy przepisów Kodeksu karnego, ale również innych ustaw, jak chociażby Prawa prasowego czy Kodeksu wykroczeń. Wskazano w szczególności na możliwość dopuszczenia się przez media w swojej bieżącej aktywności przestępstwa zniesławienia prasowego oraz zniewagi prasowej stypizowanych w art. 212 k.k. i 216 k.k. Przypomniano również, że normy prawa karnego zakodowane zostały w ustawie Prawo prasowe. Tam bowiem w art. 43 i 44 przewidziana została szczególna ochrona dziennikarza przed działaniami mogącymi wpływać na jego niczym nieskrępowaną wolę. W dalszej części wskazano, iż charakter publikacji oraz linii programowej danego tytułu prasowego mogą determinować możliwość popełnienia również innych czynów zabronionych. Na koniec zwrócono uwagę na odrębny charakter tzw. śledztwa dziennikarskiego, w ramach którego dziennikarz niejednokrotnie posługuje się różnymi metodami nielegalnej prowokacji.

PDF

Państwo upadłe w mediach. Somalia na łamach polskich tygodników opinii w latach 2001–2015

Krzysztof Tlałka

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 516-539

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.032.7329

Celem artykułu jest analiza sposobu, w jaki wybrane polskie tygodniki opinii przedstawiają problem upadku państwa. Metodologia badań opiera się na metodach jakościowych – analizie dyskursu i analizie studium przypadku, którym jest upadek państwa somalijskiego. Na podstawie artykułów opublikowanych w Newsweeku, Polityce i Wprost w latach 2001–2015 autor odtwarza i poddaje krytycznej ocenie najważniejsze cechy medialnego dyskursu poświęconego badanemu zagadnieniu. Przez odwołanie do teorii wartości informacji są rozważane także przyczyny niewielkiego zainteresowania polskich tygodników opinii problemem państw upadłych. W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono, że omawiane zagadnienie jest w analizowanych tytułach przedstawiane incydentalnie i stosunkowo powierzchownie, a autorzy artykułów stosują określenia wartościujące, sugerując pożądaną interpretację przekazu.

PDF

Badania nad komunikacją międzykulturową: dotychczasowe paradygmaty i perspektywy badawcze

Michał Wilczewski, Anne-Marie Søderberg

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 540-566

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.033.7330

W artykule zaprezentowano przegląd badań z zakresu komunikacji międzykulturowej, opublikowanych w czasopismach naukowych w ostatniej dekadzie. Dodatkowo wprowadzono podejście jakościowe do badania kulturowych doświadczeń i procesów uczenia się w kontekście organizacyjnym, określane w literaturze jako badanie narracyjne. Proponujemy, by podejście narracyjne zostało wykorzystane w badaniach nad komunikacją międzykulturową, gdyż oferuje narzędzia dające dostęp do sposobów, w jakie uczestnicy komunikacji opowiadają o swoich międzykulturowych doświadczeniach, do refl eksji na ich temat, więc metoda narracyjna umożliwia ich głębsze zrozumienie. Proces opowiadania historii daje narratorowi okazję (a) na nowo przeżyć (między)kulturowe doświadczenia, (b) nadać znaczenie tym doświadczeniom, a także (c) zrozumieć obecne i przeszłe potrzeby psychologiczne, sposoby postrzegania siebie i odmiennych kulturowo osób, jak również oczekiwania względem kontaktów z nimi. Analiza opowieści o ważnych z punktu widzenia narratora doświadczeniach kulturowych pozwala badaczowi uzyskać lepszy wgląd w proces komunikacji międzykulturowej, a narratorowi daje szansę zrozumienia przeszłych doświadczeń, konstruowania własnej tożsamości i wzmocnienia procesu kulturowego uczenia się.

PDF

Specyfika wywiadów dziennikarskich: Kobiety – Kościół – Świat

Pelagia Bojko

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 567-580

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.034.7331

Wywiady mogą mieć charakter tendencyjny i ściśle reżyserowany przebieg. Czy czasopismo nazywane „gazetą papieża” publikuje właśnie takie wywiady? Szczególnie interesujący może być dział poświęcony kobietom i ich roli w Kościele i świecie. Czy w czasach ideologii gender i haseł nowego feminizmu wywiady z kobietami mają specyfi czny charakter? Jakie kobiety i jakie idee ukazują oraz w jakiej formie? Celem artykułu jest próba odpowiedzi na te pytania. Praca ma charakter przeglądowo-analityczny i opiera się na wywiadach publikowanych w dziale Kobiety – Kościół – Świat w L’Osservatore Romano od czasu powstania działu – od 2012 do czerwca 2016 roku. Ujawnia, że dział promuje wzorce kobiet łączące idee emancypacyjne i założenia nowego feminizmu.

PDF

Stefana Kisielewskiego związki z paryską Kulturą

Kamila Kamińska-Chełminiak

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 581-595

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.035.7332

Celem artykułu jest analiza związków Stefana Kisielewskiego z paryską Kulturą. Związki popularnego „Kisiela” ze środowiskiem pisma dokumentuje korespondencja prowadzona przezeń z Jerzym Giedroyciem na przestrzeni kilkudziesięciu lat, znajdująca się w archiwum Maisons- -Laffi tte pod Paryżem. Choć Giedroyc i Kisielewski różnili się w kwestiach tak zasadniczych, jak pogląd na rolę i aktywność emigracji, to twórca Kultury cenił osobowość i pióro publicysty Tygodnika Powszechnego, do tego stopnia, że wydawał jego powieści, które w kraju nie miałyby szansy ujrzeć światła dziennego.

PDF

Cenzura wobec Głosu Katolickiego na przełomie lat 40. i 50. XX wieku

Piotr Swacha

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 596-611

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.036.7333

Przedmiotem artykułu jest analiza ingerencji cenzorskich dokonywanych w Głosie Katolickim na przełomie lat 40. i 50. XX wieku. Podstawą źródłową badania są materiały wytworzone przez: Wojewódzki Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Poznaniu (głównie sprawozdania z ingerencji oraz oceny pisma), Główny Urząd Kontroli Prasy Publikacji i Widowisk w Warszawie (wytyczne oraz biuletyny instruktażowe) oraz Komitet Centralny Polskiej Partii Robotniczej (informacje o nakładach pism katolickich). Przeprowadzono analizę ilościową ingerencji w latach 1948 i 1950 oraz dokonano charakterystyki wykluczanych z druku treści. W badanym okresie cenzura najczęściej uniemożliwiała poznańskiemu pismu zamieszczanie sformułowań sugerujących, że Kościół katolicki oraz osoby wierzące w Polsce podlegają represjom ze strony władz. Liczną kategorię konfi skowanych materiałów stanowiły również teksty wskazujące na konfl ikt wartości, do których odwoływało się chrześcijaństwo i marksizm.

PDF

Polski wymiar peopolizacji. Casus dwutygodnika Viva!

Edyta Żyrek-Horodyska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 612-632

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.037.7334

Głównym celem niniejszego artykułu jest przeanalizowanie procesu peopolizacji polityki w odniesieniu do tekstów dziennikarskich opublikowanych w 2010 roku na szpaltach magazynu Viva!. W szkicu nakreślam zarówno teoretyczne podstawy badanego procesu, jak i skupiam się na przeanalizowaniu jego polskiej specyfiki. Przedsięwzięte badania mają na celu pokazanie, iż w polskiej prasie segmentu people wizerunki polityków kreowane są na wzór wizerunków celebrytów. Fakt ten jest nie tylko strategią pozwalającą pozyskać uwagę czytelnika, lecz także istotnym narzędziem marketingu politycznego.

PDF

Cele edukacyjne i wychowawcze czasopisma dla dziewcząt (na przykładzie magazynu Filipinka)

Katarzyna Ewa Zielińska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 633-648

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.038.7335

Pismo Filipinka przez prawie 50 lat ukazywania się realizowało liczne cele edukacyjne, takie jak: promocja kształcenia kobiet, wspieranie rozwoju, wychowywanie dziewcząt do samodzielności i niezależności intelektualnej. Zdaniem autorki zbyt rzadko podejmowany jest temat poznawczej funkcji pism dla dziewcząt, a próby realizowania przez nie programu wychowawczego często niedoceniane. Autorka dostrzega dużą rozbieżność w sposobie oceniania pism dla młodzieży (zwłaszcza dla dziewcząt), często spowodowaną wewnętrzną niejednorodnością tych tytułów (wiele tematów, różnorodny dobór gatunków dziennikarskich) oraz różnicami w poglądach na wychowanie młodzieży. Przykład Filipinki przytaczany jest jako pozytywna (udana) próba realizacji ambitnego, neutralnego światopoglądowo programu wychowawczego. Istotny wydaje się fakt, że został zrealizowany w czasopiśmie dla dziewcząt tradycyjnie rozpoznawanym głównie jako pismo rozrywkowe i poradnik. Autorka zidentyfi kowała i omówiła najważniejsze założenia tego programu, jakimi były: popularyzacja edukacji kobiet, kształtowanie istotnej roli kobiety w środowisku domowym, budowanie tożsamości w grupie rówieśniczej oraz równorzędnej relacji w związku.

PDF

Warsztatowe zmiany w polskim dziennikarstwie warunkowane wpływem nowych mediów w świetle badań empirycznych

Iwona Łydek-Kawa

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 649-671

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.17.039.7336

Od października do grudnia 2014 roku autorka przeprowadziła badania ankietowe wśród dziennikarzy z całej Polski, chcąc poznać ich opinie na temat zmian, jakie zachodzą w uprawianym przez nich zawodzie pod wpływem nowych mediów. W projekcie wzięło udział 200 dziennikarzy prasowych, radiowych, telewizyjnych i internetowych, reprezentujących zróżnicowane dziedziny dziennikarstwa, pracujących w mediach o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym i międzynarodowym. Wyniki badań ukazują przeobrażenia zawodu dziennikarza. Praktycy zawodu wypowiedzieli się m.in. na temat mediów społecznościowych, etyki dziennikarskiej, stosunku do dziennikarstwa obywatelskiego, podejścia do relacji między dziennikarstwem a reklamą i public relations, roli koncernów medialnych we współczesnym dziennikarstwie, zmian w kontaktach z odbiorcami oraz wpływu nowych mediów na budowanie popularności dziennikarzy w sieci. Przeprowadzone prace badawcze jawią się jako jeden z szerzej zakrojonych projektów zrealizowanych w ostatnich latach wśród dziennikarzy, uchodzących za grupę zawodową, która z dystansem podchodzi do uczestniczenia w badaniach jej dotyczących.

PDF

Recenzje i omówienia

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 672-687

Ignacy S. Fiut: Współczesne transformacje medialne. Prasa bezpłatna, nowe media i etyka (Marcin Urbaniak), s. 672; Magdalena Szpunar: Kultura cyfrowego narcyzmu(Marcin Urbaniak), s. 675;
Evelina Kristanova: W kręgu zagadnień literackich Tygodnika Powszechnego (1945–1956) (Kamila Kamińska-Chełminiak), s. 677;
AlicjaJaskiernia: Od telewizji masowej do Netfliksa: telewizja w Stanach Zjednoczonychw epoce cyfrowej (Beata Klimkiewicz), s. 680;
Monika Kaczmarek-Śliwińska: Public relations organizacji w zarządzaniu sytuacjami kryzysowymi organizacji. Sztuka komunikowaniasię (Joanna Szpyt-Wiktorowska), s. 682;
Tadeusz Cegielski: Detektyw w krainie cudów. Powieść kryminalna i narodziny nowoczesności 1841–1941 (ŁukaszWojtusik), s. 684.

PDF

Kronika naukowa, sprawozdania, noty

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 60, Numer 3 (231), 2017, s. 688-703

Jubileusz 25-lecia profesury Tomasza Gobana-Klasa (Redakcja), s. 688;
Laudacja (Magdalena Szpunar), s. 689;
„Pogranicze w mediach. Media na pograniczu”. Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, 16 listopada 2016 (Paulina Olechowska), s. 691;
Z Rocznika Historii Prasy Polskiej… Rocznik Historii Prasy Polskiej 2014, nr 1 (33), nr 2 (34) (Adam Bańdo), s. 700.

PDF

Pliki do pobrania

Spis treści PDF Od redaktora PDF Autorzy PDF

Słowa kluczowe: zawód dziennikarski, dziennikarstwo, mediaworking, miesięcznik Press, prasa lokalna, komunikacja lokalna, prasa drukowana, gazety online, prasa regionalna, monopolizacja, Verlagsgruppe Passau (VGP), Polska Press Grupa, repolonizacja, medialna widoczność, hiperobecność, merkantylizm, swoboda wypowiedzi, wolność prasy, dziennikarz, media, prawo karne, prawo prasowe, Somalia, państwo upadłe, teoria wartości informacji, tygodniki opinii, komunikacja międzykulturowa/interkulturowa, konstruowanie tożsamości, kulturowe uczenie się, narracje, komunikacja w organizacjach, wywiad, dziennikarstwo, kobieta, społeczeństwo, emancypacja, feminizm, Stefan Kisielewski, Kultura, Jerzy Giedroyc, polska prasa po 1945 r., katolicyzm, cenzura, artykuł, wartości, peopolizacja polityki, Viva!, inforozrywka, prasa dla kobiet, magazyny typu people, kobiety, dziewczęta, czasopisma, prasa, edukacja, rozwój, nowe media, serwisy społecznościowe, badania ankietowe, polscy dziennikarze, dziennikarstwo tradycyjne, dziennikarstwo obywatelskie, reklama, relacje publiczne, etyka dziennikarska, koncerny medialne, odbiorcy mediów, gwiazdy mediów