Tom 67, Numer 2 (258)

2024

Data publikacji: 07.2024

Opis

Publikacja płatna ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego, stanowiących pomoc przyznaną w ramach programu „Rozwój czasopism naukowych” na podstawie umowy nr RCN/SP/0325/2021/1 z dnia 10.02.2023 r

Licencja: CC BY

Redakcja

Redaktor naczelna Magdalena Hodalska

Zastępca redaktor naczelnej Agnieszka Szymańska

Sekretarz redakcji Edyta Żyrek-Horodyska

Zawartość numeru

Problemy współczesne

Wybrane współczesne zasady funkcjonowania światowych agencji informacyjnych. Studium przypadku aktywności Associated Press, Reutera oraz Agence France‑Presse

Renata Piasecka‑Strzelec

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 9 - 25

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.012.19795

Niniejsze opracowanie stanowi studium przypadku, w którym przedstawiono ważniejsze tendencje rozwojowe współczesnych, globalnych agencji informacyjnych na przykładzie trzech najważniejszych instytucji o zasięgu światowym: Associated Press (AP), Reuters oraz Agence France‑Presse (AFP). Problematyka badawcza artykułu koncentruje się wokół zmian wynikających z przystosowania się światowych agencji informacyjnych do zaawansowanego stadium kultury cyfrowej oraz potrzeb dynamicznie rozwijającego się społeczeństwa informacyjnego. Uwzględniono wpływ takich zjawisk, jak dezinformacja oraz pandemia COVID-19. Dokonano analizy piśmiennictwa naukowego oraz posłużono się analizą jakościową zawartości przekazów internetowych. Materiał badawczy stanowiły źródła udostępniane przez omawiane instytucje na oficjalnych witrynach internetowych oraz publikacje prasowe zamieszczane przez portale branżowe. Wyniki badań umożliwiły ukazanie wpływu nowych technologii na zasięg oddziaływania, zawartość oraz dystrybucję serwisów agencyjnych. Wskazano na formy działalności oraz standardy pracy światowych agencji informacyjnych typowe dla początku trzeciej dekady XXI wieku, podkreślając nowe funkcje oraz przełomowe znaczenie skierowania oferty do młodych odbiorców. W kontekście czwartej rewolucji przemysłowej poruszono kwestię wzrastającego udziału sztucznej inteligencji w pracy redakcyjnej.

PDF

Czytaj więcej

Tiktokizacja social mediów w perspektywie wieku użytkowników. Analiza wykorzystywania mediów społecznościowych na podstawie zogniskowanych wywiadów grupowych

Małgorzata Durmaj

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 27 - 44

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.013.19796

Praca rozpoczyna się przedstawieniem zjawiska zmiany ekosystemu social mediów polegającego na ich tiktokizacji. Głównym celem autorki jest omówienie, jak zmiany te wpływają na zachowania odbiorcze internautów w kontekście ich wieku. Przeprowadzono badania z wykorzystaniem zogniskowanych wywiadów grupowych w dwóch grupach wiekowych (osoby wkraczające w wiek senioralny/seniorzy [59–74 lata], a także młodzież/młodzi dorośli [23–27 lat]). Efekt stanowi porównanie sentymentów, motywacji i wzorców użytkowania mediów społecznościowych – a w nich form tiktokowych – wśród internautów z uwzględnionych przedziałów wiekowych. Wyniki wskazują na uwarunkowane wiekiem preferencje w zakresie wykorzystywanych form przekazów oraz aktywności w sieci. W obydwu grupach widać podobieństwa i różnice w ramach użytkowania mediów społecznościowych i dostępnych w nich materiałów wideo. Rozważania, osadzone w szerszych dociekaniach teoretycznych, poszerzają rozumienie konsumpcji i roli mediów w różnych grupach wiekowych.

PDF

Czytaj więcej

Fenomen mediów sportowych w internecie . Analiza porównawcza „Kanału sportowego” i kanału „Meczyki” na platformie YouTube

Wojciech Skucha

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 45 - 78

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.014.19797

Przedstawione w artykule badania mają na celu porównanie programów realizowanych przez „Kanał Sportowy” i kanał „Meczyki”, czyli dwa popularne kanały o tematyce sportowej, działające w serwisie YouTube. Materiał badawczy stanowią treści publikowane na obu kanałach w okresie od 24 marca 2022 do 24 marca 2023 roku. Analizy umożliwiły m.in. określenie gatunków dziennikarskich obecnych w materiałach zamieszczanych na obu kanałach czy wskazanie programów realizowanych w związku z piłkarskimi mistrzostwami świata w Katarze. Badania pokazały także, że wśród audycji tworzonych przez „Kanał Sportowy” i „Meczyki” istnieją podobieństwa do formatów znanych z mediów tradycyjnych, takich jak telewizja.

PDF

Czytaj więcej

Sztuczna inteligencja w służbie tworzenia treści na przykładzie portalu internetowego skierowanego do polskiej społeczności w Hiszpanii

Paweł Kijko

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 79 - 93

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.015.19798

Lata 2022 i 2023 przyniosły ogromną popularność narzędzi wspomagających tworzenie treści na bazie AI (artificial intelligence). Technologia sztucznej inteligencji może być źródłem de-antropocentryzmu dziennikarza (Gruchoła 2022). Badanie będące podstawą napisania tego artykułu polegało na stworzeniu i prowadzeniu publicznie dostępnego portalu przeznaczonego dla społeczności polskiej w Hiszpanii www.torreviejaonline.pl, który w sumie zgromadził 70 tysięcy użytkowników po roku funkcjonowania. Do tworzenia treści na wskazanym portalu posłużono się narzędziami z zakresu NLP (natural language processing), które pomagały w tworzeniu artykułów na stronie. Analizie poddano proces powstawania portalu i uzupełniania go treścią z wykorzystaniem sztucznej inteligencji. Celem badania było znalezienie odpowiedzi na pytanie, na ile przydatne i efektywne w tym procesie mogą być poszczególne narzędzia działające z użyciem sztucznej inteligencji. Zaprezentowano narzędzia i metody, które pozwoliły redakcji portalu na szybkie i skuteczne tworzenie wartościowej treści, proces budowania swoistej marki portalu oraz zaangażowania lokalnej społeczności w jego tworzenie. Przeanalizowano reakcje użytkowników na prezentowane treści oraz liczbę wizyt i listę miejsc na świecie, z których pochodzili użytkownicy strony. Opisano również mechanizm powstawania treści w sposób półautomatyczny – z udziałem człowieka współpracującego ze sztuczną inteligencją, bazującą na konkretnym schemacie pracy. Porównano też skuteczność w zakresie pozycjonowania w wyszukiwarkach treści tworzonych przez sztuczną inteligencję oraz treści pisanej przez człowieka bez wsparcia sztucznej inteligencji. Na podstawie uzyskanych wyników sformułowano prognozy dotyczące przyszłości dziennikarstwa w dobie sztucznej inteligencji oraz roli człowieka w procesie kreacji treści.

PDF

Czytaj więcej

Czy czasopisma konserwatywne Gazeta Polska i Najwyższy Czas! pogłębiają rasistowskie schematy myślenia? Kryzys migracyjny na granicy polsko-białoruskiej w świetle teorii Étienne’a Balibara

Wiktoria Nylec

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 95 - 115

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.016.19799

Celem badań było ustalenie, czy polskie konserwatywne czasopisma opinii (Gazeta Polska i Najwyższy Czas!) mogą być odpowiedzialne za pogłębianie rasistowskich schematów myślenia. Kontekst badawczy obejmował problematykę migracji z państw Bliskiego Wschodu i Afryki na przykładzie wydarzeń na granicy polsko-białoruskiej. Główną metodą badań była analiza zawartości, z uwzględnieniem analizy dyskursu (ramy medialne). Próba badawcza wynosiła łącznie 109 tekstów (GP 86 i NC 23). Formułując tezy badawcze, wykorzystano teorię francuskiego filozofa Étienne’a Balibara, zwłaszcza rozważania dotyczące rasizmu i pojęcia granicy. Wyniki badań dały pozytywną odpowiedź na główny problem badawczy. Analiza porównawcza wykazała podobieństwa obu czasopism w zakresie stosowanej retoryki wobec migrantów (antyimigrancka narracja, podział „my–oni”, językowe zabiegi będące elementem strategii wykluczenia), a także wielości występowania toposu granicy, która jest rozumiana jako zewnętrzna granica terytorium Polski, granica zoopolityczna i granica mentalna. Elementem różnicującym badane czasopisma był kontekst polityczny – GP wspierała politykę PiS oraz wykorzystywała konflikt do pogłębiania wewnętrznej polaryzacji, NC krytykowała działania rządu Zjednoczonej Prawicy.

PDF

Czytaj więcej

Z historii mediów

Broadcasts by Aleksandra Stypułkowska for Radio Free Europe’s Polish Broadcasting Service

Evelina Kristanova

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 117 - 131

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.017.19800

Zamierzeniem postawionym w artykule było ukazanie na wybranych przykładach aktywnej działalności publicystycznej i radiowej Aleksandry Stypułkowskiej (pseud. Aleksandra Mieczkowska) w Rozgłośni Polskiej RWE. Celem opracowania była odpowiedź na pytanie dotyczące najważniejszej problematyki poruszanej przez nią w eterze wraz ze swoistym sposobem argumentacji. W opracowaniu posłużono się analizą źródeł audialnych i prasowych. Przejrzano dostępne zeszyty miesięcznika Na Antenie (1963–1989) pod kątem wypowiedzi autorskich dziennikarki, stosując metodę analizy prasy wraz metodą jakościową. Ze względu na wymogi edytorsko-redakcyjne postawione przed artykułem wybrano tylko niektóre materiały prasowe. Pominięto liczne programy informacyjne i literackie, które należałoby omówić osobno. W publikacji uwzględniono także wyselekcjonowane źródła audialne dostępne w serwisie internetowym Radia Wolności metodą analizy zawartości mediów. Z zespołu audycji wzięto pod uwagę te, które zdaniem autorki były oryginalne pod względem tematycznym i różniły się gatunkiem dziennikarskim zgodnie z metodą case study. Chciano ukazać przy tym różnorodną formę publicystyczną uprawianą przez Mieczkowską. W artykule omówiono wypowiedzi o tematyce prawniczej, społeczno-politycznej i religijnej. Opracowanie stanowi przyczynek do dalszych dociekań.

PDF

Czytaj więcej

Gwiazda (1869–1870) Hipolita Stupnickiego jako przykład czasopisma dla kobiet – zarys monograficzny

Izabela Krasińska

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 133 - 150

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.018.19801

W artykule podjęto próbę monograficznego opracowania Gwiazdy – jednego z czasopism dla kobiet ukazujących się w okresie zaborów. Periodyk drukowany był we Lwowie w latach 1869–1870. Skupiono się na jego genezie, cechach formalno-wydawniczych oraz zawartości treściowej. Omówiono też działalność prasotwórczą Hipolita Stupnickiego, który był m.in. wydawcą i redaktorem odpowiedzialnym Gwiazdy. Przedstawiono również wybranych współpracowników periodyku, gdyż nie wszyscy podpisywali się imieniem i nazwiskiem, co utrudnia identyfikację tych osób, a przez to uniemożliwia szersze osadzenie analizowanego pisma w kontekście społeczno-historycznym. Jak wykazała analiza zawartości treściowej wszystkich wydanych numerów Gwiazdy w liczbie 33, redakcja wyrażała konieczność utrzymania ról przynależnych kobiecie oraz mężczyźnie. Kobiety na jej łamach przedstawiano jako dobre, uległe mężom żony, jako córki posłuszne rodzicom, jako kochające matki, oszczędne i dobre gospodynie domowe, a przy tym osoby bogobojne, skromne, z pokorą znoszące czekające je wyzwania i odporne na trudy codziennej egzystencji. Twórcy pisma z niechęcią odnosili się do kobiet wykształconych bądź modnie ubranych według paryskich trendów. Przygotowując artykuł, posłużono się metodą jakościowej analizy zawartości prasy oraz metodą historyczno-krytyczną źródeł i literatury przedmiotu.

PDF

Czytaj więcej

Czasopismo Mecuda jako ideologiczna twierdza Betaru

Maciej Ratajczyk

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 151 - 169

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.019.19802

Czasopismo Mecuda („Centralne forum Światowego Betaru”) było wydawane w Paryżu i Warszawie, a następnie w Londynie i Warszawie. Między grudniem 1935 r. a czerwcem 1938 r. ukazało się 10 numerów tego periodyku. Redaktorem naczelnym był Ajzik Remba (1907-1969), a zastępcą Jaakow Simcha Peker (1906-1979). W Mecudzie publikowali m.in. Zeew Żabotyński, Menachem Begin i Josef Klausner. Celem badania jest zrozumienie, jakie dyskursy (propaganda partyjna) dominowały we wspomnianym czasopiśmie. Pominięto beletrystykę i poezję na rzecz publicystyki. Korpus wybranych tekstów zbadano za pomocą metody analizy dyskursu. Sformułowano następujące pytania pomocnicze: 1) Kto był uważany za głównego przeciwnika (z kim głównie polemizowano i w kogo była wymierzona w głównej mierze propaganda)? 2) Przed jakimi zarzutami – i w jaki sposób – się broniono? Postawiono hipotezę, że głównym obiektem ataków była lewica żydowska w Palestynie i diasporze, a odpierane były głównie zarzuty o faszyzm (często wysuwane przez oponentów Betaru). O ile druga część hipotezy w zupełności się potwierdziła, o tyle pierwsza musiała zostać częściowo zweryfikowana, bowiem walczono głównie z lewicą syjonistyczną w Palestynie, w mniejszym stopniu z Arabami i pacyfistycznym środowiskiem Brit Szalom, a o przeciwnikach w diasporze (takich jak Bund) właściwie nie wspominano. Prowadzi to do szerszego spostrzeżenia o głębokim osadzeniu Mecudy w kontekście Erec Israel, które sprawia, że czytelnik odnosi wrażenie, iż ma do czynienia z czasopismem wydawanym gdzieś w Mandacie Palestyny, a nie w Europie. Do tej pory badacze niewiele uwagi poświęcali omawianemu tu periodykowi, wspominając o nim tylko w kilku zdaniach lub stosując go jako źródło do dziejów rewizjonizmu.

PDF

Czytaj więcej

Polski plakat prasowy 1948–1989 – opracowanie na podstawie zbiorów Muzeum Niepodległości w Warszawie

Andrzej Kotecki

Zeszyty Prasoznawcze, Tom 67, Numer 2 (258), 2024, s. 171 - 189

https://doi.org/10.4467/22996362PZ.24.020.19803

Plakat jest jedną z form graficznej sztuki użytkowej, której zasadniczym celem jest propagowanie lub popularyzowanie, informowanie o różnorodnych sferach życia społecznego. Każda dziedzina aktywności człowieka posiada plakaty jej dotyczące. Nie inaczej sytuacja przedstawia się w przypadku prasy codziennej (dzienników), jak również innych wydawnictw periodycznych, takich jak tygodniki, miesięczniki itp. Plakaty, czyli tzw. „sztuka ulicy”, powstawały na zamówienie wydawnictw prasowych czy też poszczególnych redakcji. W kontekście szeroko rozumianej prasy plakaty ją reklamujące, propagujące nabierają szczególnego znaczenia. Z samego założenia prasa, zwłaszcza ta codzienna, sama w sobie stanowi element propagandy, czy to państwowej, czyli rządowej, czy też np. partyjnej. Niemal identyczne założenie przyświeca plakatom. Znajdująca się w warszawskim Muzeum Niepodległości kolekcja plakatów, która stanowi podstawę niniejszego opracowania, liczy ponad 8000 pozycji. W tym zbiorze prace dotyczące interesującego nas tematu to 125 tytułów. Powstały one na przestrzeni ponad 40 lat. Najstarszy pochodzi z roku 1948, a ostatni, czyli najmłodszy, powstał w 1989 roku. Tak znaczną liczbę oraz rozpiętość czasową w zakresie ich powstawania można uznać za reprezentatywną dla całości tego zagadnienia. Należy również zwrócić uwagę na fakt, że wiele spośród nich powstało w pracowniach najlepszych polskich grafików. Wśród nich nie zabrakło tych najbardziej znamienitych, zaliczanych do twórców i kontynuatorów tzw. Polskiej Szkoły Plakatu. Przygotowane opracowanie niewątpliwie nie wyczerpuje tematu, jednak może ono stanowić punkt wyjścia do dalszych badań i analiz tego zagadnienia. Do chwili obecnej ta grupa tematyczna w zakresie sztuki plakatu była najczęściej umiejscawiana w grupie plakatów społeczno-politycznych. Nadszedł chyba jednak czas, by ten zakres tematyczny doczekał się własnych opracowań monograficznych.

PDF

Czytaj więcej