FAQ

Prace Geograficzne

logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Wyniki wyszukiwania

wyszukiwarka prosta

szukaj np. “cognitive architectures” AND 1993-200 NOT Urban
wyszukiwanie zaawansowane
np. 1234-6789
np. 10.4467/16890027AP.16.022.6009
np. Uniwersytet Jagielloński

Zeszyt 173

Udostępnij udostępnij __T_ARROW_DOWN

2023 Następne

Data publikacji: 02.2024

Opis

Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Doskonała Nauka – Wsparcie konferencji naukowych” nr projektu DNK/SP/550155/2022 kwota dofinansowania 73 550 PLN całkowita wartość projektu 106 036 PLN.

Zdjęcia na okładce: Legalna ściana graffiti. Kraków, ul. Ślusarska, Zabłocie (fot. P. Trzepacz) Cruach Phádraig – Irlandia (fot. B. Gierek)

Licencja: CC BY ikona licencji

Redakcja

Redaktorki tomu Elżbieta Bilska-Wodecka, Izabela Sołjan

Redaktor naczelny Janusz Siwek

Sekretarz redakcji Aneta Pawłowska-Legwand

Zawartość numeru

Tomasz Grzyb

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 7 - 30

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.021.19233
Możliwość bezpośredniego kontaktu z przyrodą wpływa na jakość życia mieszkańców miast, m.in. poprzez wykorzystanie rekreacyjne terenów zieleni. O ile wynikające z tego korzyści dla psychofizycznego dobrostanu człowieka są stosunkowo dobrze rozpoznane, o tyle zdecydowanie mniej wiadomo na temat negatywnych doświadczeń związanych z wizytami na terenach zieleni w mieście. W kontekście zrównoważonego planowania i zarządzania rekreacją istotne zaś jest pozyskanie kompleksowej wiedzy o postrzeganiu tych terenów przez ich użytkowników, a zwłaszcza o relacjach, jakie zachodzą między różnymi rodzajami doświadczeń. Niniejszy artykuł wypełnia tę lukę poprzez wykorzystanie kartowania partycypacyjnego w celu rozpoznania pozytywnych i negatywnych aspektów doświadczania miejskiego krajobrazu nadrzecznego na przykładzie Wisły w Warszawie. Na podstawie opinii mieszkańców zidentyfikowano wiązki pozytywnych doświadczeń oraz grupy negatywnych doświadczeń wynikających z pobytów nad rzeką. Poddano ocenie oddziaływanie wskazywanych negatywnych doświadczeń na intensywność pozytywnych doświadczeń. Pozytywne doświadczenia wynikają z postrzegania krajobrazu nadrzecznego jako: (1) przestrzeni oswojonej, miejsca intelektualnego złączenia z przyrodą; (2) przestrzeni interakcji społecznych; (3) przestrzeni aktywnego spędzania czasu i odkrywania przyrody. W kontekście negatywnych doświadczeń respondenci wskazują na większe znaczenie społecznych niż przyrodniczych aspektów funkcjonowania miejskiego krajobrazu nadrzecznego. Dodatkowo negatywne doświadczenia istotnie wpływają na ocenę pozytywnych doświadczeń. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę do identyfikacji i właściwego zaspokajania najistotniejszych potrzeb mieszkańców miasta wobec terenów nadrzecznych jako przestrzeni spędzania czasu wolnego.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Piotr Mielus

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 31 - 56

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.020.19232
Teoria prominencji opisuje zasady klasyfikowania obiektów górskich pod kątem ich wybitności oraz przyporządkowania. Na podstawie danych orograficznych dotyczących wysokości oraz układu wododziałów ustala się stopień wybitności szczytów, głębokość przełęczy oraz przyporządkowuje się szczyty do odpowiednich obszarów dominacji prominencyjnej. Celem artykułu jest analiza dystrybucji szczytów P10 (a więc o wybitności na poziomie co najmniej 10 m) na przykładzie masywu tatrzańskiego. Podstawą analizy są mapy cyfrowe bazujące na danych LIDAR, które stanowią unikalne źródło informacji o precyzyjnych deniwelacjach pomiędzy wierzchołkami a ich przełęczami prominencyjnymi oraz o układzie linii wododziałowych. Artykuł stanowi pierwszą w literaturze kompleksową analizę prominencji dla całych Tatr na podstawie upublicznionych danych ze skaningu laserowego. Artykuł składa się z pięciu części: wprowadzenia teoretycznego, definicji i metody badania, wyników na bazie analizy danych, dyskusji oraz podsumowania. Analiza danych obejmuje trzy elementy: wyznaczenie funkcji gęstości rozkładu wybitności w populacji, analizę dyspersji geograficznej punktów o odpowiedniej wybitności oraz przypisanie wybranych zmiennych statycznych do każdego znalezionego punktu. W ten sposób zidentyfikowano 1343 obiekty o minimalnej deniwelacji względnej równiej co najmniej 9,5 m.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Karolina Mostowik, Agnieszka Kafel, Marta Kisiel, Agnieszka Kozioł, Dominika Paruch, Eliza Płaczkowska, Bartłomiej Rzonca, Janusz Siwek, Jakub Słotwiński, Mateusz Stolarczyk

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 57 - 85

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.019.19231
W pracy określono zmienność temperatury i wilgotności gleb brunatnych na trzech stanowiskach w paśmie Połoniny Wetlińskiej i związek tych parametrów z warunkami meteorologicznymi. Badania prowadzono na dwóch głębokościach (20 cm i 45 cm) w okresie od 23.11.2020 r. do 19.11.2021 r. Badania wykazały występowanie wyższej temperatury gleby od końca kwietnia do sierpnia w przypowierzchniowej części analizowanych gleb oraz jej silną zależność od temperatury powietrza w półroczu ciepłym i najwyższą średnią temperaturę na stanowisku eksponowanym w kierunku południowym (7,5ºC na obu głębokościach). W półroczu chłodnym wykazano mniejszą zmienność temperatury gleby, izolujące działanie pokrywy śnieżnej i brak przemarzania gleb w badanych lokalizacjach. Średnie roczne wartości wilgotności objętościowej badanych gleb mieściły się w zakresie 42–53% na głębokości 20 cm i 39–44% na głębokości 45 cm. Wyższe wartości wilgotności objętościowej cechowały te spośród badanych gleb, które charakteryzują się mniejszym udziałem frakcji iłowej, mniejszą gęstością objętościową i wyższą zawartością materii organicznej. Na wzrost wilgotności gleb, poza infiltracją wody opadowej i roztopowej, wpływać może również dostawa wód spływu śródpokrywowego. Wilgotność analizowanych gleb była zależna od sumy opadów w okresie poprzedzającym. W półroczu chłodnym wyższej wilgotności dodatkowo sprzyjała wyższa temperatura powietrza, natomiast w półroczu ciepłym odwrotnie – niższa. W pracy udokumentowano mniejszą zmienność wilgotności gleb na dwóch polanach śródleśnych na stoku północnym Połoniny Wetlińskiej względem stanowiska na otwartej przestrzeni na stoku południowym. Zmienność wilgotności była najmniejsza w okresie zimowym w najwyżej położonym stanowisku blisko grzbietu, a największa w okresie letnim na stoku południowym. Ponadto, w półroczu ciepłym ewapotranspiracja stanowiła ważny czynnik, wpływający na większą dynamikę zmian wilgotności objętościowej gleb w płytszej części badanych profili. Większe zdolności retencyjne gleb w górnych częściach bieszczadzkich pasm górskich mogą wpływać na efektywniejsze zasilanie zbiorników wód podziemnych, które następnie są drenowane przez wysoko położone źródła.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Maciej Liro, Agnieszka Czajka, Hanna Hajdukiewicz, Wojciech Haska, Anna Zielonka, Jakub Dzida, Paweł Mikuś, Joanna Zawiejska, Elżbieta Gorczyca, Kazimierz Krzemień, Natalia Zaremba

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 87 - 108

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.024.19545
Zanieczyszczenie rzek makroplastikiem (cząstkami plastiku > 5 mm) jest nowym problemem środowiskowym występującym od połowy ubiegłego stulecia. Dostawa makroplastiku do środowiska rzecznego zagraża organizmom żywym i obniża estetykę krajobrazu nadrzecznego. Co istotne, mikrocząstki plastiku powstające w trakcie fragmentacji makroplastiku w rzece mogą migrować do innych środowisk, zmniejszając możliwość jego usuwania ze środowiska oraz negatywnie wpływając na kolejne organizmy oraz zdrowie ludzi. Pierwszym krokiem umożliwiającym ocenę i ograniczenie wyżej wymienionych ryzyk jest zebranie bezpośrednich informacji terenowych o ilości makroplastiku zanieczyszczającego system fluwialny. Podstawy metodyczne umożliwiające przeprowadzenie takich badań są od kilku lat opracowywane i opisywane w literaturze zagranicznej, jednak nie były do tej pory omawiane w literaturze krajowej. W artykule przedstawiono metodykę wykorzystywaną do badań terenowych nad dostawą, transportem, depozycją i remobilizacją makroplastiku w środowisku fluwialnym. Omówiono także, jak zebrane informacje mogą zostać wykorzystane w działaniach praktycznych zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia rzek makroplastikiem.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Bożena Gierek

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 109 - 132

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.023.19235
Sytuacja języka irlandzkiego w Republice Irlandii jest dosyć paradoksalna, bowiem ma on w konstytucji kraju status języka narodowego i pierwszego oficjalnego, a na co dzień posługuje się nim stosunkowo niewielka liczba obywateli. Tym niemniej prawnie ma on zagwarantowane miejsce w przestrzeni publicznej, jako że na wszelkich oficjalnych tablicach i znakach drogowych nazwy i napisy powinny być podane w języku irlandzkim i angielskim – właśnie w tej kolejności. Dotyczy to również nazw miejsc oraz innych elementów środowiska geograficznego – należących do dorobku kulturowego Irlandczyków – na których głównie koncentruje się autorka tegoż artykułu. W przypadku obszarów Gaeltacht, uważanych za ostoję języka irlandzkiego, nazwy miejsc powinny być wyłącznie w tymże języku. Artykuł składa się z dwóch głównych części, nie licząc Wprowadzenia i Wniosków. W pierwszej z nich zostały poruszone kwestie dotyczące współczesnych czasów, natomiast druga część poświęcona jest mitycznej onomastyce Irlandii, na której zasadza się współczesna. Autorka napisała artykuł w oparciu o materiały etnograficzno-folklorystyczne, onomastykę oraz dane statystyczne.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Aneta Pawłowska-Legwand

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 133 - 163

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.025.19546
Technologie informacyjno-komunikacyjne znalazły szerokie zastosowanie w turystyce, a jednym z przykładów jest wykorzystanie narzędzi cyfrowych w organizacji wystaw muzealnych. Celem artykułu było scharakteryzowanie postaw osób zwiedzających muzea wobec korzystania z narzędzi cyfrowych w kontekście współtworzenia doświadczenia turystycznego. Do realizacji celu przeprowadzono wywiady indywidualne z osobami zwiedzającymi muzea w Krakowie w 2021 r. Na podstawie analizy tematycznej zebranego materiału zidentyfikowano pięć elementów współtworzenia doświadczenia turystycznego w muzeum w odniesieniu do korzystania z narzędzi cyfrowych. Uwzględniono dwie perspektywy: korzystanie z narzędzi cyfrowych i korzystanie z informacji za pośrednictwem narzędzi cyfrowych. Na współtworzenie doświadczenia turystycznego w muzeum oddziaływały (1) łatwość i wygoda korzystania, (2) elastyczność i fakultatywność korzystania, (3) korzystanie bez zmęczenia, znużenia i stresu, (4) łatwość zapamiętania informacji i (5) satysfakcja z uzyskanej wiedzy i przeżytej rozrywki. Jednak narzędzia cyfrowe, mimo że dostępne w muzeum mogą spowodować również efekt odwrotny, którym jest „współniszczenie” doświadczenia turystycznego, m.in. z powodu braku wiedzy o sposobie korzystania z nich, niechęci, obawy lub napotkanych trudności. Wyniki badania mogą zostać wykorzystane przez instytucje kultury do zwiększenia użyteczności oferty muzealnej dla odbiorców końcowych oraz popularyzowania jej i rozwoju turystyki na poziomie lokalnym.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Ivan Pirozhnik

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 165 - 197

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.022.19234
Celem artykułu jest ustalenie strukturalnych i przestrzennych cech rozwoju sektora turystycznego w Polsce, jego znaczenia gospodarczego oraz tendencji kształtowania się struktury przestrzennej na poziomie makroregionalnym. Główne zagadnienia są ukierunkowane na analizę poziomu rozwoju funkcji turystycznych na szczeblu województw Polski (regionów NUTS-2) oraz kształtowania ich typów rynkowych w okresie ewolucyjnego rozwoju i zmian w okresie kryzysowym, wywołanym pandemią wirusa COVID-19. Podstawowe założenia badawcze obejmują analizę procesów kształtowania się ruchu turystycznego w układzie makroregionalnym na szczeblu rynku ogólnokrajowego 16 województw w okresie przedpandemijnym (2013–2019) oraz w warunkach kryzysu pandemijnego (2020–2022). Dla oceny poziomu koncentracji przestrzennej elementów zagospodarowania turystycznego w układzie makroregionalnym zastosowano indeks Herfindahla-Hirschmana oraz wskaźnik dyskretny. Przy ocenie poziomu efektywności wykorzystania potencjału turystycznego regionów opracowano współczynnik wielkości wartości uzyskanych usług turystycznych w stosunku do posiadanej pojemności bazy noclegowej i liczby zatrudnionych w sekcjach obsługi turystycznej regionu. Na podstawie metodologicznych ujęć koncepcji analizy przestrzenno- funkcjonalnej, z uwzględnieniem typów rynkowych regionów kraju, przedstawiono ocenę poziomu rangi ich funkcji turystycznych z uwzględnieniem cech zagospodarowania i procesów rozwoju przestrzeni turystycznej. Przeprowadzona analiza uzasadnia określenie przestrzennej organizacji gospodarki turystycznej i zagospodarowania rekreacyjnego przestrzeni geograficznej jako dynamicznego procesu kształtowania się wewnętrznych struktur przestrzennych sektora turystycznego, rozwoju jego głównych elementów i czynników wraz z zespołem zewnętrznych zależności i powiązań między typami funkcjonalnymi regionów różnej rangi a całym kompleksem społeczno-gospodarczym.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Izabela Sołjan

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 199 - 229

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.027.19548
Trudny okres pandemii Covid-19 wpłynął również na funkcjonowanie instytucji i stowarzyszeń religijnych oraz życie duchowe wiernych. Restrykcyjne przepisy sanitarne powodowały, że w świątyniach gromadziło się znacznie mniej osób, a okresowo były one niemal zamknięte. W przypadku sanktuariów, nastawionych na przyjmowanie pielgrzymów, dodatkowym utrudnieniem były ograniczenia w przemieszczaniu się. Pandemiczna sytuacja wymusiła otwarcie się ośrodków religijnych na nowe środki przekazu, głównie transmisje telewizyjne i internetowe. Pielgrzymki zaczęto organizować w inny sposób, wiele z nich odbywało się metodą sztafety, reprezentacji całej grupy lub z wykorzystaniem form hybrydowych. Artykuł ma na celu pokazanie zjawiska pielgrzymowania do jasnogórskiego sanktuarium w tym wyjątkowym okresie (2020–2022), od wieków najważniejszego polskiego miejsca pątniczego, uznawanego za duchową stolicę Polski. Skoncentrowano się na przedstawieniu ruchu pielgrzymkowego, zarówno w aspekcie ilościowym, jak i jakościowym, nowych formach pielgrzymowania oraz prezentacji najważniejszych wydarzeń i inicjatyw sanktuarium jasnogórskiego znajdujących odzwierciedlenie w programach pielgrzymek.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Piotr Trzepacz

Prace Geograficzne, Zeszyt 173, 2023, s. 231 - 256

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.026.19547
Street art stał się popularną składową krajobrazu miast na całym świecie. Ściany Krakowa również pełnią funkcję galerii sztuki pod otwartym niebem. Chociaż zjawisko graffiti i street artu może być uznane za powszechne i znane od dawna, to jednak jak dotąd nie było zbyt często badane przez geografów. Stąd też celem tego artykułu jest określenie cech przestrzennego rozmieszczenia street artu w Krakowie. Oddzielnie rozpatrzone zostały różne typy street artu z próbą wyjaśnienia co powoduje koncentrację niektórych w dzielnicach śródmiejskich a co sprawia, że inne często występują na obszarze wielkich osiedli mieszkaniowych. Analiza rozmieszczenia street artu została przeprowadzona na podstawie danych zebranych w ramach stałego monitoringu zjawiska, który prowadzony jest od 2016 roku. Jego podstawę stanowiły pełne kartowania terenowe w granicach administracyjnych miasta (w 2016 i w 2021 roku) i jest regularnie aktualizowany w przypadku zidentyfikowania i udokumentowania nowych prac – przez wykonanie geotagowanej fotografii mobilnej. W Krakowie obszar koncentracji streetartu otacza Stare Miasto. Kazimierz, Stare Podgórze i Zabłocie tworzą obszar o największej liczbie i różnorodności udokumentowanych prac. Jednocześnie wielkie osiedla mieszkaniowe położone poza centralną częścią miasta, a nawet niektóre osiedla peryferyjne zdobią murale. Znaczenie street artu w Krakowie określa wdrażana polityka muralowa.
Pobierz PDF PDF
Czytaj więcej Następne

Pliki do pobrania

Pobierz PDF Strony tytułowe i redakcyjne PDF Pobierz PDF Spis treści PDF Pobierz PDF Wydawnictwa IGGP UJ PDF

Słowa kluczowe: miejski krajobraz nadrzeczny, rekreacja, doświadczanie krajobrazu, kartowanie partycypacyjne, analiza orograficzna, teoria prominencji, dane LIDAR, szczyty wybitne, wilgotność objętościowa gleb, skład granulometryczny, warunki meteorologiczne, korelacja, Karpaty, makroplastik, plastik w rzekach, nielegalne wysypiska, Antropocen, antropopresja, język irlandzki, legenda, mit, nazwy miejsc, onomastyka, współtworzenie doświadczenia turystycznego, narzędzia cyfrowe w muzeum, multimedia w muzeum, doświadczenie muzealne, muzeum, Kraków Wstęp, gospodarka turystyczna, atrakcyjność turystyczna regionów, wskaźniki zagospodarowania turystycznego, koncentracja przestrzenna, ruch turystyczny, ranga funkcji turystycznych, typy rynkowe regionów, struktura przestrzenna, street art, murale, graffiti, przestrzeń miejska, Kraków