FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Murale i street art w przestrzeni miasta. Przypadek Krakowa

Data publikacji: 27.03.2024

Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 231 - 256

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.026.19547

Autorzy

Piotr Trzepacz
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0001-5854-9328 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Murale i street art w przestrzeni miasta. Przypadek Krakowa

Abstrakt

Street art stał się popularną składową krajobrazu miast na całym świecie. Ściany Krakowa również pełnią funkcję galerii sztuki pod otwartym niebem. Chociaż zjawisko graffiti i street artu może być uznane za powszechne i znane od dawna, to jednak jak dotąd nie było zbyt często badane przez geografów. Stąd też celem tego artykułu jest określenie cech przestrzennego rozmieszczenia street artu w Krakowie. Oddzielnie rozpatrzone zostały różne typy street artu z próbą wyjaśnienia co powoduje koncentrację niektórych w dzielnicach śródmiejskich a co sprawia, że inne często występują na obszarze wielkich osiedli mieszkaniowych. Analiza rozmieszczenia street artu została przeprowadzona na podstawie danych zebranych w ramach stałego monitoringu zjawiska, który prowadzony jest od 2016 roku. Jego podstawę stanowiły pełne kartowania terenowe w granicach administracyjnych miasta (w 2016 i w 2021 roku) i jest regularnie aktualizowany w przypadku zidentyfikowania i udokumentowania nowych prac – przez wykonanie geotagowanej fotografii mobilnej. W Krakowie obszar koncentracji streetartu otacza Stare Miasto. Kazimierz, Stare Podgórze i Zabłocie tworzą obszar o największej liczbie i różnorodności udokumentowanych prac. Jednocześnie wielkie osiedla mieszkaniowe położone poza centralną częścią miasta, a nawet niektóre osiedla peryferyjne zdobią murale. Znaczenie street artu w Krakowie określa wdrażana polityka muralowa.

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Balcerak M., 2023, Murale w procesie kształtowania przestrzeni publicznej poprzez sztukę, rozprawa doktorska, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, https://bip.amu.edu.pl/__data/assets/pdf_file/0024/448332/Balcerak-Malwina_rozprawa-doktorska.pdf (dostęp: 4.02.2024).

Bieńkowska D., Umińska-Tytoń E., 2019, Miasto w polskich badaniach lingwistycznych, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź.

Blanché U., 2015, Street Art and Related Terms – Discussion and Working Definition, Street Art and Urban Creativity Journal, 4(1), 32–39.

Bloch S., 2016, Challenging the Defense of Graffiti, in Defense of Graffiti, [w:] J.I. Ross (red.), Routledge Handbook of Graffiti and Street Art, Routledge, Londyn–Nowy Jork, 440–451.

Bryła M., 2020, Sztuka ulicy jako bunt wobec zastanej rzeczywistości – anarchistyczna walka z systemem na przykładzie Polski, Inskrypcje. Półrocznik, VIII, 1(14), 139–147.

Duchowski M., Sekuła E.A, 2011, Zamiast wstępu, [w:] M. Duchowski, E.A. Sekuła (red.), Street art. Między wolnością a anarchią, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, Warszawa, 7–13.

Duncan A.K., 2015, From the Street to the Gallery: A Critical Analysis of the Inseparable Nature of Graffiti and Context, [w:] T. Lovata, E. Olton (red.), Understanding Graffiti. Multidisciplinary Studies from Prehistory to the Present, Left Coast Press, Walnut Creek, 129–137.

Durydiwka M., Korpysz-Wiśniewska A., Jażewicz I., 2023, Murale w przestrzeni miasta. Analiza funkcji i rozmieszczenia na przykładzie Słupska, Prace Geograficzne, 171, 31–50.

Działek J., 2021, Geografia sztuki. Struktury przestrzenne zjawisk i procesów artystycznych, Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków.

Irvine M., 2012, The Work on the Street: Street Art and Visual Culture, [w:] B. Sandwell, Y. Heywood (red.), The Handbook of Visual Culture, Berg, Londyn i Nowy Jork, 222–248.

Iveson K., 2010, Graffiti, Street Art and the City. Introduction, City, 14(1–2), 25–32.

Jaklewicz K., 2018, Murale – malarskie strony architektury, Architectus, 2(54), 95–104.

Jażdżewska I., 2017, Mural jako atrakcja turystyczna w mieście poprzemysłowym – przykład Łodzi, Turyzm, 27(2), 45–57.

Hołda R., 2020, „Jesteście w naszej pamięci”. Polskie murale jako nośniki pamięci i popularna forma patriotyzmu, Relacje Międzykulturowe, 1(7), 47–64.

Kalinowski J.R., 2015, Murale i graffiti w przestrzeni publicznej Płocka, Rocznik Towarzystwa Naukowego Płockiego, 7, 411–429.

Kaznowski M., 2018, Mur(al)owe podwoje do przeszłości – murale jako nośniki kultury historycznej na przykładzie wybranych prac w południowo-wschodniej Polsce, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ. Nauki Społeczne, 23(4), 203–245.

Kępa E., 2016, Wydziergać siebie i świat. Bombardowanie włóczką jako zjawisko społeczno-kulturowe, Ars Inter Culturas, 5, 241–252.

Kobylański T., 2021, Kolejne ptasie murale na krakowskich blokach. Jest ich już niemal 20!, Magazyn Whitemad, https://www.whitemad.pl/kolejne-ptasie-murale-na-krakowskich-blokach-jestich-juz-niemal-20/ (dostęp: 20.12.2023).

Krzywik A., 2022, Rola murali we współczesnym funkcjonowaniu miejskich ruchów społecznych w przestrzeni publicznej miast. Przegląd wybranych działań artystycznych, Przegląd Socjologii Jakościowej, 2 (18), 116–131.

Lachowska K., Pielużek M., 2021, Sztuka uliczna jako źródło wiedzy na temat współczesnych społeczeństw – propozycja i weryfikacja metody badawczej, Media Biznes Kultura, 1(10), 21–49. Lewisohn C., 2008, Street Art. The Graffiti Revolution, Tate Publishing, Londyn.

Majewska K., 2008, Kreatywność destrukcji. Street art w Tate Modern, ARTeon. Magazyn o sztuce, 7 (99), 10–13.

McAuliffe C., 2012, Graffiti or Street Art? Negotiating the Moral Geographies of the Creative City, Journal of Urban Affairs, 34(2), 189–206.

Moch W., 2016, Street art i graffiti. Litery, słowa i obrazy w przestrzeni miasta, Wydawnictwo Uczelniane Wyższej Szkoły Gospodarki, Bydgoszcz.

Mokras-Grabowska J., 2014, Przestrzeń turystyczno-artystyczna Łodzi na przykładzie Galerii Urban Forms, Turyzm, 24(2), 25–33.

Mury. Diagnoza dynamiki środowiska twórców malarstwa monumentalnego. Raport z badań, 2016, Instytut Badań Przestrzeni Publicznej, Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie. Warszawa.

Murzyn-Kupisz M., Działek J., 2017, Artyści w przestrzeni miejskiej Krakowa i Katowic, Universitas, Kraków.

Niemczyk A., Paliś B., 2017, Mural jako narzędzie promocji turystycznej miasta, Przedsiębiorczość i Zarządzanie, 18(8/III), 169–181.

Niziołek K., 2015, Czy street art jest sztuką społeczną? Kulturotwórczy i obywatelski sens sztuki ulicznej w perspektywie koncepcji społecznych enklaw, Pogranicze. Studia Społeczne, 26, 49–74.

Pasieczny J., 2016, Mural – aktywność plastyczna a wychowanie i integracja, [w:] B. Kurowska, K. Łapot-Dzierwa (red.), Kultura, sztuka, edukacja, (2), 55–64.

Petelenz M., 2018, Inteligentne ornamenty. Forma i funkcja murali w przestrzeni urbanistycznej, Środowisko Mieszkaniowe, 25, 18–28.

Rutkiewicz M., Roskowiński R., 2011, Od graffiti walczącego do street artu (1990–2010), [w:] T. Sikorski, M. Rutkiewicz, Graffiti w Polsce, Carta Blanca, Warszawa, 142–167.

Salij-Hofman B., 2022, Z piedestału na ścianę Wrocławskie murale upamiętniające jako nowe pomniki w przestrzeni miejskiej, Quart, 1, 102–121.

Sławek-Czochra M., 2013, Graffiti jako forma twórczości i przejaw tożsamości, Wydawnictwo KUL, Lublin.

Snyder G., 2006, Graffiti Media and the Perpetuation of an Illegal Subculture, Crime, Media, Culture, 2(1), 93–101.

Snyder G., 2016, Graffiti and Subculture Career, [w:] J.I. Ross (red.), Routledge Handbook of Graffiti and Street Art, Routledge, Londyn–Nowy Jork, 204–213.

Statucki P.M., 2019, Jak badać murale z perspektywy socjologicznej? Przykład Łodzi, Człowiek i Społeczeństwo, 48, 107–122.

Stępień B., 2010, Łódzkie murale. Niedoceniona grafika użytkowa PRL-u, Księży Młyn Dom Wydawniczy, Łódź.

Świeściak M., Matulewski P., Makohonienko M., 2015, Turystyka graffiti w opinii respondentów z wybranych miast: Gdańsk, Łódź, Poznań, Turystyka Kulturowa, 8, 41–56.

Urbański M., 2012, Podróże malarzy graffiti – nietypowa forma turystyki kulturowej, Turystyka Kulturowa, 8, 49–64.

Wacławek A., 2011, Graffiti and Street Art, Thames & Hudson, Nowy Jork.

Więckowski R., 2021, Słowa o mieście. Udostępnianie street artu osobom z niepełnosprawnością wzroku, Kultura Współczesna, 3 (115), 73–86.

Young A., 2012, Criminal Images: The Affective Judgement of Graffiti and Street Art, Crime, Media Culture, 8(3), 297–314.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 231 - 256

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Murale i street art w przestrzeni miasta. Przypadek Krakowa

Angielski:

Street art in urban space. The case of Kraków

Autorzy

https://orcid.org/0000-0001-5854-9328

Piotr Trzepacz
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0001-5854-9328 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków

Publikacja: 27.03.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Piotr Trzepacz (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 312

Liczba pobrań: 187

<p>Murale i street art w przestrzeni miasta. Przypadek Krakowa</p>