Redystrybucja przestrzenna ludności w Polsce powoduje odpływ migracyjny z jednych jednostek oraz napływ migracyjny do drugich. Nierównomierny rozkład przestrzenny tego procesu powoduje odmienną charakterystykę migracyjną gmin w Polsce. W literaturze zagadnienie to często było przedmiotem badań, a prace z tego zakresu bazowały na wykorzystaniu tradycyjnych metod badawczych opartych na analizie danych statystycznych. W poniższym opracowaniu autor opisuje możliwości prowadzenia badań migracyjnych, stosując metody autokorelacji przestrzennej. Powszechnie używane współczynniki obrotu migracyjnego oraz efektywności migracji zostały przeanalizowane z zastosowaniem statystyki globalnej i lokalnej I Morana. Uzyskane przez autora wyniki pozwalają stwierdzić, że stosowanie narzędzi autokorelacji przestrzennej umożliwia nowe spojrzenie w badaniach migracji wewnętrznych, ułatwiając określanie rozkładu przestrzennego badanego zjawiska w jednostkach przestrzennych przy uwzględnieniu sytuacji w jednostkach sąsiadujących z nimi. Analiza z wykorzystaniem narzędzi autokorelacji przestrzennej może zastępować lub uzupełniać dotychczas stosowane metody badawcze, głównie w zakresie wskazywania skupisk wysokich i niskich wartości danej cechy, co daje możliwość identyfikacji klastrów o określonym charakterze migracyjnym. Pozwala również jednoznacznie stwierdzić, czy podobieństwo gmin w zakresie zachowań migracyjnych jest istotne statystycznie czy też losowe. Dodatkowo zestawienie wyników z wnioskami płynącymi z kwerendy literatury umożliwiło też porównanie z tradycyjnymi metodami badań procesów migracyjnych.

Idea zrównoważonego rozwoju uważana jest za podstawową koncepcję rozwoju gmin. Jej istota opiera się na zachowaniu równowagi i trwałości jej trzech podstawowych wymiarów, tj. społecznego, gospodarczego i środowiskowego. Z punktu widzenia kształtowania dalszego rozwoju jednostek terytorialnych istotne wydaje się zatem badanie możliwych dysproporcji między poszczególnymi wymiarami, gdyż uznaje się, że osiągnięcie zrównoważonego rozwoju będzie możliwe tylko wtedy, gdy wystąpi między nimi stan równowagi. Celem artykułu jest identyfikacja dominującego wymiaru zrównoważonego rozwoju w gminach wiejskich i miejsko-wiejskich w Polsce. Szczególny nacisk położono na przedstawienie różnic w rozkładzie tych wymiarów w podziale na jednostki o znacznym udziale obszarów chronionych (co najmniej 50% powierzchni) oraz pozostałe jednostki. Poziom rozwoju gmin w poszczególnych wymiarach określono za pomocą metody TOPSIS, opierając się na danych statystycznych udostępnionych w BDL GUS dla 2019 roku. Analiza wykazała, że występowały wyraźne dysproporcje zarówno w poziomie rozwoju gmin w poszczególnych wymiarach, jak i w rozkładzie przestrzennym dominujących wymiarów. Duże różnice zaobserwowano pomiędzy wschodnią i zachodnią częścią kraju. W całej Polsce najczęściej swoją obecność zaznaczał wymiar środowiskowy, następnie gospodarczy, a najrzadziej społeczny. W przypadku gmin o znacznym udziale obszarów chronionych wyraźnie był to wymiar środowiskowy, natomiast w przypadku gmin pozostałych wymiar gospodarczy. W badaniu wykazano także niski związek między poziomem rozwoju gmin w wymiarze gospodarczym a udziałem obszarów chronionych w powierzchni jednostki ogółem. Nie odnotowano natomiast zależności liniowej między udziałem obszarów chronionych a poziomem rozwoju gmin w pozostałych wymiarach.

Wprowadzenie pojazdów autonomicznych w miastach to rozwiązanie przyszłości, które jest wdrażane teraz, a w niedalekiej perspektywie też zmieni krajobraz miast, choć jest związane z szeregiem dylematów natury etycznej, społecznej, technicznej czy ekonomicznej. Dodatkowo problem projektowania i przekształcania przestrzeni publicznych przy wprowadzeniu AV stanowi ogromne wyzwanie dla współczesnej urbanistyki. Zmienią się: mobilność, dostępność komunikacyjna, funkcjonalność przestrzeni, w których pieszy będzie miał więcej miejsca do rekreacji lub korzystania z mikromobilności. Świadome określenie związanych z wprowadzeniem AV znaczących zmian w mieście oraz przygotowanie na potrzeby przeprojektowania części infrastruktury miejskiej daje większe możliwości bezpiecznej koegzystencji AV, zwykłych pojazdów, pieszych i rowerzystów. Podjęto próbę określenia ważnych aspektów badawczych i międzynarodowych trendów dotyczących transformacji miast w kontekście wprowadzenia AV. Celem niniejszych badań jest określenie, jakie są główne obszary oddziaływania wprowadzenia AV na transformację urbanistyczną. Dokonano rozpoznania typów pojazdów autonomicznych zaprojektowanych dla transportu publicznego oraz ogólnej charakterystyki zaimplementowanych na świecie rozwiązań. Powyższe badania mogą zostać wykorzystane w celu stworzenia projektu, a następnie testowania i wdrożenia powyższych działań związanych z bezpiecznym użytkowaniem obszarów obsługiwanych przez AV przy uwzględnieniu nowych potrzeb cywilizacyjnych. Badania będą miały wartość implementacyjną i mogą stanowić podstawę do dalszych rozważań na temat wpływu AV na transformację urbanistyczną miasta.

W artykule przedstawiono sposoby wykorzystania energii wód płynących i wiatru w XIX i na początku XX w. na obszarze zlewni Zagożdżonki (lewostronnego dopływu Wisły). Omawiana zlewnia położona jest w centralnej części Polski, na południu województwa mazowieckiego. Pod względem fizycznogeograficznym znajduje się w obrębie trzech mezoregionów: Doliny Środowej Wisły, Równiny Kozienickiej, Równiny Radomskiej. Celem badań była rekonstrukcja lokalizacji młynów wodnych i wiatraków. Szczególną uwagę podczas prowadzenia analiz zwrócono na warunki terenowe oraz sieć osadniczą. Do wykonania analiz wykorzystano źródła archiwalne: Topograficzną Kartę Królestwa Polskiego, Karte des westlichen Rußlands, mapę taktyczną WIG, Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. Dzięki użyciu narzędzi GIS odtworzono położenie obiektów liniowych (cieków), powierzchniowych (stawów młyńskich, lasów) i punktowych – urządzeń wodnych oraz wiatraków. Przy użyciu oprogramowania GIS wykonano analizy przestrzenne: zagęszczenia urządzeń wodnych i wiatraków, położenia geomorfologicznego, zmian gęstości. Obliczono również potencjał wietrzny (Wind Effect), z którym korelowano lokalizację wiatraków. Przeanalizowano zmiany gęstości zaludnienia na obszarze zlewni, co dało obraz przestrzeni społeczno-gospodarczej. Wyniki przeprowadzonych analiz wskazują na dynamiczny rozwój młynarstwa w XIX i na początku XX w. Rekonstrukcja ówczesnej sieci osadniczej dała podstawy do wykonania map gęstości ludności, z którymi następnie korelowano lokalizację młynów. Największe zagęszczenia młynów występują w pobliżu największych miejscowości regionu, np. Kozienic, Czarnolasu, Policznej.

Przestrzenne rozmieszczenie przemysłu wysokiej techniki stanowi od dłuższego czasu przedmiot badań geografów. Niemniej w ostatnich latach brakuje w Polsce analiz pozwalających określić zmienność czasowo-przestrzenną zaawansowanych działalności gospodarczych oraz zweryfikować determinanty ich występowania. Na podstawie danych GUS oraz zmiennych opisujących dostępność transportową przeprowadzono analizy składowych głównych i regresji pozwalające zidentyfikować czynniki lokalizacji przemysłu wysokiej techniki na poziomie lokalnym (gmin). Koncentruje się on nadal w znaczącym stopniu na obszarach dużych miast. Niemniej znacząco wzrasta liczba przedsiębiorstw analizowanych branż w obszarach podmiejskich, co wskazuje na procesy suburbanizacji gospodarczej zaawansowanych działalności gospodarczych. Niestety, poza historycznie ukształtowanymi miastami przemysłu wysokiej techniki i pojedynczymi nowymi ośrodkami analizowane branże nie rozwijają się w średnich i małych miastach oraz ich otoczeniu. Z uwagi na silną emigrację, słabo rozwinięty kapitał ludzki i niewystarczającą dostępność transportową zakłady przemysłu wysokiej techniki zasadniczo nie pojawiły się do tej pory w obszarach pozametropolitalnych. Analizowane przedsiębiorstwa przemysłu wysokiej techniki koncentrują się w obszarach o dużych wartościach wskaźnika przedsiębiorczości, wysokim poziomie życia i względnie dobrej dostępności transportowej. Kluczową zmienną warunkującą rozwój analizowanych branż jest sytuacja na rynku pracy zarówno w zakresie poziomu aktywności zawodowej ludności, poszukiwanych kwalifikacji kadry pracowniczej, jak i poziomu mobilności międzyfirmowej kadry.

Artykuł podejmuje tematykę potencjalnej możliwości utworzenia powiatu ze stolicą w Miastku – 10-tysięcznym mieście położonym w powiecie bytowskim. Ośrodek ten pełnił taką funkcję w przeszłości, jednak rola ta nie została mu przywrócona w 1999 r. ani później. Na podstawie założeń pochodzących z okresu kształtowania obecnie obowiązującego podziału administracyjnego oraz wyróżnianych w literaturze przedmiotu funkcji ośrodków w randze stolicy powiatu, w konfrontacji ze współczesną rolą Miastka w sieci osadniczej oraz zasięgu i sile relacji funkcjonalno-przestrzennych miasta z jego otoczeniem, określono stopień wyposażenia potencjalnej stolicy powiatu miasteckiego w usługi służące obsłudze lokalnej społeczności (w tym w zakresie administracji) oraz siłę powiązań między tymże ośrodkiem a okolicznymi gminami. Na potrzeby badania stworzono wskaźnik ciążeń komunikacyjnych, który wykorzystano jako jedną z miar wielkości związków funkcjonalnych między sąsiednimi gminami a Miastkiem. Całość rozważań osadzona jest w kontekście potencjału demograficznego ewentualnej jednostki oraz odrębności regionalnej Pomorza Środkowego, w tym administracyjnie – jako województwa środkowopomorskiego. Podjęcie tej tematyki związane jest z nieustającą potrzebą dyskusji nad kształtem podziału administracyjnego w Polsce oraz chęcią sformułowania rekomendacji ze strony środowiska naukowego dla decydentów w tym zakresie. Słowa kluczowe: Miastko, Pomorze Środkowe, powiat, podział administracyjny, usługi