FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

2017 Następne

Data publikacji: 31.03.2017

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Redakcja

Redaktorzy numeru Bartłomiej Rzonca i Robert Twardosz

Sekretarz redakcji Grzegorz Micek

Redaktor naczelny Dorota Matuszko

Zawartość numeru

Daniel Celiński-Mysław, Angelika Palarz

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 11-32

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.001.6269
Głównym celem opracowania jest ocena czasowej i przestrzennej zmienności ekstremalnych wartości wybranych wskaźników chwiejności w Polsce w latach 2005–2014. Badania wykonano w odniesieniu do ekstremalnych wartości sześciu indeksów chwiejności – Convective Available Potential Energy, K-Index, Lifted Index, Severe Weather Threat Index, Showalter Index i Total Totals Index. Podstawę badań stanowiły dane pomiarowe z polskich stacji aerologicznych – Łeba, Legionowo, Wrocław – z lat 2005–2014. Ponadto w opracowaniu wykorzystano informacje z depesz SYNOP i raporty o groźnych zjawiskach meteorologicznych bazy European Severe Weather Database. Badania pozwoliły na rozpoznanie wyraźnej czasowej i przestrzennej zmienności ekstremalnych wartości omawianych wskaźników. Szczegółowej analizie poddano trzy dni, w których mimo ekstremalnych wartości wybranych indeksów nie wystąpiły żadne z analizowanych zjawisk konwekcyjnych. Wykazano, że hamowaniu ruchów pionowych zwykle sprzyjało występowanie warstw izotermicznych i inwersyjnych w swobodnej atmosferze. Dodatkowym czynnikiem ograniczającym rozwój konwekcji było położenie badanego obszaru poza zasięgiem oddziaływania frontów atmo- sferycznych, stref zbieżności lub zatok niżowych.
Czytaj więcej Następne

Agnieszka Sulikowska

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 33-54

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.002.6270
Celem pracy jest ocena częstości występowania anomalnie ciepłych i zimnych miesięcy w stanie Alaska w latach 1951–2015, poznanie ich zasięgu przestrzennego, a także próba określenia roli Dekadowej Oscylacji Pacyficznej ( Pacific Decadal Oscillation, PDO ) w ich pojawianiu się. Opracowanie oparto na średnich miesięcznych wartościach temperatury powietrza z 15 stacji meteorologicznych. Za anomalne termicznie uznano te miesiące, w których średnia miesięczna temperatura powietrza była wyższa ( miesiąc anomalnie ciepły, ACM ) lub niższa ( miesiąc anomalnie zimny, AZM ) od średniej wieloletniej przynajmniej o dwa odchylenia standardowe. Stwierdzono 243 przypadki ACM i 298 AZM. Anomalie były największe w chłodnej połowie roku i w obszarach w zasięgu klimatu kontynentalnego, a najmniejsze w ciepłej połowie roku i w obszarach o klimacie morskim. W przebiegu wieloletnim wystąpił spadek częstości AZM i wzrost częstości ACM, co – jak wykazały badania – ma związek ze zmianą fazy PDO z ujemnej na dodatnią w 1976 r. Na szczególną uwagę zasługują ostatnie trzy lata okresu badań, charakteryzujące się dużą liczbą ACM o dużym zasięgu. Podczas ok. 80% ACM ( AZM ) wartości wskaźnika PDO były dodatnie ( ujemne ), co potwierdza, że PDO jest jednym z głównych czynników warunkujących występowanie miesięcy anomalnych pod względem termicznym na tym obszarze. Duże znaczenie mają również uwarunkowania lokalne poszczególnych stacji.
Czytaj więcej Następne

Roman Cieśliński, Jacek Piekarz

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 55-79

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.003.6271
Celem głównym opracowania było odnalezienie i opisanie wypływów wód podziemnych w misie wybranego jeziora. Prace miały charakter pilotażowy; obejmowały tylko małą część analizowanej misy jeziornej. Celem dodatkowym było zmierzenie wydajności źródeł zlokalizowanych na dnie misy jeziornej oraz określenie właściwości fizycznych analizowanej wody ( temperatura, przewodność właściwa ). Zakres czasowy badań objął okres od stycznia 2011 r. do września 2012 r., a przestrzenny – obszar Jeziora Raduńskiego Górnego zlokalizowanego na Pojezierzu Kaszubskim. Metody obejmowały prace terenowe oraz przegląd materiałów archiwalnych. W trakcie badań terenowych odnaleziono w misie Jeziora Raduńskiego Górnego cztery wypływy wód podziemnych. Ich łączna wydajność wyniosła 4,6 dm3·s-1 i wahała się od 0,5 do 2,5 dm3·s-1 w zależności od punktu pomiarowego. Dodatkowo odnaleziono 15 wypływów wokół misy jeziora, których wydajność wyniosła 13,8 dm3·s-1. W przypadku wypływów podjeziornych – gdyby ich wydajność była stała, dałoby to w skali roku dopływ na poziomie około 145 000 m3, czyli Jezioro Raduńskie Górne otrzymywałoby ok. 0,15% dopływu z tego źródła zasilania. Jednakże dopływ ten jest prawdopodobnie zmienny sezonowo, przez co należy przyjąć, że w skali roku daje wartość na poziomie około 75 000 m3, co odpowiada udziałowi rzędu 0,08%. Należy założyć, że ze względu na przebadanie tylko ok. 0,5% powierzchni jeziora rzeczywista liczba takich źródeł jest wielokrotnie większa niż określona w trakcie badania. Potwierdzeniem tego faktu mogą być obliczenia bilansu wodnego wykonane dla jeziora, gdzie szacuje się, że dopływ do Jeziora Raduńskiego Górnego drogą podziemną wynosi 97 mln m3 rocznie. W przypadku zsumowania wydajności wypływów podjeziornych i tych zlokalizowanych wokół misy jeziora otrzymamy z kolei wynik na poziomie 18,4 dm3·s-1, co w skali roku daje wartość około 580 263 m3. Oczywiście i w tym przypadku jest ona zawyżona, gdyż część z wypływów pojawia się sezonowo, a wydajność jest zmienna w czasie.
Czytaj więcej Następne

Małgorzata Malata, Jacek Motyka, Adam Postawa

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 81-105

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.004.6272

Skład chemiczny wód potoków górskich zależy od uwarunkowań naturalnych i antropogenicznych. Celem opracowania jest określenie zmienności cech fizykochemicznych wód potoków w masywie Babiej Góry. Do badań wybrano 14 potoków położonych w Babiogórskim Parku Narodowym oraz w jego otulinie. Na podstawie wyników analiz makroskładników oraz mikroskładników wybranych jonów określono uwarunkowania determinujące parametry fizykochemiczne wód. Znaczenie dla składu fizykochemicznego wód potoków wykazała budowa geologiczna zlewni potoków, proces rozcieńczania, temperatura wody oraz typ zbiorowisk roślinnych i ich sezonowość wegetacji.

Czytaj więcej Następne

Renata Graf, Kamil Jawgiel, Jan Łukaszewicz

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 107-133

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.005.6273
Celem opracowania jest analiza stopnia integracji systemu zarządzania ryzykiem powodziowym i ochroną wód na wybranym odcinku doliny Warty przy uwzględnieniu założeń Ramowej Dyrektywy Wodnej i Dyrektywy Powodziowej. Strukturę doliny na długości 201,1 km tworzą odcinki: pradolinny, między miastami Konin i Śrem, oraz odcinek przełomowy Warty, między Śremem a Obornikami. Wskazano na wysokie walory środowiskowe doliny związane z występowaniem obszarów chronionych i jednocześnie na wysoki stopień ryzyka powodziowego wynikający m.in. z postępującej zabudowy doliny i jej niskiej zdolności retencyjnej. W analizie wykorzystano założenia koncepcji zintegrowanego zarządzania zasobami wodnymi, wskazując kierunki powiązań między minimalizacją ryzyka powodziowego i ochroną walorów przyrodniczych rzeki Warty i jej doliny. Przeanalizowano rozkład przestrzenny zagrożenia i ryzyka powodziowego w dolinie Warty. Szczegółowej charakterystyce poddano planowane do realizacji działania kierunkowe o charakterze technicznym i nietechnicznym, mające na celu zahamowanie wzrostu ryzyka powodziowego. Z zakresu ochrony wód rozpatrywano cele zakładające osiągnięcie i utrzymanie dobrego potencjału ekologicznego wód lub ryzyko jego nieosiągnięcia, do którego przyczyniają się wysoki stopień zurbanizowania, odwodnienia odkrywkowej kopalni węgla brunatnego, silne zmiany morfologiczne w korycie rzeki oraz zanieczyszczenia odprowadzane do wód z terenów użytkowanych rolniczo. Wyniki wykazały, że jednym z najistotniejszych czynników bezpośrednio wpływających na stan środowiskowy i potencjał ekologiczny wód jest realizacja prac związanych z ograniczaniem ryzyka powodziowego. Wskazano potencjalne zagrożenia dla funkcjonowania obszarów Natura 2000, cechujących się wysokimi walorami przyrodniczymi.
Czytaj więcej Następne

Ewa Grabska

Prace Geograficzne, Zeszyt 148, 2017, s. 135-155

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.006.6274
Łączenie danych satelitarnych pochodzących z różnych źródeł jest powszechnie stosowaną techniką w badaniach dotyczących pokrycia terenu i użytkowania ziemi. Łączenie danych o różnych zakresach spektralnych pozwala m.in. na zwiększenie rozróżnialności obiektów na powierzchni Ziemi, a tym samym na osiągnięcie wyższej dokładności ich klasyfikacji. Celem opracowania jest ocena możliwości wykorzystania zintegrowanych danych optycznych ( obrazy satelitarne pochodzące z satelity Landsat 8, z sensora OLI ) i radarowych ( obrazy pochodzące z satelity Sentinel-1A ) do identyfikacji typów użytków rolnych. Obszarem testowym jest fragment Karpat Polskich – Kotlina Żywiecka, charakteryzująca się występowaniem pól uprawnych o zróżnicowanej wielkości. W artykule przetestowano sześć metod integracji danych satelitarnych ( IHS, HPF, PCA, Brovey, Ehlers, transformacje falkowe ) oraz dwa algorytmy klasyfikacyjne ( wektory maszyn nośnych, ang. Support Vector Machines, SVM i Random Forest ). Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że wykorzystanie zintegrowanych danych optycznych i radarowych jest efektywnym podejściem w klasyfikacji upraw rolnych – najwyższa uzyskana dokładność ogólna wyniosła 87,9% i została osiągnięta z wykorzystaniem klasyfikacji metodą Random Forest dla danych zintegrowanych przy użyciu techniki Ehlers.
Czytaj więcej Następne