FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

2022 Następne

Data publikacji: 09.2022

Opis

Licencja: CC BY  ikona licencji

Redakcja

Redaktor zeszytu Robert Pawlusiński

Sekretarz redakcji Aneta Pawłowska-Legwand

Redaktor naczelny Janusz Siwek

Zawartość numeru

Jolanta Jóźwik, Dorota Dymek

Prace Geograficzne, Zeszyt 166, 2022, s. 9-26

https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.001.16131

Pomimo tego, że skupiska miejskie istnieją od tysiącleci, do dziś nie udało się wypracować jednej, powszechnej, uniwersalnej, ponadnarodowej i w pełni akceptowanej definicji miasta. Celem artykułu jest przegląd kryteriów identyfikacji miast na świecie i ich przestrzennego zróżnicowania. Badaniu poddano 233 jednostki będące suwerennymi państwami lub terytoriami przynależącymi do innych państw. Analiza została oparta na kwerendzie listy udostępnionej przez Wydział Ludności Departamentu Spraw Gospodarczych i Społecznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, zawierającej definicje miast przyjmowane przez poszczególne państwa lub terytoria przy zbieraniu danych w spisach powszechnych. Z przeprowadzonych badań wynika, że do odróżnienia miasta od wsi najczęściej wykorzystuje się jednokryterialne lub złożone definicje, odwołujące się do ilościowych lub (i) jakościowych elementów z grupy kryteriów prawno-administracyjnych, demograficznych, infrastrukturalno- -przestrzennych i funkcjonalnych. Ponad połowa badanych jednostek wykorzystuje tylko jedno wymienione kryterium, przy czym jest to zwykle kryterium prawno-administracyjne lub kryterium demograficzne. W procesie identyfikacji skupisk miejskich nieco ponad dwie piąte badanych jednostek stosuje minimalny próg ludnościowy (jako jedyne lub jedno z wielu kryteriów), ustalony najczęściej na poziomie 2000 lub 5000 mieszkańców. Najbardziej zróżnicowanym regionem na świecie pod względem przyjmowanych kryteriów jest Afryka Wschodnia, najmniej zaś Azja Środkowa oraz Australia i Nowa Zelandia.

Czytaj więcej Następne

Karol Pietruczuk, Joanna Chmist-Sikorska

Prace Geograficzne, Zeszyt 166, 2022, s. 27-41

https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.002.16132

Zjawisko masowej śmierci małży w poznańskim zbiorniku Rusałka miało miejsce w lipcu 2018 r. W wyniku tego zdarzenia populacja małży Unionidae została uszczuplona. W ramach badań terenowych wykonano liczenie małży, które znajdowały się przy brzegach oraz pływały, unosząc się w toni wodnej. Stwierdzono łącznie około 5500 śniętych sztuk. Ze względu na skalę zjawiska Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Poznaniu wykonał kompleksowe analizy jakości wody. Pobrano cztery próbki wody z różnych głębokości zbiornika w celu przeprowadzenia analiz fizyczno-chemicznych i biologicznych. Wykonano również dwa profile – tlenowy i temperaturowy w najgłębszym miejscu zbiornika. Wykazano m.in obecność siarkowodoru na 5 m głębokości w zbiorniku. Ponadto stężenie tlenu ulegało obniżeniu w miarę wzrostu głębokości do poziomu bliskiego całkowitemu odtlenieniu (< 0,50 mg·l-1O2) od 5 m do dna. Dodatkowo średnie temperatury powietrza w Poznaniu w maju 2018 r. były wyższe o ponad 3°C w porównaniu do lat 2016 i 2017. W czerwcu i lipcu 2018 r. średnie temperatury powietrza wzrosły średnio o 1 i 2°C. Wykazano, że masowa śmierć małży była prawdopodobnie wynikiem wzajemnego oddziaływania wysokiej temperatury, braku tlenu oraz obecności siarkowodoru. Nie można jednoznacznie wskazać wyłącznie jednego czynnika, który doprowadził do tego zjawiska.

Czytaj więcej Następne

Tomasz Kępski, Justyna Adamus, Mirosław Mika

Prace Geograficzne, Zeszyt 166, 2022, s. 43-61

https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.003.16133

Artykuł podejmuje zagadnienie postaw przedstawicieli grupy etnicznej Samburu wobec obszarowej formy ochrony przyrody w postaci conservancy. Przeprowadzono n = 12 wywiadów eksploracyjnych z przedstawicielami tejże społeczności w północnej Kenii. Celem badań było rozpoznanie sposobu, w jaki ludność Samburu postrzega conservancies, biorąc pod uwagę rzeczywiste i oczekiwane konsekwencje wynikające z rozwoju tej formy ochronnej. Rezultaty badań wskazują, że społeczność Samburu dostrzega wartość conservancies głównie przez pryzmat korzyści ekonomicznych (praca zarobkowa), a także ochrony przyrody, która jest zgodna z ich systemem wartości religijnych (animizm). Rozwój conservancies i związana z tym regulacja w dostępie do zasobów przyrody (pastwiska) są jednak postrzegane jako realne zagrożenia dla ich kultury pasterskiej. Nadto postawy lokalnych społeczności są nacechowane brakiem zaufania do podmiotów zarządzających conservancies, co w kontekście narastających napięć pomiędzy plemionami pasterskimi wokół dostępu do pastwisk, m.in. za sprawą przedłużających się susz (zmiany klimatyczne), może doprowadzić do radykalnego obniżenia poparcia dla idei ochrony przyrody wśród członków starszyzny plemiennej Samburu.

Czytaj więcej Następne

Tomasz Jelonek

Prace Geograficzne, Zeszyt 166, 2022, s. 63-78

https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.004.16134

Głównym celem niniejszego artykułu jest ukazanie tego, w jaki sposób nazwy terenowe odzwierciedlają specyfikę danego regionu. Materiał onimiczny stanowi ponad 1000 mikrotoponimów, które zgromadzono w trakcie eksploracji terenowej prowadzonej w latach 2011–2017 w gminie Wręczyca Wielka na północy województwa śląskiego w powiecie kłobuckim. W trakcie analizy wspomnianego materiału toponomastycznego wykorzystano również różnorodne informacje, które uzyskano od mieszkańców gminy (głównie przedstawicieli najstarszego i średniego pokolenia) podczas prowadzenia nieoficjalnych rozmów z zastosowaniem metody fokusowej. W pierwszej części tekstu omówiono podstawowe rozwiązania metodologiczne oraz zreferowano stan badań. W drugiej części artykułu, na podstawie szczegółowej analizy nazw terenowych gminy Wręczyca Wielka, przybliżono elementy środowiska naturalnego oraz czynniki kulturowe utrwalone w nazwach terenowych. Mikrotoponimy odzwierciedlają specyfikę gminy Wręczyca Wielka, archiwizują one bowiem dane na temat naturalnych i antropogenicznych wyróżników regionu. Rejestrują informacje m.in. o: nieurozmaiconej rzeźbie terenu, słabo rozwiniętej sieci hydrograficznej, dużym stopniu zalesienia, kopalnictwie rud żelaza, a także – dawnych stosunkach narodowościowych.

Czytaj więcej Następne