Kryteria identyfikacji miast na świecie

Jolanta  Jóźwik; Dorota  Dymek

Kryteria identyfikacji miast na świecie

Data publikacji: 09.2022

Prace Geograficzne, 2022, Zeszyt 166, s. 9-26

https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.001.16131

Autorzy

Pobierz pełny tekst

PDF

drukuj

Tytuły

Kryteria identyfikacji miast na świecie

Abstrakt

Pomimo tego, że skupiska miejskie istnieją od tysiącleci, do dziś nie udało się wypracować jednej, powszechnej, uniwersalnej, ponadnarodowej i w pełni akceptowanej definicji miasta. Celem artykułu jest przegląd kryteriów identyfikacji miast na świecie i ich przestrzennego zróżnicowania. Badaniu poddano 233 jednostki będące suwerennymi państwami lub terytoriami przynależącymi do innych państw. Analiza została oparta na kwerendzie listy udostępnionej przez Wydział Ludności Departamentu Spraw Gospodarczych i Społecznych Organizacji Narodów Zjednoczonych, zawierającej definicje miast przyjmowane przez poszczególne państwa lub terytoria przy zbieraniu danych w spisach powszechnych. Z przeprowadzonych badań wynika, że do odróżnienia miasta od wsi najczęściej wykorzystuje się jednokryterialne lub złożone definicje, odwołujące się do ilościowych lub (i) jakościowych elementów z grupy kryteriów prawno-administracyjnych, demograficznych, infrastrukturalno- -przestrzennych i funkcjonalnych. Ponad połowa badanych jednostek wykorzystuje tylko jedno wymienione kryterium, przy czym jest to zwykle kryterium prawno-administracyjne lub kryterium demograficzne. W procesie identyfikacji skupisk miejskich nieco ponad dwie piąte badanych jednostek stosuje minimalny próg ludnościowy (jako jedyne lub jedno z wielu kryteriów), ustalony najczęściej na poziomie 2000 lub 5000 mieszkańców. Najbardziej zróżnicowanym regionem na świecie pod względem przyjmowanych kryteriów jest Afryka Wschodnia, najmniej zaś Azja Środkowa oraz Australia i Nowa Zelandia.

Despite the fact that urban areas have existed for millennia, no single, universal, supranational, and fully accepted definition of a city/town has been developed to date. The aim of this article is to review the criteria for identifying cities/towns in the world and their spatial differentiation. 233 territorial entities that are sovereign states or territories belonging to other states were surveyed. The analysis was based on a query from a list provided by the Department of Economic and Social Affairs of the United Nations Population Division, which contains the definitions of cities/towns adopted by individual countries or territories when collecting data in censuses. The research carried out shows that singleor multicriteria definitions, referring to quantitative or (and) qualitative elements from the group of legal-administrative, demographic, infrastructural-spatial, and functional criteria, are most often used to distinguish cities/towns from villages. More than half of the surveyed territorial entities use only one criterion mentioned, and this is usually a legal-administrative criterion or a demographic criterion. In the process of identifying cities/towns, just over two-fifths of the surveyed entities apply a minimum population threshold (as the only or one of many criteria), set most often at 2,000 or 5,000 inhabitants. East Africa is the most diverse region in the world in terms of the criteria adopted, while Central Asia, Australia, and New Zealand are the least.

Słowa kluczowe

miasto, definicja, kryteria miejskości, świat, ONZ, spisy powszechne

city/town, definition, urban criteria, world, UN, censuses

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Beaujeu-Garnier J., Chabot G., 1971, Zarys geografii miast, Państwowe Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa.

Blazy R., 2021, Idea miasta: 1870–1970, Wydawnictwo Politechniki Krakowskiej, Kraków.

Breckenkamp J., Patterson L., Scharlach M., Hellmeier W., Verma A., 2015, Definitions of urban areas feasible for examining urban health in the European Union, The European Journal of Public Health, 27 (2), 19–24. DOI: 10.1093/eurpub/ckv104.

https://doi.org/10.1093/eurpub/ckv104.

Champion A.G., Hugo G., 2017, New forms of urbanization: beyond the urban-rural dichotomy, Taylor and Francis, London.

Dická J.N., Gessert A., Sninčák I., 2019, Rural and non-rural municipalities in the Slovak Republic, Journal of Maps, 15 (1), 84–93. DOI: 10.1080/17445647.2019.1615010.

https://doi.org/10.1080/17445647.2019.1615010.

Dijkstra L., Poelman H., 2012, Cities in Europe: the new OECD-EC definition, Regional Focus, 1 (2012), 1–13.

Dijkstra L., Poelman H., Veneri P., 2019, The EU-OECD definition of a functional urban area, OECD Regional Development Working Papers. DOI: 10.1787/d58cb34d-en.

https://doi.org/10.1787/d58cb34d-en.

Drobek W., 2002, Polskie nowe miasta (1977–2001), [w]: J. Słodczyk (red.), Przemiany bazy ekonomicznej i struktury przestrzennej miast, Uniwersytet Opolski, Opole, 71–84.

Dymitrow M., 2012, The hidden face of urbanity: Morphological differentiation of degraded and restituted towns in Poland in the context of the efficacy of the national administrative system, Master of Science Thesis in Geography B716, University of Gothenburg, Gothenburg.

Dziewoński K., 1956, Geografia osadnictwa i zaludnienia: Dorobek, podstawy teoretyczne, problemy badawcze, Czasopismo Geograficzne, 28 (4), 721–764.

Dziewoński K., 1962, Zagadnienie typologii morfologicznej miast w Polsce, Czasopismo Geograficzne, 33 (4), 441–457.

Dziewoński K., 1990, Narodowe systemy osadnicze 1976–1984: Postęp osiągnięty w badaniach porównawczych, Prace Geograficzne IGiPZ PAN, 154, 242–255.

European Commission, 2017, Methodological manual on city statistics: 2017 edition. Publications Office of the European Union, Luxembourg.

George P., 1956, Miasto, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

GUGiK, 2019, Urzędowy wykaz nazw państw i terytoriów niesamodzielnych.

Jałowiecki B. (red.), 2008, Miasto jako przedmiot badań naukowych w początkach XXI wieku, Wydawnictwo Naukowe Scholar, Warszawa.

Kiełczewska-Zaleska M., 1972, Geografia osadnictwa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Konecka-Szydłowska B., 2018, Najmniejsze miasta w Polsce w ujęciu koncepcji kontinuum miejsko-wiejskiego, Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna, 41, 151–165.

Konecka-Szydłowska B., 2019, Nowe miasta w systemie osadniczym województwa wielkopolskiego, Space – Society – Economy, 28, 7–27. DOI: 10.18778/1733-3180.28.01.

https://doi.org/10.18778/1733-3180.28.01.

Körösi M.J., 1887, Propositions pour arriver à unecomparabilitéinternationale des ouvrages de recensement, Bulletin de l’Institut international de statistique, 2 (1), 200–224.

Kostrowicki J., 1952, O funkcjach miastotwórczych i typach funkcjonalnych miast, Przegląd Geograficzny, 24 (1–2), 7–64.

Lisowska A., Szmytkie R., 2014, Definicja miasta i kryteria miejskości w prawie polskim, [w:] K. Kuć-Czajkowska, M. Sidor (red.), Miasta, aglomeracje, metropolie w nurcie globalnych przemian, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, 17–31.

Liszewski S., 2012, Formy i struktury przestrzenne wielkich skupisk miejskich, [w:] S. Liszewski (red.), Geografia urbanistyczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 207–253.

Liszewski S., Maik W., 2000, Wielka Encyklopedia Geografii Świata, t. XIX: Osadnictwo, Wydawnictwo Kurpisz, Poznań.

Maik W., 1992, Podstawy geografii miast, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń.

McGranahan G., Satterthwaite D., 2014, Urbanisation: concepts and trends, IIED, London.

Miaschi J., 2021, What is the difference between a city and a town?, World Atlas, https://www.worldatlas.com/cities/what-is-the-difference-between-a-city-and-a-town.html (dostęp: 27.12.2021).

OECD, 2012, Redefining “Urban”: A New Way to Measure Metropolitan Areas, OECD. DOI: 10.1787/9789264174108-en.

https://doi.org/10.1787/9789264174108-en.

Pacione M., 2009, Urban geography: a global perspective, Routledge, London, New York.

Perlín R., 2010, Theoretical approaches of methods to delimitate rural and urban areas, European Countryside, 2 (4), 182–200. DOI: 10.2478/v10091-010-0013-5.

https://doi.org/10.2478/v10091-010-0013-5.

Pizzoli E., Gong X., 2007, How to Best Classify Rural and Urban?, Fourth International Conference on Agriculture Statistics, 22–24 October 2007, Beijing.

Ratzel F., 1891, Anthropogeographie, J. Engelborn, Stuggart.

Richthofen von F., 1908, Vorlesungenüber Allgemeine Siedlungs- und Verkehrsgeographie, Dietrich Reimer, Berlin.

Schneidewind P., Tatzberger G., Schuh B., Beiglböck S., Cornaro A., Damsgaard O., Dubois A., Gløersen E., Benini R., 2006, The role of small and medium-sized towns (SMESTO). Final Report, ESPON, Vienna.

Servillo L. (red.), 2014, TOWN, small and medium sized towns in their functional territorial context. Scientific Report, ESPON, Luxembourg.

Słodczyk J., 2001, Przestrzeń miasta i jej przeobrażenia, Uniwersytet Opolski, Opole.

Słodczyk J., 2012, Historia planowania i budowy miast, Uniwersytet Opolski, Opole.

Soja E.W., 2000, Postmetropolis: Critical Studies of Cities and Regions, Blackwell Pub, Malden, MA.

Sokołowski D., 1999, Zróżnicowanie zbioru małych miast i większych osiedli wiejskich w Polsce w ujęciu koncepcji kontinuum wiejsko-miejskiego, Wydawnictwo Naukowe UMK, Toruń.

Sokołowski D., 2014, New towns in Poland, Bulletin of Geography, Socio-Economic Series, 23, 149–160. DOI: 10.2478/bog-2014-0010.

https://doi.org/10.2478/bog-2014-0010.

Sokołowski D., 2016, Miasta zdegradowane i potencjalne w województwie warmińsko-mazurskim, Komunikaty Mazursko-Warmińskie, 2, 243–262.

Sorré M., 1952, Les fondements de la géographiehumaine, Armand Colin, Paris.

Szmytkie R., 2014, Metody analizy morfologii i fizjonomii jednostek osadniczych, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.

Szmytkie R., 2018, Kryteria morfologiczne w procedurze administracyjnej nadawania statusu miasta, Wiadomości Statystyczne, 63 (12), 40–56.

Szmytkie R., Krzysztofik R., 2011, Idea miejskości, [w:] B. Namyślak (red.), Przekształcenia regionalnych struktur funkcjonalno-przestrzennych: Zmiany funkcjonalno-przestrzenne miast i obszarów wiejskich, Instytut Geografii i Rozwoju Regionalnego Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław, 26–41.

Szymańska D., 2007, Urbanizacja na świecie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Szymańska D., 2013, Geografia osadnictwa, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.

Uchida H., Nelson A., 2009, Agglomeration Index: Towards a New Measure of Urban Concentration, World Bank, Washington, DC.

UN DESA, 2018, World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, Online Edition, https://population.un.org/wup/Download/Files/WUP2018-DataSource-UrbanPopulation.xls (dostęp: 18.11.2021).

United Nations, 2019, World Urbanization Prospects: The 2018 Revision, United Nations, New York.

US Census Bureau, 2020, Classification and Delineation of Urban Areas in a Census, https://www.census.gov/content/dam/Census/library/working-papers/2020/demo/urban-stic.pdf (dostęp: 29.12.2021).

Ustawa z dnia 4 lutego 1950 r. o dokonywaniu zmian podziału administracyjnego Państwa (Dz. U. nr 6, poz. 48).

Ustawa z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 713 z późn. zm.).

Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz. U. nr 35, poz. 294).

Ustawa z dnia 29 sierpnia 2003 r. o urzędowych nazwach miejscowości i obiektów fizjograficznych (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1443).

World Bank, 2009, World Development Report 2009: Reshaping Economic Geography, World Bank, Washington, DC.

Wylon M., 2021, Problematyka definicji miasta i ludności miejskiej w Chińskiej Republice Ludowej, Prace Geograficzne, 164, 91–103. DOI: 10.4467/20833113PG.21.001.13426.

https://doi.org/10.4467/20833113PG.21.001.13426.

Zákon Slovenskej národnej rady zo 6. septembra 1990 o obecnom zriadení (369/1990 Zb.).

Zdrojewski E.Z., 1994, Zarys geografii osadnictwa: przewodnik do ćwiczeń, Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Słupsku, Słupsk.

Ziółkowski J., 1965, Urbanizacja, miasto, osiedle. Studia socjologiczne, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2022, Zeszyt 166, s. 9-26

DOI: https://doi.org/10.4467/20833113PG.22.001.16131

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Kryteria identyfikacji miast na świecie

Angielski:

Criteria for identifying cities/towns in the world

Autorzy

Jolanta Jóźwik

https://orcid.org/0000-0001-7041-3781

Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Dorota Dymek

https://orcid.org/0000-0002-8902-9373

Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

Publikacja: 09.2022

Status artykułu: Otwarte

Licencja: CC BY

Udział procentowy autorów:

Jolanta Jóźwik (Autor) - 50%

Dorota Dymek (Autor) - 50%

Korekty artykułu:

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1594

Liczba pobrań: 1804

<p> Kryteria identyfikacji miast na świecie</p>

Pobierz xml