FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

2017 Następne

Data publikacji: 08.11.2017

Licencja: CC BY-NC-ND  ikona licencji

Redakcja

Redaktor naczelny Dorota Matuszko

Sekretarz redakcji Grzegorz Micek

Redaktorzy tomu Elżbieta Gorczyca i Anna Michno

Zawartość numeru

Karol Augustowski, Józef Kukulak

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 7-27

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.014.7318
Celem artykułu jest określenie udziału procesów mrozowych w całorocznym bilansie erozji brzegów rzecznych. Monitorowano za pomocą kołków erozyjnych wielkość erozji aluwialnych brzegów rzek podhalańskich (pogranicze Karpat Centralnych z Zewnętrznymi) w okresie jednego roku hydrologicznego (2013–2014). W półroczu zimowym erozję brzegów powodowały głównie procesy mrozowe (lód gruntowy i włóknisty), w półroczu letnim – procesy fluwialne i ruchy masowe (podcinanie, osuwanie). W rocznym bilansie erozji brzegów (średnio 71 cm) udział procesów fluwialnych był 4-krotnie większy niż mrozowych (z udziałem procesów masowych). Większa erozja powierzchni brzegu w wyniku aktywności procesów mrozowych w chłodnym półroczu zaznaczyła się w górnych częściach brzegów (zbudowanych z aluwiów drobnoziarnistych), natomiast skutki erozji fluwialnej w półroczu letnim były największe w dolnych partiach brzegów (z aluwiów żwirowych).
Czytaj więcej Następne

Tadeusz Ciupa, Roman Suligowski, Grzegorz Wałek

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 29-40

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.015.7319
W pracy zaprezentowano możliwości wykorzystania danych z lotniczego skanowania laserowego (ALS) do analizy morfologicznej czaszy projektowanego, wielozadaniowego zbiornika wodnego Pietraszki, zlokalizowanego u ujścia rzeki Sufraganiec (V rząd) w Kielcach. Materiał źródłowy stanowił numeryczny model terenu o strukturze GRID i wymiarze oczka siatki 0,5 m, opracowany przez firmę MGGP Aero na podstawie chmury punktów z nalotu wykonanego w 2011 r. Procedurę analityczną przeprowadzono z użyciem oprogramowania SAGA GIS, w którym dokonano modelowania dna doliny Sufragańca wyznaczając linię brzegową planowanego zbiornika wodnego, a następnie jego parametry geometryczne i morfologiczne. Efektem praktycznym tych prac, analiz i symulacji było określenie kubatury mas ziemnych przeznaczonych do przemieszczenia w obrębie projektowanego zbiornika w trakcie realizacji inwestycji, a także wydzielenie stref rekreacyjnego zagospodarowania jego brzegów. Wykazano zasadność zastosowania numerycznego modelu terenu, opracowanego na podstawie danych ALS, do szczegółowego modelowania linii brzegowej oraz rzeźby dna projektowanego zbiornika wodnego przy ustalonych dwóch poziomach piętrzenia.
Czytaj więcej Następne

Karol Witkowski

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 41-59

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.016.7320
Współczesne układy korytowe rzek karpackich powstały na skutek nasilonej antropopresji, sprowadzającej się przede wszystkim do zawężania łożysk i wytyczenia tras regulacyjnych. Intensyfikujące się w czasie wezbrań procesy erozji i redepozycji częstokroć prowadzą do powstania odcinków koryta, które w swym układzie odbiegają od jednonurtowego kanału ustabilizowanego przez człowieka. Celem opracowania jest określenie skali, genezy i kierunku przekształceń układu korytowego dolnej Skawy w XIX–XXI w. Uchwycenie czynników transformacji XIX-wiecznego koryta wielonurtowego w XX-wieczne koryto jednonurtowe, pozwala na rozpoznanie uwarunkowań odcinkowej renaturyzacji współczesnego koryta. Podstawą analiz były materiały kartograficzne umożliwiające porównanie koryta XIX i XXI-wiecznego. Bazowym źródłem była mapa drugiego wojskowego zdjęcia Austro-Węgier (tzw. zdjęcia franciszkowskiego), wykonana w latach 1806–1869. Jako materiał obrazujący współczesne koryto wykorzystano obraz satelitarny Google Satellite z 2012 r. Wyniki pomiarów na materiałach kartograficznych posłużyły jako dane wejściowe do przeprowadzenia klasyfikacji układu korytowego oraz form śródkorytowych. Klasyfikację koryta Skawy wykonano wg metody Brice’a (1975). Na podstawie analiz stwierdzono, iż do zmiany układu korytowego Skawy doszło na skutek regulacji koryta. We współczesnym korycie, w miejscach, gdzie dochodzi do zniszczenia trasy regulacyjnej, rozwijają się odcinki wielonurtowe.
Czytaj więcej Następne

Krzysztof Bartoszek

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 61-78

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.017.7321
W pracy scharakteryzowano przebieg roczny oraz wieloletnią zmienność wskaźników cyrkulacji atmosferycznej nad obszarem Lubelszczyzny w latach 1951–2010. Do tego celu wykorzystano kalendarz typów cyrkulacji nad środkowo-wschodnią Polską, na podstawie którego wyznaczono wskaźniki cyrkulacji strefowej, południkowej i cykloniczności. Ponadto oceniono związek między cyrkulacją atmosferyczną a warunkami termicznymi i opadowymi na Lubelszczyźnie. Badania wykazały, że największa intensywność cyrkulacji strefowej w zimie przypadała na okres od drugiej połowy lat 1980. do końca XX w., natomiast w okresie letnim w ostatnich latach stwierdzono większą częstość cyrkulacji o składowej południowej. Nad Lubelszczyzną w miesiącach jesiennych i zimowych dominuje zachodni przepływ powietrza, w okresie wiosennym przeważa zaś cyrkulacja wschodnia. Najbardziej istotny wpływ cyrkulacji strefowej powietrza na średnie miesięczne wartości temperatury powietrza na Lubelszczyźnie stwierdzono w okresie od grudnia do marca oraz w miesiącach letnich. Natomiast wiosną i jesienią większe oddziaływanie na temperaturę powietrza wykazywała cyrkulacja południkowa. Zmienność miesięcznych sum opadów atmosferycznych najlepiej opisywał wskaźnik cykloniczności.
Czytaj więcej Następne

Kinga Kulesza

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 79-94

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.018.7322
Na świecie istnieje wiele klasyfikacji typów cyrkulacji atmosfery. W Polsce jednym z ważniejszych opracowań wykorzystywanych w badaniach klimatologicznych jest klasyfikacja typów cyrkulacji atmosfery Lityńskiego. W opracowaniu porównano wyniki dwóch wariantów tej klasyfikacji: „starej” klasyfikacji – opartej na danych z reanaliz NCEP/NCAR oraz na oryginalnych granicach klas (wskaźników Ws, Wp i Cp) zaproponowanych przez autora pierwotnej klasyfikacji oraz „nowej” – również opartej na danych z reanaliz NCEP/NCAR, ale obliczającej granice klas w każdym roku na podstawie coraz dłuższego ciągu danych. W latach 1971–2015 w ponad 21% przypadków „nowa” klasyfikacja różniła się od „starej”, a różnice częstości występowania każdej klasy (w odniesieniu do poszczególnych wskaźników cyrkulacji) w „starej” klasyfikacji były dużo większe niż w „nowej”. Zastosowanie „nowych” granic klas powoduje zatem, że w wytworzonym katalogu typów cyrkulacji podział rozkładu wskaźników Ws, Wp i Cp jest bardziej zbliżony do równoprawdopodobnego. W drugiej części pracy zaproponowano także modyfikację „nowej” klasyfikacji – klasyfikację „nową zmodyfikowaną”, uwzględniającą przy obliczaniu granic klas tylko 30 ostatnich lat. Skracając okres, na podstawie którego są obliczane granice klas, można wychwycić długookresowe zmiany wartości poszczególnych wskaźników cyrkulacyjnych, a dzięki temu podział ich rozkładów na trzy klasy jest jeszcze bardziej zbliżony do równoprawdopodobnego.
Czytaj więcej Następne

Monika Okoniewska

Prace Geograficzne, Zeszyt 150, 2017, s. 95-117

https://doi.org/10.4467/20833113PG.17.019.7323
Praca zawiera charakterystykę uciążliwości warunków odczuwalnych występujących w południe w czasie dni z tmax≥30°C w trzech miastach położonych w północno-zachodniej Polsce, tj. w Kołobrzegu, Chojnicach i Poznaniu, dla osób podejmujących aktywność fizyczną o różnej intensywności. Na podstawie danych meteorologicznych z godziny 12 UTC z lat 1981–2016 obliczono średnie wartości wskaźników biometeorologicznych (HSI, STI) i termofizjologicznych (HR, Oh_H, SW, DhRna), ich wartości ekstremalne oraz amplitudy, a także określono częstość stanów obciążających organizm człowieka, podejmującego wysiłek fizyczny w terenie otwartym. Analizy wykazały, że w godzinach okołopołudniowych zwiększenie aktywności fizycznej prowadzi do nasilenia intensywnych odczuć cieplnych oraz znacznego obciążenia organizmu stresem ciepła. Odnotowano możliwość wystąpienia ryzyka przegrzania, które przy intensywnym wysiłku mogło wystąpić już przed upływem godziny. Ponadto wykazano poważne niebezpieczeństwo odwodnienia już przy aktywności umiarkowanej. Szczególnie obciążające warunki pogodowe, cechujące się dużą parnością i możliwością wystąpienia hipertermii, stwierdzono w Kołobrzegu.
Czytaj więcej Następne