Tendencje rozwojowe transportu lotniczego zostały zachwiane w wyniku rozprzestrzeniania się SARS-CoV-2 i pojawienia się globalnej pandemii. W tym trudnym okresie miał miejsce największy w historii spadek liczby obsłużonych pasażerów. Przykładowo, w stosunku do 2019 r. nastąpił spadek liczby pasażerów w transporcie lotniczym na świecie o 60%, a w Polsce o 70%. Wprowadzone były czasowe obostrzenia związane m.in. z rezygnacją z lotów z państw o wysokim współczynniku zachorowań, obowiązkowym testem na obecność SARS-CoV-2 czy nakazem odbycia kwarantanny po przylocie. Celem głównym opracowania jest przedstawienie wpływu pandemii COVID-19 na ruch pasażerski w portach lotniczych w Polsce. Starano się uzyskać odpowiedzi na następujące pytania: (1) jakie były zmiany liczby obsłużonych pasażerów w Polsce przed i w czasie pandemii COVID-19; (2) jakie podejmowano działania/obostrzenia w zakresie transportu lotniczego w obliczu wzmożonej liczby zachorowań oraz (3) jak rozprzestrzenianie się SARS-CoV-2 wpłynęło na porty lotnicze i przewoźników w Polsce. Praca powstała na podstawie danych statystycznych Urzędu Lotnictwa Cywilnego (ULC), Eurostat-u, Eurocontrol-u i Głównego Urzędu Statystycznego. Opracowanie przedstawia stan na koniec 2021 r.

Murale stały się popularne w wielu miastach w Polsce. Słupsk jest jednym z nich. Celem niniejszego opracowania jest przedstawienie rozmieszczenia, tematyki i funkcji, jakie murale pełnią w przestrzeni Słupska. W przestrzeni tego średniej wielkości miasta położonego na Pomorzu skatalogowano i opisano według przyjętych kryteriów 40 murali, uzyskując w ten sposób szczegółowe informacje o ich rozmieszczeniu i tematyce. Większość z nich znajduje się na Starym Mieście, zwłaszcza na obszarze objętym rewitalizacją. Analiza szczegółowej lokalizacji pokazuje, że znajdują się one zarówno w miejscach eksponowanych (główne ulice i place), jak i mniej widocznych (ulice boczne, bramy, mury garaży). Tematyka słupskich murali jest różnorodna. Wywiady pogłębione z przedstawicielami urzędu miejskiego, ośrodka kultury, centrum informacji turystycznej, fundacji działającej w obszarze kultury, aktywizacji społecznej i edukacji oraz z artystami tworzącymi murale w Słupsku pozwoliły również na uzyskanie informacji na temat funkcji murali. Respondenci podkreślali ich znaczenie w rewitalizacji miasta oraz zwracali uwagę na ich rolę w edukacji, turystyce i promocji.

Atrakcyjność turystyczna wielu regionów zależy od obecności jezior. Ekosystemy jeziorne i otaczająca je strefa ekotonowa należą do najbardziej wrażliwych, a rozwój turystyki wywiera na nie negatywny wpływ. Celem niniejszej pracy była ocena obciążenia strefy brzegowej jezior Pojezierza Olsztyńskiego infrastrukturą turystyczną i rekreacyjną. Oceny dokonano przy zastosowaniu dwu wskaźników. W opracowaniu wykorzystano mapy topograficzne i ortofotomapy. Pokrycie i użytkowanie terenu (LU/LC) na badanym obszarze zostało zweryfikowane poprzez badania terenowe w sezonach letnich 2018 i 2019 r. Wskaźniki obciążenia turystycznego były dodatnio skorelowane z udziałem powierzchni zabudowanej w strefie brzegowej jezior, chociaż niektóre jeziora o strefie brzegowej zabudowanej w ponad 25% były pozbawione zaplecza turystyczno-rekreacyjnego. Udział lasów w strefie brzegowej jezior był ujemnie skorelowany z wartościami wskaźników obciążenia turystycznego. Infrastruktura turystyczna na badanym obszarze była rozwijana w zgodzie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Stwierdzono dodatkowe obciążenie brzegów jezior przez prywatną infrastrukturę rekreacyjną związaną z procesem osadniczym w strefie brzegowej jezior.

Celem opracowania było przedstawienie wyników analizy polskiego sytemu ochrony zdrowia z perspektywy jego wykorzystania przez osoby biorące udział w turystyce wyjazdowej i przyjazdowej. Zakłady opieki zdrowotnej stanowią w turystyce element bazy towarzyszącej. Tego typu infrastruktura służy przede wszystkim mieszkańcom, ale warun- Prace Geograficzne zeszyt 171, 2023, 69 – 81 doi : 10.4467/20833113PG.23.009.18109 Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ Komisja Geograficzna, Polska Akademia Umiejętności Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 70 Prace Geograficzne, zeszyt 171 kuje też właściwą organizację turystyki w miejscu docelowym. W odniesieniu do turystyki korzystają z niej osoby przed podróżą, głównie w celach profilaktyki, turyści przebywający w danej miejscowości, oraz wracający z wyjazdów (np. wymagający dalszego leczenia). W związku z profilaktyką zdrowotną w okresie poprzedzającym podróż zwrócono uwagę na działania Polskiego Towarzystwa Medycyny Morskiej, Tropikalnej i Podróży wraz z Krajowej Sieci Ośrodków Medycyny Podróży. Poza danymi otrzymanymi z tego stowarzyszenia w postępowaniu badawczym wykorzystano informacje z Głównego Urzędu Statystycznego oraz zaczerpnięte z Bazy Analiz Systemowych i Wdrożeniowych, a także uzyskane z Narodowego Funduszu Zdrowia. Jednak mimo obecności coraz łatwiej dostępnych danych, nadal wiele pozostaje do zrobienia w kwestii rozwijania wiedzy na temat zagrożeń podróży oraz działań profilaktycznych związanych z wyjazdem do innego kraju.

Europejska turystyka winiarska od dawna prowadzona jest na tradycyjnych obszarach winiarskich Francji, Portugalii czy Niemiec. W krajach Europy Środkowej również te tradycje występują, ale mają bardziej lokalny wymiar. Artykuł przedstawia jeden z regionów winiarskich w Polsce wschodniej – Małopolski Przełom Wisły, gdzie od kilku lat obserwuje się rozwój małych winnic. Głównym celem artykułu jest przedstawienie winnic związanych z regionem Małopolskiego Przełomu Wisły z uwzględnieniem możliwości rozwoju turystyki winiarskiej i jej wpływu na funkcjonowanie regionu. Wydaje się, że pojęcie „terroir” może być wykorzystywane przez lokalnych winiarzy do określania specyfiki win pochodzących z winnic. Może to być dobry wkład w rozwój turystyki winiarskiej, biorąc pod uwagę, że obecnie turyści poszukują autentycznych doznań. Produkcja lokalnego wina gronowego i jego promocja mogą być podstawą odbudowy tradycji winiarskich regionu, a także przyczynić się do jego rozwoju.

Prognozy dotyczące rozwoju turystyki narciarskiej na świecie nie napawają optymizmem. Wiążą się one z wpływem zmian klimatycznych na skrócenie sezonu narciarskiego i na spadek popytu na uprawianie narciarstwa oraz z postępującym procesem starzenia się społeczeństw krajów rozwiniętych gospodarczo, skąd pochodzi najwięcej narciarzy i snowboardzistów. Ośrodki narciarskie na całym świecie stoją zatem w obliczu licznych wyzwań będących konsekwencjami tych zjawisk. Celem niniejszego artykułu było ukazanie obecnego stanu bazy narciarskiej w polskich Karpatach oraz określenie współczesnych kierunków rozwoju ośrodków narciarskich na tym obszarze. Do najważniejszych metod, które zastosowano w procesie badawczym, należały: inwentaryzacja infrastruktury narciarskiej, obserwacja terenowa, analiza stron internetowych ośrodków narciarskich i ich profili zamieszczonych w mediach społecznościowych oraz wywiady z przedstawicielami czołowych przedsiębiorstw zarządzających ośrodkami narciarskimi. Stan infrastruktury dla narciarstwa zjazdowego w polskich Karpatach w pierwszej połowie 2020 r. liczył 469 urządzeń przeznaczonych do transportu turystów po stokach, w tym 91 kolei linowych, o łącznej długości 199,8 km i zdolności przewozowej 400,8 tys. osób/godz. oraz 528 tras zjazdowych o łącznej długości 304,7 km. Najlepiej zagospodarowanymi regionami turystycznymi pod tym względem są Tatry i Podhale oraz Beskid Śląski. Spośród 91 miejscowości wyposażonych w wyciągi narciarskie i koleje linowe czołowe miejsca zajmują: Białka Tatrzańska, Krynica-Zdrój, Wisła, Zakopane i Szczyrk. Do najważniejszych trendów rozwojowych bazy narciarskiej w badanym regionie należy zaliczyć: modernizację i budowę nowych, wysokiej jakości urządzeń przeznaczonych do transportu narciarzy po stokach; rozbudowę oferty ośrodków narciarskich pod kątem sezonu letniego, w szczególności dla rowerzystów i rodzin z dziećmi; łączenie ofert wielu ośrodków narciarskich z regionu w postaci wspólnych skipassów; stosowanie specjalnych promocji cenowych na zakup karnetów narciarskich poza sezonem wysokim; stosowanie nowoczesnych narzędzi interaktywnych przyciągania klientów; wysoką koncentrację ruchu turystycznego w wybranych miejscowościach; rozwój infrastruktury przeznaczonej dla turystów podróżujących kamperami. Wymienione działania są najczęściej stosowanymi narzędziami adaptacyjnymi do zmian klimatycznych i demograficznych mających prowadzić do wzrostu rentowności ośrodków narciarskich.

Obserwowany współcześnie szybki wzrost liczby indywidualnych przyjazdów turystycznych do podhalańskich miejscowości w połączeniu ze zmianami preferencji odwiedzających, a w szczególności rosnącym udziałem krótkotrwałych pobytów, zwiększaniem wymagań dotyczących standardu obiektów noclegowych oraz wzrostem zainteresowania wynajmem oddzielnych mieszkań, zbiega się z rosnącym w Polsce popytem na zakup nieruchomości w miejscowościach turystycznych w celach inwestycyjnych. Procesy te prowadzą do rozbudowy bazy noclegowej, a zwłaszcza zwiększania liczby obiektów oferujących apartamenty: domów na wynajem, apartamentowców turystycznych i aparthoteli. Dostrzegając nowe trendy w rozwoju bazy noclegowej w powiecie tatrzańskim, powodujące zmiany o charakterze przestrzennym, a także społecznym i ekonomicznym, przeprowadzono badania mające na celu: 1) rozpoznanie wielkości bazy noclegowej, w tym zwłaszcza skali zjawiska wynajmu apartamentów (dane pozyskano z dostępnych baz danych statystycznych i przestrzennych, inwentaryzacji terenowej oraz serwisu Booking.com) oraz 2) problemów, jakie współczesny rozwój infrastruktury noclegowej stwarza dla lokalnych społeczności (dane zgromadzono w wyniku wywiadów z przedstawicielami lokalnych społeczności, n = 74). W wyniku badań ukazano dobrze rozwiniętą bazę noclegową w powiecie tatrzańskim, którą cechuje bardzo nierównomierne rozmieszczenie przestrzenne, duży udział obiektów funkcjonujących w sposób nieformalny oraz bogata oferta wynajmu apartamentów. Rozwój nowych obiektów noclegowych, kierowany mechanizmami wolnego rynku, sprzyja zaspokajaniu zmieniającego się popytu turystycznego, a tym samym utrzymaniu ekonomicznej funkcji turystyki w regionie, lecz powoduje liczne konflikty przestrzenne i społeczne. W szczególności prowadzi do nadmiernej intensyfikacji zabudowy, zmniejszania walorów krajobrazowych i niszczenia dziedzictwa kulturowego (w tym zaniku tradycyjnej architektury). Ponadto skutkować może wypieraniem tradycyjnych obiektów noclegowych prowadzonych przez mieszkańców oraz gentryfikacją turystyczną Zakopanego i utratą góralskiego charakteru podhalańskich wsi.