Doświadczenia użytkowników miejskiego krajobrazu nadrzecznego. Przykład warszawskiej Wisły
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEData publikacji: 27.03.2024
Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 7 - 30
https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.021.19233Autorzy
Doświadczenia użytkowników miejskiego krajobrazu nadrzecznego. Przykład warszawskiej Wisły
Możliwość bezpośredniego kontaktu z przyrodą wpływa na jakość życia mieszkańców miast, m.in. poprzez wykorzystanie rekreacyjne terenów zieleni. O ile wynikające z tego korzyści dla psychofizycznego dobrostanu człowieka są stosunkowo dobrze rozpoznane, o tyle zdecydowanie mniej wiadomo na temat negatywnych doświadczeń związanych z wizytami na terenach zieleni w mieście. W kontekście zrównoważonego planowania i zarządzania rekreacją istotne zaś jest pozyskanie kompleksowej wiedzy o postrzeganiu tych terenów przez ich użytkowników, a zwłaszcza o relacjach, jakie zachodzą między różnymi rodzajami doświadczeń. Niniejszy artykuł wypełnia tę lukę poprzez wykorzystanie kartowania partycypacyjnego w celu rozpoznania pozytywnych i negatywnych aspektów doświadczania miejskiego krajobrazu nadrzecznego na przykładzie Wisły w Warszawie. Na podstawie opinii mieszkańców zidentyfikowano wiązki pozytywnych doświadczeń oraz grupy negatywnych doświadczeń wynikających z pobytów nad rzeką. Poddano ocenie oddziaływanie wskazywanych negatywnych doświadczeń na intensywność pozytywnych doświadczeń. Pozytywne doświadczenia wynikają z postrzegania krajobrazu nadrzecznego jako: (1) przestrzeni oswojonej, miejsca intelektualnego złączenia z przyrodą; (2) przestrzeni interakcji społecznych; (3) przestrzeni aktywnego spędzania czasu i odkrywania przyrody. W kontekście negatywnych doświadczeń respondenci wskazują na większe znaczenie społecznych niż przyrodniczych aspektów funkcjonowania miejskiego krajobrazu nadrzecznego. Dodatkowo negatywne doświadczenia istotnie wpływają na ocenę pozytywnych doświadczeń. Uzyskane wyniki mogą stanowić podstawę do identyfikacji i właściwego zaspokajania najistotniejszych potrzeb mieszkańców miasta wobec terenów nadrzecznych jako przestrzeni spędzania czasu wolnego.
Angiel J., Bukaciński D., 2015, Oblicza Wisły. Przewodnik warszawski dla tropicieli przyrody, Stowarzyszenie Stołeczne Towarzystwo Ochrony Ptaków, Warszawa.
Baumeister C.F., Gerstenberg T., Plieninger T., Schraml U., 2020, Geography of disservices in urban forests: Public participation mapping for closing the loop, Ecosystems and People, 18(1), 44–63. DOI:10.1080/26395916.2021.2021289.
Biuro Marketingu Miasta, 2015, Warszawska Wisła oczami jej użytkowników. Badanie zachowań i opinii, Urząd m.st. Warszawy, https://www.dzielnicawisla.um.warszawa.pl/files/Warszawska_Wisla_badanie_2015.pdf (3.08.2020).
Biuro Marketingu Miasta, 2020, Warszawska Wisła oczami jej użytkowników. Badanie zachowań i opinii, Urząd m.st. Warszawy, https://dzielnicawisla.um.warszawa.pl/files/wisla_badanie_0623.pdf (dostęp: 3.08.2020).
Chan K., Satterfield T., Goldstein J., 2012, Rethinking ecosystem services to better address and navigate cultural values, Ecological Economics, 74, 8–18. DOI:10.1016/j.ecolecon.2011.11.011.
Cheng X., Damme S. van, Li L., Uyttenhove P., 2022, Cultural ecosystem services in an urban park: Understanding bundles, trade-offs, and synergies, Landscape Ecology, 37(6), 1693–1705. DOI:10.1007/s10980-022-01434-8.
Cheng X., Damme S. van, Uyttehhove P., 2021, A review of empirical studies of cultural ecosystem services in urban green infrastructure, Journal of Environmental Management, 293, 112895. DOI:10.1016/j.jenvman.2021.112895.
Clark T.N., 2003, Introduction, [w:] T.N. Clark (red.), City as an entertainment machine, Elsevier, Oxford, 1–17.
Costanza R., 2008, Ecosystem services: Multiple classification systems are needed, Biological Conservation, 141, 350–352. DOI:10.1007/bf01844766.
Costanza R., D’Arge R., Groot R.S. de, Farber S., Grasso M., Hannon B., Belt M. van den, 1997, The value of the world’s ecosystem services and natural capital, Nature, 387 (6630), 253–260.
Ćwik A., Wójcik T., Ziaja M., Wójcik M., Kluska K., Kasprzyk I., 2021, Ecosystem services and disservices of vegetation in recreational urban blue-green spaces – some recommendations for greenery shaping, Forests, 12(8). DOI:10.3390/f12081077.
Döhren P. von, Haase D., 2015, Ecosystem disservices research: A review of the state of the art with a focus on cities, Ecological Indicators, 52, 490–497. DOI:10.1016/j.ecolind.2014.12.027.
Duda-Gromada K., 2018, Tereny nad Wisłą w Warszawie jako miejsce spotkań (w opinii mieszkańców wybranych osiedli), Prace Geograficzne, 152, 67–81.
Durán Vian F., Pons Izquierdo J.J., Serrano Martínez M., 2021, River-city recreational interaction: A classification of urban riverfront parks and walks, Urban Forestry & Urban Greening, 59, 127042. DOI:10.1016/j.ufug.2021.127042.
Fischer A., Eastwood A., 2016, Coproduction of ecosystem services as human-nature interactions: An analytical framework, Land Use Policy, 52, 41–50. DOI:10.1016/j.landusepol.2015.12.004.
Gascon M., Zijlema W., Vert C., White M.P., Nieuwenhuijsen M.J., 2017, Outdoor blue spaces, human health and well-being: A systematic review of quantitative studies, International Journal of Hygiene and Environmental Health, 220(8), 1207–1221. DOI:10.1016/j.ijheh.2017.08.004.
Gómez-Baggethun E., Barton D.N., 2013, Classifying and valuing ecosystem services for urban planning, Ecological Economics, 86, 235–245. DOI:/10.1016/j.ecolecon.2012.08.019.
Grzyb T., Kulczyk S., 2023, How do ephemeral factors shape recreation along the urban river? A social media perspective, Landscape and Urban Planning, 230, 104638. DOI:10.1016/j.landurbplan.2022.104638.
Hale R.L., Cook E.M., Beltrán B.J., 2019, Cultural ecosystem services provided by rivers across diverse social-ecological landscapes: A social media analysis, Ecological Indicators, 107, 105580. DOI:10.1016/j.ecolind.2019.105580.
Kaiser H.F., 1960, The Application of Electronic Computers to Factor Analysis, Educational and Psychological Measurement, 20(1), 141–151. DOI:10.1177/001316446002000116.
Kaplan R., Kaplan S., 1989, The experience of nature: A psychological perspective, Cambridge University Press, Cambridge.
Ko H., Son Y., 2018, Perceptions of cultural ecosystem services in urban green spaces: A case study in Gwacheon, Republic of Korea, Ecological Indicators, 91, 299–306. DOI:10.1016/j.ecolind.2018.04.006.
Krzymowska-Kostrowicka A., 1997, Geoekologia turystyki i wypoczynku, PWN, Warszawa.
Kulczyk S., Kordowska M., Duda-Gromada K., 2020, Challenges to Urban Gastronomy: Green and Blue Spaces, [w:] A. Kowalczyk, M. Derek (red.), Gastronomy and Urban Space, Springer, 295–307. DOI:10.1007/978-3-030-34492-4_16.
Lyytimäki J., 2015, Ecosystem disservices: Embrace the catchword, Ecosystem Services, 12, 136. DOI:10.1016/j.ecoser.2014.11.008.
Palliwoda J., Priess J.A., 2021, What do people value in urban green? Linking characteristics of urban green spaces to users’ perceptions of nature benefits, disturbances, and disservices, Ecology and Society, 26(1). DOI:10.5751/ES-12204-260128.
Palmberg I.E., Kuru J., 2000, Outdoor activities as a basis for environmental responsibility, The Journal of Environmental Education, 31(4), 32–36.
Pinto L., Ferreira C.S.S., Pereira P., 2021, Environmental and socioeconomic factors influencing the use of urban green spaces in Coimbra (Portugal), Science of the Total Environment, 792, 148293. DOI:10.1016/j.scitotenv.2021.148293.
Raudsepp-Hearne C., Peterson G.D., Bennett E.M., 2010, Ecosystem service bundles for analyzing tradeoffs in diverse landscapes, Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 107(11), 5242–5247. DOI:10.1073/pnas.0907284107.
Riechers M., Barkmann J., Tscharntke T., 2018, Diverging perceptions by social groups on cultural ecosystem services provided by urban green, Landscape and Urban Planning, 175, 161–168. DOI:10.1016/j.landurbplan.2018.03.017.
Riechers M., Strack M., Barkmann J., Tscharntke T., 2019, Cultural ecosystem services provided by urban green change along an urban-periurban gradient, Sustainability, 11(3), 1–10. DOI:10.3390/su11030645.
Saidi N., Spray C., 2018, Ecosystem services bundles: Challenges and opportunities for implementation and further research, Environmental Research Letters, 13(11). DOI:10.1088/1748-9326/aae5e0.
Schaubroeck T., 2017, A need for equal consideration of ecosystem disservices and services when valuing nature; countering arguments against disservices, Ecosystem Services, 26, 95–97. DOI:10.1016/j.ecoser.2017.06.009.
Shackleton C.M., Ruwanza S., Sanni G.K.S., Bennett S., Lacy P. de, Modipa R., Mtati N., Sachikonye M., Thondhlana G., 2016, Unpacking Pandora’s Box: Understanding and Categorising Ecosystem Disservices for Environmental Management and Human Wellbeing, Ecosystems, 19(4), 587–600. DOI:10.1007/s10021-015-9952-z.
Soga M., Gaston K.J., 2016, Extinction of experience: The loss of human-nature interactions, Frontiers in Ecology and the Environment, 14(2), 94–101. DOI:10.1002/fee.1225.
Stępniewska M., Sobczak U., 2017, Assessing the synergies and trade-offs between ecosystem services provided by urban floodplains: The case of the Warta River Valley in Poznań, Poland, Land Use Policy, 69, 238–246. DOI:10.1016/j.landusepol.2017.09.026.
Tuan Y.-F., 1987, Przestrzeń i miejsce, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa.
Váz A.S., Kueffer C., Kull C.A., Richardson D.M., Vicente J.R., Kühn I., Schröter M., Hauck J., Bonn A., Honrado J.P., 2017, Integrating ecosystem services and disservices: Insights from plant invasions, Ecosystem Services, 23, 94–107. DOI:10.1016/j.ecoser.2016.11.017.
Völker S., Kistemann T., 2013, “I’m always entirely happy when I’m here!” Urban blue enhancing human health and well-being in Cologne and Düsseldorf, Germany, Social Science and Medicine, 78, 113–124. DOI:10.1016/j.socscimed.2012.09.047.
Wu S., Li B.V., Li S., 2021, Classifying ecosystem disservices and valuating their effects: A case study of Beijing, China, Ecological Indicators, 129, 107977. DOI:10.1016/j.ecolind.2021.107977.
Zegar T., 2015, Rzeka w mieście – perspektywy rozwoju terenów nawodnych w Warszawie, Prace i Studia Geograficzne, 60, 139–152.
Informacje: Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 7 - 30
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Uniwersytet Warszawski, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa
Publikacja: 27.03.2024
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 213
Liczba pobrań: 146