FAQ
logo Uniwersytetu Jagiellońskiego

Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem

Data publikacji: 27.03.2024

Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 87 - 108

https://doi.org/10.4467/20833113PG.23.024.19545

Autorzy

,
Maciej Liro
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4674-5492 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Agnieszka Czajka
Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1330-6060 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Hanna Hajdukiewicz
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-3076-5840 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Wojciech Haska
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
Wszystkie publikacje autora →
,
Anna Zielonka
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-2356-598X Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Jakub Dzida
Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
, Polska
Wszystkie publikacje autora →
,
Paweł Mikuś
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1281-6229 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Joanna Zawiejska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi
https://orcid.org/0000-0002-1242-1094 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
,
Elżbieta Gorczyca
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
Wszystkie publikacje autora →
,
Kazimierz Krzemień
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-9417-1243 Orcid
Wszystkie publikacje autora →
Natalia Zaremba
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi
Wszystkie publikacje autora →

Tytuły

Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem

Abstrakt

Zanieczyszczenie rzek makroplastikiem (cząstkami plastiku > 5 mm) jest nowym problemem środowiskowym występującym od połowy ubiegłego stulecia. Dostawa makroplastiku do środowiska rzecznego zagraża organizmom żywym i obniża estetykę krajobrazu nadrzecznego. Co istotne, mikrocząstki plastiku powstające w trakcie fragmentacji makroplastiku w rzece mogą migrować do innych środowisk, zmniejszając możliwość jego usuwania ze środowiska oraz negatywnie wpływając na kolejne organizmy oraz zdrowie ludzi. Pierwszym krokiem umożliwiającym ocenę i ograniczenie wyżej wymienionych ryzyk jest zebranie bezpośrednich informacji terenowych o ilości makroplastiku zanieczyszczającego system fluwialny. Podstawy metodyczne umożliwiające przeprowadzenie takich badań są od kilku lat opracowywane i opisywane w literaturze zagranicznej, jednak nie były do tej pory omawiane w literaturze krajowej. W artykule przedstawiono metodykę wykorzystywaną do badań terenowych nad dostawą, transportem, depozycją i remobilizacją makroplastiku w środowisku fluwialnym. Omówiono także, jak zebrane informacje mogą zostać wykorzystane w działaniach praktycznych zmierzających do ograniczenia zanieczyszczenia rzek makroplastikiem.

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Barnes D.K.A., Galgani F., Thompson R.C., Barlaz M., 2009, Accumulation and fragmentation of plastic debris in global environments, Philosophical Transactions of the Royal Society, Biological Science, 364, 1985–1998.

Blettler M.C.M., Mitchell, C., 2021, Dangerous traps: macroplastic encounters affecting freshwater and terrestrial wildlife, Science of The Total Environment, 798, 149317.

Borelle S.B., Ringma J., Law K.L., Monnahan C.C., Lebreton L., McGivern A., Murphy E., i in., 2020, Predicted growth in plastic waste exceeds efforts to mitigate plastic pollution, Science, 369, 1515–1518.

Chamas A., Moon H., Zheng J., Qiu Y., Tabassum T., Jang J.H., Abu-Omar M., Scott S.L., Suh S., 2020, Degradation Rates of Plastics in the Environment, ACS Sustainable Chemistry & Engineering, 8(9), 3494–3511.

Ciszewski D., Czajka A., 2009, Akumulacja osadów na równinach zalewowych rzek silnie zmienionych antropogenicznie: górna Wisła i Odra, Przegląd Geologiczny, 57(7), 576–583.

Czajka A., 2000, Sedymentacja pozakorytowa aluwiów w strefie międzywala Wisły w Kotlinie Oświęcimskiej, Przegląd Geologiczny, 48(3), 263–267.

Czajka A., 2007, Środowisko sedymentacji osadów przykorytowych rzek uregulowanych na przykładzie górnej Odry i górnej Wisły, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice.

Geyer R., 2020, Production, use, and fate of synthetic polymers, [w:] T.M. Letcher (red.), Plastic Waste and Recycling, Academic Press, Londyn, 13–32.

Geyer R., Jambeck J., Lavender Law K., 2017, Production, use, and fate of all plastics ever made, Science Advances, 3, e1700782.

González-Fernández D., Hanke G., 2017, Toward a Harmonized Approach for Monitoring of Riverine Floating Macro Litter Inputs to the Marine Environment, Frontiers in Marine Science, 4(86). DOI: 10.3389/fmars.2017.00086s.

Haska W., Liro M., Mikuś P., Gorczyca E., 2024, Road system and pollution of mountain rivers with household waste, the case of the Kamienica Gorczańska stream, European Geosciences Union General Assembly, Vienna (Austria), 14–19 April 2024.

Hurley R., Horton A., Lusher A., Nizzetto L. 2020, Plastic waste in the terrestrial environment, [w:] T.M. Letcher (red.), Plastic Waste and Recycling, Academic Press, Londyn, 163–193.

Hurley R., Braaten H.F.V., Nizzetto L., Steindal E.H., Lin Y., Clayer F., van Emmerik T., Buenaventura N.T., Eidsvoll D.P., Økelsrud A., 2023, Measuring riverine macroplastic: methods, harmonisation, and quality control, Water Research, 235, 119902. DOI: 10.1016/j.watres.2023.119902.

Jambeck J.R., Geyer R., Siegler T., Perryman M., Anrady A., Narayan R., Lavender Law K., 2015, Plastic waste inputs from land into the ocean, Science, 347, 768–771.

Kukulak J., 2004, Zapis skutków osadnictwa i gospodarki rolnej w osadach rzeki górskiej: na przykładzie aluwiów dorzecza górnego Sanu w Bieszczadach Wysokich, Prace Monograficzne -Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, 381, Kraków.

Lechthaler S., Waldschläger K., Stauch G., Schüttrumpf H., 2020, The Way of Macroplastic through the Environment, Environments, 7, 73.

Liro M., 2012, Wpływ regulacji koryta na warunki sedymentacji osadów na równinie zalewowej dolnego Dunajca, Przegląd Geologiczny, 60(7), 380–386.

Liro M., van Emmerik T., Wyżga B., Liro J., Mikuś P., 2020, Macroplastic Storage and Remobilization in Rivers, Water, 12(2055), 1–14. DOI: 10.3390/w12072055.

Liro M., Mikuś P., Wyżga B., 2022, First insight into the macroplastic storage in a mountain river: The role of in-river vegetation cover, wood jams and channel morphology, Science of the Total Environment, 838, 156354. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2022.156354.

Liro M., Zielonka A., van Emmerik T.H.M., 2023a, Macroplastic fragmentation in rivers. Environment International, Environment International, 180, 108186. DOI: 10.1016/j.envint.2023.108186

Liro M., van Emmerik T.H., Zielonka A., Gallitelli L., Mihai F.C., 2023b, The unknown fate of macroplastic in mountain river, Science of The Total Environment, 865, 161224. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2022.161224.

Liro M., Zielonka A., van Emmerik T.H.M., Grodzińska-Jurczak M., Kiss T., Liro J., Mihai F. C., 2023c, Mountains of plastic: Mismanaged plastic waste along the Carpthians watercourses, Science of The Total Environment, 888, 164058. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2023.164058.

Liro M., Zielonka A., Hajdukiewicz H., Mikuś P., Haska W., Gorczyca E., Krzemień K., Kieniewicz M., 2023d, Litter selfie: A citizen-science guide to photorecording data on macroplastic deposition along mountain rivers using smartphone, Water, 15(17), 3116. DOI: 10.3390/w15173116.

Liro M., Zielonka A., Mikuś P., 2024, First attempt to measure macroplastic fragmentation in rivers, Environment International, 191, 108935. DOI: 10.1016/j.envint.2024.108935.

Mishra S., White M.J., Beaumont P., Antoine P., Bridgland D.R., Limondin-Lozouet N., Santisteban J.I., Schreve D.C., Shaw A.D., Wenban-Smith F.F., Westaway R.W.C., White T.S., 2007, Fluvial deposits as an archive of early human activity, Quaternary Science Reviews, 26(22–24), 2996–3016. DOI: 10.1016/j.quascirev.2007.06.035.

Tasseron P., Begemann F., Joosse N. i in., 2023, Amsterdam urban water system as entry point of river plastic pollution, Environmental Science and Pollution Research, 30, 73590–73599. DOI: 10.1007/s11356-023-26566-5.

Thompson R.C., Swan S.H., Moore C.J., vom Saal F.S., 2009, Our plastic age, Philosophical Transactions of the Royal Society, B, 364.

Tramoy R., Gasperi J., Colasse L., Tassin B., 2020, Transfer dynamic of macroplastics in estuaries–New insights from the Seine estuary: Part 1. Long term dynamic based on date-prints on stranded debris, Marine Pollution Bulletin, 152, 110894. DOI: 10.1016/j.marpolbul.2020.110894.

van Emmerik T., Schwarz A., 2020, Plastic debris in rivers, WIREs Water, 7, e1398.

van Emmerik T.H.M., Frings R.M., Schreyers L.J., Hauk R ., de Lange S.I., Mellink Y.A.M., 2023, River plastic transport and deposition amplified by extreme flood, Water, 1, 514–522. DOI: 10.1038/s44221-023-00092-7.

van Emmerik T., Mellink Y., Hauk R., Waldschläger K., Schreyers, L., 2022, Rivers as plastic reservoirs, Water, 3, 786936. DOI: 10.3389/frwa.2021.786936.

van Emmerik T., Kieu-Le T.C., Loozen M., van Oeveren K., Strady E., Bui X.T., Egger M., Gasperi J., Lebreton L., Nguyen P.D., Schwarz A., Slat B., Tassin B., 2018, A Methodology to Characterize Riverine Macroplastic Emission into the Ocean, Frontiers in Marine Science 372(5). DOI: 10.3389/fmars.2018.00372.

Waters C.N., Zalasiewicz J., Summerhayes C., Barnosky A.D., Poirier C., Gałuszka A., Cearreta A., Edgeworth M., Ellis E.C., Ellis M., Jeandel C., Leinfelder R., McNeill J.R., Richter D.B., Steffen W., Syvitski J., Vidas D., Wagreich M., Williams M., Zhisheng A., Grinevald J., Odada E., Oreskes N., Wolfe A.P., 2016, The Anthropocene is functionally and stratigraphically distinct from the Holocene, Science, 351(6269). DOI: 10.1126/science.aad2622.

Weber C.J., Lechthaler S., 2021, Plastics as a stratigraphic marker in fluvial deposits, Anthropocene, 36, 100314. DOI: 10.1016/j.ancene.2021.100314.

Weideman E.A., Perold V., Ryan P.G., 2020, Limited long-distance transport of plastic pollution by the Orange-Vaal River system, Science of The Total Environment, 727, 138653. DOI: 10.1016/j.scitotenv.2020.138653.

Wójcicki K., Nita M., 2004, Dolina dolnej Kłodnicy w dobie pradziejowego i wczesnośredniowiecznego osadnictwa – zapis w formach i osadach, [w:] D. Abłamowicz, Z. Śnieszko (red.), Zmiany środowiska geograficznego w dobie gospodarki rolno-hodowlanej, Studia z obszaru Polski, Muzeum Śląskie, Katowice, 253–270.

Zalasiewicz J., Waters C.N., Do Sul J.A.I., Corcoran P.L., Barnosky A.D., Cearreta A., Edgeworth M., Gałuszka A., Jeandel C., Leinfelder R., McNeill J.R., Steffen W., Summerhayes C., Wagreich M., Williams M., Wolfe A.P., Yonan Y., 2016, The geological cycle of plastics and their use as a stratigraphic indicator of the Anthropocene, Anthropocene, 13, 4–17. DOI: 10.1016/j.ancene.2016.01.002.

Zalasiewicz J., Waters C., Williams M., Aldridge D.C., Wilkinson I.P., 2018, The stratigraphical signature of the Anthropocene in England and its wider context, Proceedings of the Geologists’ Association, 129(3), 482–491. DOI: 10.17863/CAM.33371.

Informacje

Informacje: Prace Geograficzne, 2023, Zeszyt 173, s. 87 - 108

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem

Angielski:

Field methods for studying macroplastic pollution in rivers

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-4674-5492

Maciej Liro
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-4674-5492 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska

https://orcid.org/0000-0003-1330-6060

Agnieszka Czajka
Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1330-6060 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
Polska

https://orcid.org/0000-0003-3076-5840

Hanna Hajdukiewicz
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-3076-5840 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska

https://orcid.org/0000-0003-2356-598X

Anna Zielonka
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-2356-598X Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska

Wydział Nauk Przyrodniczych, Uniwersytet Śląski
Polska

https://orcid.org/0000-0003-1281-6229

Paweł Mikuś
Instytut Ochrony Przyrody PAN
, Polska
https://orcid.org/0000-0003-1281-6229 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Ochrony Przyrody PAN
Polska

https://orcid.org/0000-0002-1242-1094

Joanna Zawiejska
Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi
https://orcid.org/0000-0002-1242-1094 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska

https://orcid.org/0000-0002-9417-1243

Kazimierz Krzemień
Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
, Polska
https://orcid.org/0000-0002-9417-1243 Orcid
Wszystkie publikacje autora →

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej, Uniwersytet Jagielloński
Polska

Uniwersytet Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, Instytut Biologii i Nauk o Ziemi

Publikacja: 27.03.2024

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: CC BY  ikona licencji

Udział procentowy autorów:

Maciej Liro (Autor) - 9.09%
Agnieszka Czajka (Autor) - 9.09%
Hanna Hajdukiewicz (Autor) - 9.09%
Wojciech Haska (Autor) - 9.09%
Anna Zielonka (Autor) - 9.09%
Jakub Dzida (Autor) - 9.09%
Paweł Mikuś (Autor) - 9.09%
Joanna Zawiejska (Autor) - 9.09%
Elżbieta Gorczyca (Autor) - 9.09%
Kazimierz Krzemień (Autor) - 9.09%
Natalia Zaremba (Autor) - 9.09%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 415

Liczba pobrań: 325

<p>Terenowe metody badania zanieczyszczenia rzek makroplastikiem</p>