Małe i średnie miasta odgrywają istotną rolę w rozwoju lokalnym i stanowią ważny element sieci osadniczej. Pełnią funkcję ośrodków usługowych oraz stanowią miejsca koncentracji aktywności gospodarczej o zasięgu przede wszystkim lokalnym. W celu wzmocnienia potencjału, wsparcia aktywności gospodarczej, przeciwdziałania negatywnym zjawiskom społeczno-gospodarczym oraz aby realizować wspólne cele, zrzeszają się w stowarzyszenia i podejmują współpracę. Jednym z przykładów jest Cittaslow (wł. Cittàslow–powolne miasto) – międzynarodowa sieć miast wdrażających ideę Slow City, koncentrująca się na poprawie jakości życia, rozwoju gospodarczym, dbałości o środowisko i promocji produktów regionalnych, działająca zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju. Celem badań jest klasyfikacja miast należących do Polskiej Krajowej Sieci Miast Cittaslow pod względem poziomu ich rozwoju oraz wskazanie potencjałów i barier rozwojowych wybranych jednostek osadniczych. W badaniach uwzględniono szereg wskaźników, w tym demograficzne, społeczno-gospodarcze i przestrzenno-funkcjonalne. Badanie przeprowadzono za pomocą metod matematyczno-statystycznej oraz taksonomicznej. Rezultatem badań jest klasyfikacja miast sieci Cittaslow na grupy typologiczne o różnym poziomie rozwoju. Ponadto omówiono rolę miast sieci w rozwoju lokalnym i regionalnym oraz wskazano bariery i potencjały rozwojowe miast szczególnie wyróżniających się na tle Polskiej Krajowej Sieci Miast Cittaslow. Wyniki badań wskazują, że miasta sieci Cittaslow cechują się znacznym zróżnicowaniem pod względem poziomu rozwoju oraz istniejących potencjałów i barier rozwojowych.

Potential and barriers to the development of small and medium-sized towns on the example of Polish Cittaslow Network

Small and medium-sized towns play an essential role in local development and they are a vital element of the settlement network. They are service centers and places where local economic activity concentrates. In order to strengthen the potential, counteract negative social-economic phenomena,  increase economic activity and achieve common goals, the towns form associations and start co-operation. Cittaslow is one of the examples of such activities. It is an international network that implements the idea of Slow City which concentrates on the improvement in the quality of life, economic development, particular care of the environment and promotion of local products. It operates according to the sustainable development rules. The aim of the research is to classify towns which are members of Polish Cittaslow Network according to their level of development and indicate potential and barriers in the development of the selected settlement units. In the research, a range of factors such as demographic, socio-economic and spatial-functional factors were considered. The diversity research was conducted with the use of mathematical-statistical method and the taxonomy method. As a result, Cittaslow towns were classified into typological groups of various level of development. Moreover, the role of the Cittaslow network in local and regional development was discussed and barriers and potential in the development of towns which especially stand out among Polish Cittaslow Network were indicated. The results showed that Cittaslow towns are marked with a considerable diversification in the level of development and potentials and barriers to development. 

Powstałe wskutek suburbanizacji struktury uznawane są za nową formę krajobrazu zurbanizowanego. Poprawa ich jakości wymaga stworzenia nowych narzędzi planowania międzymiasta (niem. die Zwischenstadt). Należą do nich innowacyjne wizje przestrzenne, kreujące alternatywę dla globalnych trendów homogenizujących kulturę życia społecznego w strefie podmiejskiej. Inspirowana modelem agri-hood autorska koncepcja slow-przedmieścia wykorzystuje doświadczenie sieci miast Cittaslow. Elementy miejskich i wiejskich programów zintegrowane zostają w spójnej strategii na rzecz poprawy jakości życia na obrzeżach metropolii. Zachowane w miejskich peryferiach pozostałości tradycyjnych przedmieść i układów ruralistycznych stanowią potencjał stworzenia metropolitalnych enklaw wysokiej jakości życia w powolności. Artykuł zawiera opis  trzech przypadków badawczych z Gdańska, które odniesiono do międzynarodowych badań. 

The concept of a metropolitan slow-suburb as a tool for improving the quality of life in an in-between-city

The structures emergent in the suburbanization process are the new form of urbanized landscape. They, however, require innovative planning tools, the so-called inter-cities (German: die Zwischenstadt). It involves innovative spatial concepts creating an alternative to the global trends that are homogenizing the social life in suburban areas. Inspired by the slow-hood model, the Author’s concept of a slow-suburb uses the exeperince of the Cittaslow network. Elements of urban and agricultural programs are integrated through a strategy for improvement of the quality of life on the outskirts of a metropolis. The remnants of traditional suburbs and rural systems within urban peripheries form a potential for creation of metropolitan enclaves of highquality slow-life. The article is illustrated with research case studies carried out in Gdansk, Poland, with reference to current international research.

The issue of revitalization of public space in cities appeared in the countries of Western Europe in the early 1960s. Much later, the issue of renewal was introduced in countries such as Slovakia and Poland. The beginnings of the revitalization programs date back to the period of political transformation, and in particular concern the accession of these countries to the EU. Since then, the revitalization has become a very important issue for the policy of developing small towns. The space suitable for revitalization is presented as neglected, left without use or not used properly. Areas which undergoing by revitalization are most often described as post-industrial, industrial, and large-scale urban areas. However, the concept of revitalization has evolved especially in the recent years towards the renewal of the city centers and satellite districts in which public spaces are important. Currently, many programs, projects, and activities refer to the concept of revitalization. Revitalization is an interdisciplinary process that combines issues of urban development with architectural planning, economics, sociology, psychology, and others. The work presents the problems of changes in public space related to the implementation of revitalization programs. Reference has been made to changes in the structure of public spaces, as well as areas and facilities of particular importance for residents of small towns in Slovakia and Poland. Finally, the examples of revitalization in both countries are presented. The aim of the research was to analyze the process of revitalization of public spaces on the example of small towns in Poland and Slovakia. The main task was to refer to the issues of changes in space in the context of social and cultural and spatial changes. For this purpose, authors analyzed projects and realizations involving the revitalization of small towns belonging to the Cittaslow Association in Poland and the small cities of the selected Košice, Prešov and Nitra region in Slovakia. 

Rewitalizacja przestrzeni publicznych na przykładzie małych miast w Polsce i na Słowacji

Zagadnienie rewitalizacji przestrzeni publicznej w miastach pojawiło się w krajach Europy Zachodniej na początku lat sześćdziesiątych XX wieku. Znacznie później idea odnowy została wprowadzona w krajach takich jak Słowacja i Polska. Początki programu rewitalizacji sięgają okresu po transformacji ustrojowej, a w szczególności po przystąpieniu tych krajów do UE. Od tego momentu odnowa stała się bardzo ważnym zagadnieniem w polityce rozwoju małych miast. Przestrzeń odpowiednią do rewitalizacji definiuje się i na Słowacji, i w Polsce jako zaniedbaną, pozbawioną funkcji lub niewłaściwie używaną. Obszary uwzględnione w rewitalizacji są najczęściej określane jako obszary poprzemysłowe i duże obszary miejskie. Jednak koncepcja rewitalizacji ewoluowała zwłaszcza w ostatnich latach w kierunku odnowy centrów miast i dzielnic miejskich, w których zlokalizowane są ważne przestrzenie publiczne. Obecnie wiele programów, projektów i działań odnosi się do kwestii odtworzenia, zmiany lub odnowy miejsc wspólnych. Rewitalizacja jest więc interdyscyplinarnym procesem, który łączy kwestie rozwoju miejskiego z planowaniem, ekonomią, socjologią, psychologią i innymi zagadnieniami. Celem badań była analiza procesu rewitalizacji przestrzeni publicznych na przykładzie małych miast w Polsce i na Słowacji. Głównym zadaniem było odniesienie się do problematyki zmian w przestrzeni w kontekście przemian społecznych i kulturowych oraz przestrzennych. W tym celu przeanalizowano projekty i realizacje obejmujące rewitalizację w małych miastach należących do stowarzyszenia Cittaslow (Polska) oraz w miastach w regionie Koszyc, Preszowa i Nitry (Słowacja). 

A research on the Poles’ attitude towards heritage has shown their perception of its role in life. Do they accept public financing of the heritage? Do they recognize its development potential? Ca. 45% of small town residents believe that heritage can improve the quality of life. Almost 69% understand its economic dimension. The analysis shows areas where development measures should focus.

Ludzie–dziedzictwo–przestrzeń. Potencjał dziedzictwa w oczach mieszkańców małych miast

Badania stosunku Polaków do dziedzictwa pokazują, co sądzą oni o jego roli. Czy akceptują publiczne wydatki na dziedzictwo? Czy widzą w nim potencjał rozwoju? Około 45% mieszkańców małych miast uważa, że może ono podnieść jakość życia. Prawie 69% rozumie jego ekonomiczny wymiar. Analiza odpowiedzi mieszkańców małych miast pokazuje obszary, w których warto koncentrować działania prorozwojowe.

Celem artykułu jest operacjonalizacja pojęcia ruchów miejskich, przy uwzględnieniu specyfiki warunków polskich, czyli kraju o stosunkowo młodej i chwiejnej demokracji. Tekst stanowi głos w  dyskusji nad kierunkami badań współczesnych ruchów społecznych, a także zwraca uwagę na silne zróżnicowanie polskich inicjatyw oddolnych funkcjonujących pod wspólnym szyldem „ruchy miejskie”

About a diversity of urban movements in Poland

The aim of the article is the operationalization of the concept of urban movements, taking into account the specificity of Polish conditions, a country with a relatively young and unstable democracy. Publication is a voice in the discussion on the directions of research in contemporary social movements, and also draws attention to the strong diversification of Polish grassroots initiatives operating under the common name of “urban movements”.