Contemporary architectural transparency, understood as the optical property of the construction material, is constantly being redefined and, over the last two decades, new design trends have developed. These trends are the result of: (i) dynamic technological progress; (ii) advancement in the field of materials science; (iii) changes in the attitude of clients and users. Transparency is no longer limited to specific functions (e.g. illumination of the interior) but has become a tool of formal expression itself. This paper defines most recent trends, which are divided into two main types: (i) optical-perceptual – relying on phenomenal effects, (ii) geometrical – that differentiate the large group of spatial transformations developed from what was initially flat planar façade.

Keywords: transparency, architecture theory, façade glazing, glass printing, glass coating

Abstract
Współczesna przezroczystość w architekturze, rozumiana jako właściwość optyczna materiału budowlanego, jest stale redefiniowana. W ciągu ostatnich dwóch dekad pojawiły się nowe nurty w projektowaniu przezroczystych elewacji w architekturze. Nurty te są wynikiem: (i) dynamicznego postępu technologicznego; (ii) osiągnięć w dziedzinie materiałoznawstwa oraz (iii) zmiany w nastawieniu klientów i użytkowników. Przezroczystość nie ogranicza się już do pełnienia konkretnych funkcji (np. doświetlenie wnętrza), ale sama w sobie stała się narzędziem formalnej ekspresji. Niniejszy artykuł definiuje najnowsze nurty, które dzielą się na dwa główne typy: (i) optyczno-wrażeniowe – oparte na zjawiskach optycznych, (ii) geometryczne – wyróżniające dużą grupę przekształceń przestrzennych początkowo płaskiej fasady.

The nineteenth century was a period of ground-breaking events in the history of humanity relating to the industrial revolution, scientific discoveries, knowledge development and social changes. It was also a time when new types of commercial buildings were being formed and transformations of those that had existed for centuries were taking place. The aim of this article is to present the problems of the Central Market Hall in Budapest by Samu Pecz and compare its architectural solutions with selected nineteenth-century constructions serving the same purpose elsewhere in Europe.

Streszczenie
XIX wiek to okres przełomowych wydarzeń w dziejach ludzkości związanych z rewolucją przemysłową, odkryciami naukowymi, rozwojem wiedzy oraz przemianami społecznymi. Był to także czas kształtowania się nowych typów obiektów handlowych lub też transformacji tych, które istniały od wieków. Celem niniejszego artykułu jest przybliżenie problematyki Centralnej Hali Targowej w Budapeszcie autorstwa Samu Pecza i porównanie jej rozwiązań architektonicznych z wybranymi, dziewiętnastowiecznymi obiektami o tej funkcji z terenów Europy.

New trends in sustainable design contribute to prevention of the deterioration of the natural environment and they are focused on the optimisation of the indoor environment for the improvement of the human life quality. There are complementary goals of sustainable design – the comfort of architecture users,proper spatial planning, and, as a priority, taking into account the needs of both contemporary and future generations. These existential needs are connected with both local and global sozological problems. These are related to the continuing growth of irreversible changes to the environment, such as climate change, the disappearance of biodiversity, and the over-exploitation of nonrenewable sources of energy as result of shortsighted economy. These imply the necessity for the sozological education in all subjects of study and transdisciplinary training focused on the solving of problems associated with sustainable development.

Streszczenie
Nowe tendencje w zakresie projektowania zrównoważonego przeciwstawiają się degradacji środowiska przyrodniczego i są ukierunkowane na optymalizację środowiska wewnątrz budynków w celu poprawy jakość życia człowieka. Poza dążeniem do komfortu użytkowania architektury i odpowiednim zagospodarowaniem przestrzeni priorytetem projektowania zrównoważonego jest realizacja potrzeb zarówno współczesnego człowieka, jak również przyszłych pokoleń. Z tymi egzystencjalnymi potrzebami wiążą się problemy sozologiczne zarówno o zasięgu lokalnym, jak i globalnym. Dotyczą one nasilających się i nieodwracalnych zmian środowiska, takich jak: ocieplenia klimatu, zanikanie bioróżnorodności, wyczerpywanie się nieodnawialnych źródeł energii, połączone z rabunkową gospodarką. Implikuje to konieczność edukacji sozologicznej na wszystkich kierunkach studiów i szkolenia interdyscyplinarne pod katem rozwiązywania problemów  równoważonego rozwoju.

This paper is an attempt at reconstructing Stanisław Witkiewicz’s creative method on the basis of his scattered writings. The Zakopane style has become a phenomenon across a broad spectrum of Polish national styles. The inspirations for classical national styles were typically arbitrarily selected sets of forms taken from a specific historical style associated with a given nation or state. It was often an eclectic set – enriched with elements derived from other styles. Stanisław Witkiewicz consistently avoided borrowing and copying, confining himself solely to drawing inspiration from the folk art of Podhale. In the methodology of his architecture, rational elements (exposing the structure, stressing hygiene) interweaved with ornamentation, predominantly featuring floral themes and elements of a specific mythology.

Abstract
Artykuł jest próbą zrekonstruowania metody twórczej Stanisława Witkiewicza dokonaną na podstawie jego pism rozproszonych. Styl zakopiański stał się fenomenem w szerokim spektrum polskich stylów narodowych. Inspiracją dla klasycznych stylów narodowych na ogół był arbitralnie dobrany zbiór form zaczerpniętych z określonego stylu historycznego związanego z danym narodem, bądź państwem. Często był to zbiór eklektyczny – wzbogacony o elementy pochodzące z innych stylów. Stanisław Witkiewicz konsekwentnie unikał zapożyczeń i wtórności, wykorzystując wyłącznie inspiracje z ludowej sztuki Podhala. W metodologii jego architektury elementy racjonalne (eksponowanie konstrukcji, nacisk na higienę) przeplatały się z ornamentyką, głównie o tematyce roślinnej oraz elementami swoistej mitologii.

Zakopane is a regional tourist city that is unique on the national scale. It is a one of a kind mountain resort with an exceptional history and atmosphere. It is a fashionable place where visitors can both rest and test themselves. It currently requires not only sustainable development but also that the effects of negligence and its deficiencies in spheres required for it to comfortably function be addressed, in addition to the supplementation of its offering both in terms of use and culture. The small-scale architecture of the Podhale region must rise to contemporary challenges. Presenting underground projects from all over the world aids in raising awareness as to the development potential of the area, demonstrating one of the paths to solving the problems of overburdened cities. Examples show means of relieving the pressure of current needs, simultaneously relieving the above-ground service programme of cities and increasing the amounts of greenery at their disposal.

Streszczenie
Zakopane jest regionalnym miastem turystycznym unikalnym w skali całej Polski. Jedyny górski kurort o wyjątkowej historii i klimacie. Modne miejsce wypoczynku i wyczynu. Wymaga obecnie nie tylko troski zrównoważonego rozwoju, ale naprawy zaniedbań i wyrównania braków dla komfortowego funkcjonowania oraz dopełnienia oferty zarówno użytkowej jak i kulturalnej. Drobna w skali architektura Podhala musi sprostać wyzwaniom współczesnym. Uświadomieniu możliwości rozwoju tego miejsca sprzyja prezentacja realizacji podziemnych z całego świata jako jednej z dróg rozwiązywania problemów przeciążonych miast. Przykłady wskazują sposoby rozładowania presji potrzeb, odciążając równocześnie naziemny program usługowy miast i zwiększając zasoby zieleni

This article is aimed at providing a rationale for the need to introduce a new type of educational institution in Ukraine today, namely educational centers in the areas with challenging topography. This article identifies specific features of construction, given the difficult geographic topography and architectural environment of the educational institutions, and lists conditions impacting the volume and planning of educational facility construction. It defines how urban planning of school centers influence the areas with difficult topography and establishes their location type. The authors analyzed architectural and construction solutions for school centers in areas with challenging landscape. They have also identified form-shaping types of buildings and established the best slope ratio for each of the types.

Streszczenie
Artykuł ten ma na celu uzasadnienie potrzeby wprowadzenia dziś na Ukrainie nowego rodzaju instytucji edukacyjnej, a mianowicie ośrodków edukacyjnych na obszarach o trudnej topografii. Określono szczególne cechy konstrukcji, biorąc pod uwagę trudną topografię geograficzną i środowisko architektoniczne instytucji edukacyjnych, oraz wymieniono warunki wpływające na wielkość i planowanie budowy placówki edukacyjnej. Tekst określa, w jaki sposób urbanistyka ośrodków szkolnych wpływa na obszary o trudnej topografii i definniuje ich typ lokalizacji. Autorzy przeanalizowali rozwiązania architektoniczne i konstrukcyjne dla szkół w obszarach o trudnym krajobrazie. Zidentyfikowali także kształtujące typy budynków i ustalili najlepszy współczynnik nachylenia dla każdego z tych typów.

One of the key reasons behind the urban sprawl process is the desire to increase the quality of life by living in “better” conditions. “Smart growth” is an alternative concept for the extensive development of the city, integrating different ways of land development in a compact manner. The main current of the work is to reflect on the quality of life in the urban areas. The aim of research is to determine ways to “heal” the spatial development of urban and suburban areas under the existing conditions of increasing urban chaos. The interpretation of living conditions for particular social groups is needed to find solutions that increase the quality of life. The background to the research is an analysis of literature on the subject, the consideration of good examples and own observations.

Streszczenie
Jednym z kluczowych czynników powodujących proces urban sprawl jest chęć poprawienia swojej jakości życia poprzez zamieszkanie w „lepszych” warunkach. Smart Growth jest koncepcją alternatywną dla ekstensywnego rozwoju miasta integrującą różne sposoby zagospodarowania terenu w zwarty sposób. Głównym nurtem artykułu jest zastanowienie się nad jakością życia na terenach zurbanizowanych. Celem badań będzie określenie sposobów „uzdrowienia” zagospodarowania przestrzennego terenów miejskich i podmiejskich w istniejących warunkach narastającego chaosu urbanistycznego. Interpretacja warunków życia jest potrzebna do zastanowienia się nad sposobami rozwiązań polepszających jakość życia. Tłem do badań jest analiza literatury przedmiotu, dobrych przykładów oraz obserwacje własne.

Parabens are synthetic preservatives that are used on a large scale in the cosmetics, pharmaceutical and food industries. Their task is primarily to prolong the shelf life of selected products – cosmetics, medicines or food – by maintaining their microbiological purity. Parabens protect products against deterioration and microorganisms, extending their durability by up to several months without interfering with their composition and operation. Parabens do not change the aroma, taste, density or other characteristics of cosmetic or food products. However parabens, which occur in most cosmetics with a creamy or liquid formula (face creams, body lotions, foundation, tonics, lipsticks, deodorants, perfumes), are becoming increasingly worse because of the prolonged list of side effects that they may cause. The presence of intact paraben esters in human body tissues has now been confirmed by independent measurements in human urine, and the ability of parabens to penetrate human skin intact without breakdown by esterases and to be absorbed systemically has been demonstrated through not only in vitro studies but also in vivo investigation using healthy human subjects.

Streszczenie
Parabeny są syntetycznymi konserwantami, które wykorzystuje się na szeroką skalę w przemyśle kosmetycznym, farmaceutycznym i spożywczym. Ich zadaniem jest przede wszystkim przedłużanie trwałości wybranych produktów – kosmetyków, leków czy artykułów spożywczych – poprzez utrzymywanie ich czystości mikrobiologicznej. Parabeny chronią produkty przed zepsuciem i drobnoustrojami, przedłużając ich trwałość  nawet o kilkanaście miesięcy i nie ingerując przy tym w ich skład oraz działanie. Parabeny nie zmieniają zapachu, smaku, gęstości oraz innych cech produktów kosmetycznych lub spożywczych. Parabeny, które występują w większości kosmetyków o kremowej lub płynnej formule (kremy do twarzy, balsamy do ciała, podkłady, toniki, pomadki, dezodoranty, perfumy) cieszą się jednak coraz gorszą sławą ze względu na wydłużającą się listę skutków ubocznych, które mogą powodować. Obecność estrów parabenów w tkankach ludzkiego ciała została potwierdzona przez niezależne pomiary w ludzkim moczu, a zdolność parabenów do penetracji nienaruszonej ludzkiej skóry bez rozpadu przez esterazy i do wchłaniania ogólnoustrojowego wykazano w badaniach nie tylko in vitro, ale także in vivo u zdrowych ludzi.

Disability can cover various areas of people’s activities, but it is primarily associated with difficulties that relate to independent movement. The possibility of free movement is one of the basic human rights. People with disabilities who cannot get to work and take employment, despite a desire to do so, assimilate with the rest of society to a worse extent, do not have the means to support themselves and do not earn national income. From this point of view, programs and activities aimed at maximising mobility and access to various types of places for people with disabilities, including those in public space, are very important. These types of places  include paid parking zones in cities. Their location in city centres provides access to most offices. Due to the fact that they are located in public space, municipalities and city authorities have an impact on their management and on establishing the principles of their functioning. A very important element of this management is  determining  he rules for providing parking spaces in paid parking zones, particularly with regard to the amount of parking fees for disabled people. The article provides an analysis of the management of the provision of disabled parking spaces in relation to paid parking zones in all voivodeship cities in Poland.

Streszczenie
Niepełnosprawność może obejmować różne obszary ludzkiej aktywności, jednak kojarzy się przede wszystkim z utrudnieniami, które dotyczą samodzielnego poruszania się. Możliwość swobodnego przemieszczania się jest jednym z podstawowych praw człowieka. Osoby niepełnosprawne, które nie mogą dotrzeć do pracy i jej podjąć, pomimo tego, że chcą, gorzej asymilują się z pozostałą częścią społeczeństwa, nie mają środków na własne utrzymanie i nie wypracowują dochodu narodowego. Dlatego też ważne są programy i działania zmierzające do maksymalizacji mobilności i dostępności do różnego rodzaju miejsc dla osób niepełnosprawnych. Tego typu miejscami są między innymi strefy płatnego parkowania w miastach. Ich położenie w centrach miast zapewnia dostęp do większości instytucji. Bardzo ważnym elementem tego zarządzania jest określenie zasad udostępniania miejsc parkingowych w strefach płatnego parkowania, w tym w szczególności wysokości opłat za parkowanie pojazdów osób niepełnosprawnych. W artykule dokonano takiej analizy w stosunku do stref płatnego parkowania we wszystkich miastach wojewódzkich w Polsce.

This article presents a method for the quick assessment of the safety of the road on an active landslide on the Just mountain at Tęgoborze using the landslide hazard ratio of landslide movements. The hazard indicator for landslide traffic has been defined as the quotient of the largest displacements obtained from measurements  using a terrestrial laser scanner to the largest displacement obtained from a numerical model of the worst geotechnical conditions and an unstable landslide. The application of this indicator was presented on the example of national road No. 75 along the section of the road in km from 51 + 900 to 52 + 700 at the location of the  Just mountain at Tęgoborze in the south of Poland. The road is located on an active landslide and has a lot of traffic. The measurements were conducted with the RIEGL. VZ400 terrestrial laser scanner from 2012 to 2016. As a result of the measurements performed with a terrestrial laser scanner, a cloud of 3D points was obtained. Differential models of subsequent measurements were constructed and compared to the first base measurements. The results of 3D differential models obtained from terrestrial laser scanner measurements were compared with results obtained from 3D numerical modelling. Numerical calculations were conducted assuming the worst geotechnical conditions. The model of the landslide was fully saturated. A numerical simulation computed using the finite element method (FEM) in the MIDAS GTS program was applied. A result of the safety factor F = 0.8 (i.e. an unstable landslide) was obtained. In order to estimate the hazard, the values of  the landslide hazard indicator were determined for each date using the measurements conducted with the laser scanner.

Streszczenie
W artykule przedstawiono metodę szybkiej oceny bezpieczeństwa drogi na osuwisku za pomocą wskaźnika zagrożenia ruchem osuwiskowym. Zdefiniowano wskaźnik zagrożenia ruchem osuwiskowym jako iloraz największych przemieszczeń wyznaczonego z pomiarów naziemnym skanerem laserowym do największego  rzemieszczenia wyznaczonego z modelu numerycznego dla najgorszych warunków geotechnicznych i niestatecznego osuwiska. Przedstawiono zastosowanie tego wskaźnika na przykładzie odcinka drogi krajowej nr 75 wzdłuż odcinka drogi w km od 51 + 900 do 52 + 700 w miejscowości Just-Tęgoborze na południu Polski.  roga położona jest na czynnym osuwisku i ma duże natężenie ruchu. Pomiary przeprowadzono naziemnym skanerem laserowym RIEGL. VZ400 w okresie od 2012 do 2016 roku. W wyniku pomiarów naziemnym skanerem laserowym otrzymano chmurę punktów 3D. Wykonano modele różnicowe kolejnych pomiarów w porównaniu do pierwszego bazowego pomiaru. Porównano wyniki modeli różnicowych 3D otrzymanych z pomiarów naziemnym skanerem laserowym z wynikami otrzymanymi z modelowania numerycznego 3D. Obliczenia numeryczne przeprowadzono dla najgorszych warunków geotechnicznych czyli całkowitego nasycenia osuwiska metodą elementów skończonych (MES) w programie MIDAS GTS. Otrzymano wynik współczynnika stateczności F = 0,8 czyli osuwisko niestateczne. W celu oszacowania zagrożenia wyznaczono wartości wskaźnika zagrożenia osuwiskiem dla każdej daty wynikającej z przeprowadzonych pomiarów skanerem laserowym.

In this paper a new approach to the consistent identification of the deformation pattern vital for the precise determination of the plastic limit load of a cylindrical shell from MNA when using modified Southwell (MS) and Tangent Stiffness (TS) plots is presented. It is proposed that the formalised assessment of the plastic collapse load can be done by the application of the relation between the load factor increment ΔrR and the arc length s – for an identification of achievement of the complete plastic collapse mechanism from MNA, and then the MS or TS plot for the displacement pattern that corresponds to the identified plastic mechanism.

Streszczenie
W artykule przedstawiono metodę pozwalającą na jednoznaczną identyfikację postaci deformacji kluczowej w procesie wyznaczania nośności plastycznej powłoki cylindrycznej z analizy MNA, przy zastosowaniu zmodyfikowanej zależności Southwella (MS) oraz metody sztywności stycznej (TS). Proponuje się, żeby formalna ocena plastycznego obciążenia niszczącego oparta była na wykorzystaniu zależności między przyrostem mnożnika obciążenia ΔrR i długością łuku s – w celu identyfikacji momentu osiągnięcia w analizie kompletnego mechanizmu zniszczenia, a następnie zastosowaniu wykresów zależności MS i TS dla postaci deformacji stowarzyszonej z wskazanym wcześniej mechanizmem.

The paper focuses attention on the problem of increased risks during the loading and unloading of railway tankers. To evaluate the risk which may occur during loading dangerous goods into tanker trains, the loading processes have been divided into seven stages. Based on HIRA risk analysis, for each stage of improvements, Quick Kaizen tasks were proposed. Special attention was paid to possible improvements in technical means, tools and processes. Thanks to the proposed improvements, it is possible to increase safety, not only during the loading of dangerous goods, but also in cases of loading and transportation of standard cargoes.

Streszczenie
W artykule zwrócono uwagę na problem zwiększonego poziomu ryzyka powstającego podczas załadunku i rozładunku cystern kolejowych. W celu jego oceny dokonano podziału procesu załadunku na siedem etapów oraz uwzględniono dodatkowo prace konserwacyjne i sytuacje nietypowe, które mogą wystąpić podczas załadunku materiałów niebezpiecznych. Na podstawie przeprowadzonej oceny ryzyka w każdym z poszczególnych etapów utworzono zbiór zaleceń pozwalających na zwiększenie bezpieczeństwa pracowników. Zwrócono szczególną uwagę na możliwe usprawnienia wykorzystywanych środków technicznych, narzędzi oraz sposobu postępowania. Dzięki przedstawionym w artykule zaleceniom możliwe jest zwiększenie poziomu bezpieczeństwa nie tylko podczas załadunku materiałów niebezpiecznych, ale także w przypadku przewozu ładunków standardowych.

The sliding strip of the current collector (pantograph) of a rail vehicle is an element directly cooperating with the catenary and is exposed to abrasion, electric discharge and various types of damage. It is therefore the most frequently replaced element. However, often sliding strips are exchanged before exceeding the limit thickness value, which increases the costs related to technical maintenance. Because the wear process is dependent on many factors, heuristic methods are necessary to predict the thickness of the sliding strip. Knowing the predicted thickness value, it will be possible to adapt the maintenance cycle. In the article, the results of simulations carried out based on the developed structure of the artificial neural network are also presented.

Streszczenie
Nakładka ślizgowa odbieraka prądu pojazdu szynowego jest elementem bezpośrednio współpracującym z siecią trakcyjną w związku, z czym narażona jest na zużycie ścierne, elektroerozyjne oraz różnego rodzaju uszkodzenia. Jest, zatem elementem najczęściej wymienianym. Często jednak nakładki wymieniane są przed przekroczeniem granicznej wartości grubości, co zwiększa koszty związane z obsługą techniczną. Ponieważ proces zużycia jest zależny od wielu czynników, dlatego do predykcji grubości nakładki ślizgowej niezbędne jest zastosowanie metod heurystycznych. Znając prognozowaną wartość grubości, możliwe będzie  odpowiednie dostosowanie cyklu utrzymania. W artykule przedstawiono wyniki symulacji przeprowadzonych na podstawie opracowanej struktury sztucznej sieci neuronowej.