2024 (10)

Rocznik Administracji Publicznej

O czasopiśmie

2024

Data publikacji: 13.12.2024

Licencja: CC BY-NC-ND

Redakcja

Redaktor naczelny Agata Nodżak

Zastępca redaktora naczelnego Monika Skowrońska

Sekretarz redakcji Piotr Uhma

Zawartość numeru

Ustrojowe prawo administracyjne

Powoływanie sędziów sądów powszechnych, sądów konstytucyjnych oraz rad sądownictwa w państwach Kaukazu Południowego na tle standardów europejskich

Rafał Czachor

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 9 - 24

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.001.20219

Tryb powoływania sędziów jest ważnym czynnikiem wpływającym na niezależność wymiaru sprawiedliwości, a tym samym na demokratyczny ustrój państwa. Niniejszy artykuł porusza powyższy problem z perspektywy państw Kaukazu Południowego – Armenii, Azerbejdżanu i Gruzji. Potwierdzenie znajduje w nim teza, że bardziej demokratyczne państwa, Armenia i Gruzja, regulują daną kwestię w sposób bliższy standardom Rady Europy niż autokratyczny Azerbejdżan. Dotyczy to w szczególności sposobu powoływania sędziów oraz funkcjonowania rad sądownictwa. Pomimo to, jak wskazano w artykule, także w tych państwach winny mieć miejsce dalsze reformy doskonalące funkcjonowanie judykatywy.

PDF

Konstytucja, konstytucjonalizacja i  konstytucjonalizm. Kilka uwag o współczesnych tendencjach oraz teoretyczno-prawnej propozycji ich konceptualizacji

Justyna Holocher

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 25 - 40

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.002.20220

Konstytucjonalizm jest obszarem krytycznego namysłu, obejmującym relację przepisów konstytucji do rzeczywistości oraz rzeczywistości do konstytucji. Współcześnie zasada konstytucjonalizmu jest traktowana jako podstawa demokratycznego państwa prawnego. Bywa też utożsamiana z praworządnością konstytucyjną i legalizmem konstytucyjnym. Jest realizowana poprzez wiele reguł i zasad, także tych dotyczących stosowania prawa, zwłaszcza jego wykładni. To one, interpretowane w duchu pozytywistycznym bądź postpozytywistycznym, nabierają szczególnego znaczenia w urzeczywistnianiu zasady państwa prawnego, wpływając na kształt, rozumienie i znaczenie idei konstytucjonalizmu. Teoretycznego wyjaśnienia tych tendencji dostarcza zyskująca na popularności, także w rodzimej literaturze, teoria konstytucyjnego państwa prawnego. Koncentruje się ona na szeroko pojmowanych rozumowaniach prawniczych, przede wszystkim interpretacyjnych i walidacyjnych o charakterze operatywnym, w których szczególną rolę odgrywają normy konstytucyjne i wyrażane przez nie wartości. Jako argumentacyjna teoria stosowania prawa rozumie konstytucjonalizm nie tylko jako opis normatywnych rozwiązań konstytucyjnych, ale przede wszystkim zbiór idei, zasad i wartości odgrywających istotną rolę w uzasadnianiu rozstrzygnięć prawnych.

PDF

Quartum datur? O suwerenizmie i konstytucyjnym obowiązku wykonania wyroków sądów międzynarodowych

Michał Małaszkiewicz

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 41 - 59

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.003.20221

W historycznym wyroku z 11 maja 2005 r. w sprawie traktatu akcesyjnego polski Trybunał Konstytucyjny sformułował znany passus dotyczący trzech możliwych rozwiązań sytuacji nieusuwalnej sprzeczności prawa Unii Europejskiej i postanowień Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Te trzy wyjścia dostępne dla polskiego ustawodawcy to decyzja o zmianie Konstytucji, spowodowanie zmian traktatów, albo – ostatecznie – decyzja o wystąpieniu z Unii Europejskiej. Nieco ponad 15 lat później, w czasie rozprawy w budynku TK, popierając wniosek o stwierdzenie niezgodności z konstytucją postanowień TUE, przedstawiciel ministra spraw zagranicznych powiedział: „Trzy scenariusze, rysowane w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, nie są scenariuszami wyłącznymi”. „Czwarte wyjście” oznaczałoby w tym ujęciu niewykonywanie wyroku sądu międzynarodowego i „kontynuowanie dialogu”. Czy tak rozumiane czwarte wyjście może być zaakceptowane?

PDF

Autonomy of Law in the European Conception of the Legal State

Juliusz Mroziński

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 59 - 72

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.004.20222

Zasada demokratycznego państwa prawnego stała się paradygmatem dla nowoczesnych demokracji i istotną wartością Unii Europejskiej; nieustająco budzi jednak emocjonalne spory. Niniejszy tekst bada wybrane aspekty tej zasady, koncentrując się szczególnie na teorii autonomii systemu prawnego, omawiając w tym kontekście wyniki badań przedstawicieli różnych systemów i kultur prawnych. Koncepcja systemowości prawa w ujęciu Hansa Kelsena zostaje na potrzeby pracy skonfrontowana z teorią systemów społecznych Niklasa Luhmanna, jak również jej wersją rozwojową przedstawioną przez Günthera Teubnera, któremu jurysprudencja zawdzięcza koncepcję autopojetycznego prawa. Badania obejmują refleksje na temat koncepcji „państwa prawnego” i „legalizmu” z perspektywy autonomii prawa, a także jej wymiarów. Praca podsumowuje ideę autopojetycznej natury systemu prawnego w kontekście jego cech mających szczególne znaczenie w procesie stosowania prawa UE. Autor stoi na stanowisku, w myśl którego koncepcja demokratycznego państwa prawnego – współkształtująca hierarchiczny i systemowy obraz prawa, aprobowany od początku XX w. – znajduje swoje odzwierciedlenie w praktyce w zjawisku autopojetyczności i autonomii systemu prawnego, opartej na społecznej kontekstualności prawa.

PDF

Fundusz sołecki jako prawna forma partycypacji społecznej w polskich samorządach na podstawie projektów funduszy sołeckich gmin powiatu jasielskiego na 2021 rok

Mateusz Michalec

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 73 - 90

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.005.20223

Fundusz sołecki stanowi jedną z form partycypacji na poziomie lokalnym uregulowaną w polskim prawodawstwie. Realizacja funduszu wymaga wzajemnej współpracy mieszkańców sołectw oraz organów gminy. Środki finansowe przekazywane sołectwom nie stają się odrębnym budżetem a stanowią część budżetu gminny. O dystrybucji puli decydują mieszkańcy jednostek pomocniczych. W opracowaniu omówiono fundusze sołeckie poprzez dokonanie analizy ustawy i projektów funduszy sołeckich przygotowanych w sołectwach powiatu jasielskiego na 2021 rok. Fundusze zostały poddane analizie w kontekście szans i zagrożeń jakie wnoszą dla partycypacji społecznej w podstawowych jednostkach podziału terytorialnego.

PDF

Materialne prawo administracyjne

Kościoły i inne związki wyznaniowe w porządku prawnym Unii Europejskiej – analiza wybranych orzeczeń Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej

Bernard Łukańko

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 91 - 106

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.006.20224

Nie budzi wątpliwości, że Unia Europejska nie posiada kompetencji prawodawczych w zakresie prawa wyznaniowego, a jej stosunek do kościołów i innych związków wyznaniowych znalazł w prawie pierwotnym jedynie bardzo skromne unormowanie. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 1 TfUE „Unia szanuje status przyznany na mocy prawa krajowego kościołom i stowarzyszeniom lub wspólnotom religijnym w Państwach Członkowskich i nie narusza tego statusu”. Przepis ten pozwala postawić pytanie o zakres zastosowania regulacji prawa unijnego do wymienionych kategorii podmiotów. Przedmiotem opracowania jest analiza orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, który wielokrotnie wypowiadał się na temat tych relacji i który wskazał, jak daleko sięga ograniczenie zakresu dopuszczalnej regulacji w prawie wtórnym, wynikające z art. 17 TfUE, co jest kluczowe zarówno dla prawodawcy unijnego – na etapie tworzenia prawa, jak i dla organów i sądów krajowych – przy jego stosowaniu.

PDF

Europejskie ramy prawne ochrony konsumenta na rynku bankowym – aktualne problemy i wyzwania związane z rozwojem nowych technologii

Dariusz Kowalski

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 107 - 118

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.007.20225

Rozwój gospodarczy wywołany postępem technicznym sprawia, że dynamicznie zmienia się rola sektora finansowego (w szczególności bankowego) dla społeczeństwa. Coraz szybciej pojawiają się nowe usługi, w ramach których wykorzystywane są najnowsze technologie oparte na sztucznej inteligencji i nauczaniu maszynowym.

Przedmiotem artykułu jest analiza ram prawnych wyznaczających podstawowe mechanizmy ochrony konsumenta na rynkach finansowych. Analiza ta z uwagi na dynamiczny postęp techniczny wymaga odrębnego odniesienia się do poszczególnych obszarów funkcjonowania rynków finansowych. W artykule zostaną zatem osobno przeanalizowane zagadnienia dotyczące usług płatniczych, kredytu konsumenckiego czy ochrony konsumenta na rynkach kapitałowych.

Docelowo, w ramach artykułu, dokonana zostanie ocena, czy wskazane regulacje w sposób optymalny kształtują prawa i obowiązki poszczególnych stron na rynkach finansowych, a także czy są adekwatne i uwzględniają najnowsze wyzwania związane z rozwojem technologii, w szczególności w zakresie AI.

PDF

Nowelizacja wybranych przepisów Ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 w roku 2023. Komentarz

Tomasz Szeląg

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 119 - 132

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.008.20226

Celem artykułu jest omówienie nowelizacji w przepisach w ustawie z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, wprowadzonych w roku 2023. Zmiany te skoncentrowały się na dwóch kierunkach. Ustawodawca przygotował podstawy do tworzenia standardów oraz wymogi podnoszenia kwalifikacji i aktualizacji wiedzy opiekunów dzieci. Omówione w artykule standardy składają się z bloków tematycznych, stanowiących szczegółowe ramy jakości opieki i edukacji. Jak możemy przeczytać bezpośrednio w wyjaśnieniach ministerstwa, bloki te tworzą plan opiekuńczo-wychowawczy, dzięki któremu usługi opiekuńcze świadczone przez żłobki, kluby dziecięce i dziennych opiekunów będą usystematyzowane i tożsame z regulacjami obowiązującymi w Unii Europejskiej. Należy jednak zwrócić uwagę na fakt, że art. 6d ustawy wprowadza fakultatywność stosowania powyższych standardów przez jednostki opiekuńcze. Drugi kierunek nowelizacji przepisów ustawy, który omawiam w niniejszym artykule, to doprecyzowanie przepisów związanych z finansowaniem opieki, głównie w związku z ustawą z dnia 17 listopada 2021 r. o rodzinnym kapitale opiekuńczym.

PDF

Prawo pracownika „do odłączenia” – uwagi na kanwie rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 21 stycznia 2021 r. zawierającej zalecenia dla Komisji w sprawie prawa do bycia offline (2019/2181(INL)) (2021/C 456/15)

Grażyna Zboralska

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 133 - 146

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.009.20227

Przedmiotem artykułu jest analiza postulowanych na gruncie prawa unijnego rozwiązań dotyczących ustanowienia prawa pracowników do odłączenia się od technologii cyfrowych wykorzystywanych do celów zawodowych, określanego również jako „prawa do bycia offline”. Parlament Europejski, dostrzegając wagę problemu rosnącej dyspozycyjności pracowników korzystających z technologii informacyjno-komunikacyjnych i uznając za istotną potrzebę uregulowania prawa pracownika do odłączenia się od narzędzi cyfrowych przedstawił 21 stycznia 2021 r. rezolucję zawierającą zalecenia dla Komisji w sprawie prawa do bycia offline (2019/2181(INL)) (2021/C 456/15). Załącznik do tej rezolucji stanowi tekst proponowanego wniosku ustawodawczego w postaci dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie prawa do bycia offline. W artykule przedstawiono argumentację przemawiającą za i przeciw konieczności tworzenia nowego prawa pracowniczego „do odłączenia” się oraz wyzwania związane z tworzeniem takiej regulacji. Odniesiono się też do aktualnego orzecznictwa Sądu Najwyższego i Federalnego Sądu Pracy dotyczącego dopuszczalności kontaktowania się pracodawcy z pracownikiem w jego czasie wolnym.

PDF

Prawna ochrona życia ludzkiego a okoliczności wyłączające winę oraz bezprawność czynu w prawie karnym

Marcin Woźniak

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 147 - 164

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.010.20228

Prawna ochrona ludzkiego życia jest jednym z najważniejszych zadań organów władzy państwowej. Życie jest bowiem niepowtarzalnym dobrem, cytując kultową scenę z filmu Znachor: „życie ludzkie jest wartością największą”. Jednak, mimo iż stanowi kwestie o istotnej doniosłości społeczno-prawnej, należy pamiętać, że nie jest to prawo absolutne. Problematyka zapewnienia odpowiedniego poziomu, intensywności owej ochrony nieustannie wywołuje liczne kontrowersje i debaty. Prawo do ochrony życia doznaje różnorodnych ograniczeń w wielu różnych okolicznościach. Tradycyjnymi ograniczeniami owej ochrony są kara śmierci, aborcja, eutanazja, prawo do samostanowienia oraz uporczywa terapia. W tym artykule poruszono problematykę ograniczeń wynikających stricte z prawa karnego, tj. okoliczności wyłączających bezprawność czynu (kontratypy) oraz okoliczności wyłączających winę. Poddane analizie zostały sytuacje, w których mimo pozbawienia życia drugiego człowieka z punktu widzenia prawa nie dojdzie do popełnienia przestępstwa.

PDF

Proceduralne prawo administracyjne

Podstawy i tryb wprowadzania do obrotu środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych

Piotr Dunaj

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 165 - 180

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.011.20229

Przedmiotem artykułu jest określenie podstaw prawnych i trybu wprowadzania do obrotu środków odurzających, substancji psychotropowych i nowych substancji psychoaktywnych. W tym celu zostały omówione przepisy ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii w wersji obowiązującej od 2018 r., kiedy to została przeprowadzona nowelizacja, której celem było uporanie się z problemem nieograniczonego dostępu do tzw. dopalaczy. Dla wprowadzenia do obrotu środków odurzających i substancji psychotropowych wymagane jest uzyskanie zezwolenia Głównego Inspektora Farmaceutycznego, zaś w przypadku nowych substancji psychoaktywnych – Prezesa Biura do spraw Substancji Chemicznych. W ten sposób ustawodawca ograniczył swobodę działalności gospodarczej, kierując się potrzebą ochrony życia i zdrowia ludzkiego. Istotne znaczenie ma również ustalenie katalogu substancji podlegających reglamentacji prawnej w drodze rozporządzenia, czyli aktu prawnego o charakterze podustawowym. Dzięki temu możliwe jest szybkie ograniczenie dostępu do produktów uznanych za niebezpieczne.

PDF

Prawa małżonka zobowiązanego w administracyjnym postępowaniu egzekucyjnym

Agata Nodżak

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 181 - 198

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.012.20230

Przepisy prawa powszechnie obowiązującego mogą przewidywać prowadzenie administracyjnego postępowania egzekucyjnego wobec zobowiązanego będącego osobą fizyczną nie tylko z jego majątku osobistego, ale również z majątku wspólnego należącego do niego i jego małżonka. Takie regulacje prawne pokazują, że wprawdzie małżonek zobowiązanego nie jest formalnie osobą odpowiedzialną za wykonanie jego obowiązku, jednak w przypadku skierowania egzekucji administracyjnej do składników majątku wspólnego w praktyce będzie ponosił odpowiedzialność za nieswoje zobowiązania. To może być niebezpieczne dla tego małżonka, który nie jest formalnie odpowiedzialny za wykonanie obowiązku, nie był stroną postępowania, w ramach którego taki obowiązek był nakładany, a jego interes prawny może zostać naruszony na skutek utraty majątku wspólnego należącego do niego i zobowiązanego. Polski ustawodawca od 2019 r. sukcesywnie wprowadza regulacje prawne mające na celu ochronę prawa małżonka zobowiązanego – począwszy od prawa do informacji, poprzez sprzeciw, aż po możliwość korzystania z niektórych praw zobowiązanego. Ochrona ta jest w pełni uzasadniona, jednak niedoskonałość regulacji prawnych powoduje, że korzystanie z tej ochrony budzi wiele wątpliwości w praktyce.

PDF

Prawo i administracja w wymiarze europejskim i międzynarodowym

Migration Crisis in the European Union: Origins, Consequences... and Directions of Change in Asylum Law

Bogusław Balza

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 199 - 216

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.013.20231

Unia Europejska (UE) w ciągu ostatniej dekady zmaga się z poważnym kryzysem migracyjnym, spowodowanym konfliktami, nierównościami ekonomicznymi i zmianami klimatycznymi. Niniejszy artykuł analizuje przyczyny tego zjawiska, jego skutki dla UE oraz zmiany w prawie do azylu. Artykuł analizuje działania podjęte przez Radę UE i ocenia skuteczność realizowanej polityki imigracyjnej. Kryzys migracyjny w UE jest jednym z najważniejszych wyzwań XXI w. Katastrofa związana z niekontrolowanym napływem imigrantów osiągnęła swoje apogeum w 2015 r. Doprowadziła do tego, że miliony ludzi szukają schronienia w Europie z powodu wojen, prześladowań i biedy panującej w krajach pochodzenia. Napływ migrantów obciążył systemy azylowe UE, ujawnił słabości polityk migracyjnych i wywołał napięcia polityczne i społeczne w państwach członkowskich. Niniejszy artykuł ma na celu analizę przyczyn tego kryzysu, jego złożonych skutków oraz ewolucji prawa do azylu w UE.

PDF

Challenges in Migrations: Combating Trafficking in Human Beings in Serbia

Miomira P. Kostić

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 217 - 236

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.014.20232

Prawo państwowe Republiki Serbii uznaje handel ludźmi za formę zorganizowanej działalności przestępczej, a różne akty prawne regulują zapobieganie, zwalczanie i karanie handlu ludźmi, a także ochronę świadków oraz osób poszkodowanych przed, w trakcie i po postępowaniu karnym. Rada Rządu Republiki Serbii ds. walki z handlem ludźmi została powołana po raz pierwszy w grudniu 2005 r. jako eksperckie ciało doradcze Rządu. Konstytucja Republiki Serbii z 2006 r. porusza kwestię handlu ludźmi w artykule 26: „Stanowczo zabrania się, aby ktokolwiek był trzymany w niewoli lub w warunkach podobnych do niewoli, tj. każdej formy handlu ludźmi i pracy przymusowej, pod którą rozumie się seksualne lub ekonomiczne wykorzystywanie osób znajdujących się w niekorzystnej sytuacji”. Kodeks karny przewiduje sankcje za: handel ludźmi (art. 388); handel dziećmi w celach adopcyjnych (art. 389); ustanawianie niewolnictwa i transport osób w niewoli (art. 390). Przemyt ludzi został skryminalizowany jako odrębne przestępstwo w artykule dotyczącym nielegalnego przekraczania granicy państwowej i przemytu osób (art. 350).

Celem niniejszego opracowania jest wskazanie wszystkich istotnych regulacji stosowanych w walce z handlem ludźmi w Serbii, a także ukazanie współpracy Serbii jako kraju kandydującego do UE z innymi państwami w tej walce oraz współpracy organów państwowych i organizacji pozarządowych w zapobieganiu handlowi ludźmi w Serbii i za granicą. Na koniec przedstawiono przypadki migrantów i handlu ludźmi opisywane w mediach oraz analizę, jakie zainteresowanie te zjawiska kryminologiczne wzbudzają w Serbii.

PDF

Charakter prawny porozumień unijnych partnerów społecznych i europejskich inicjatyw obywatelskich w ramach unijnego procesu ustawodawczego, w odniesieniu do aktualnych oczekiwań społecznych

Katarzyna Kaczmarska

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 237 - 254

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.015.20233

Wykonanie porozumień unijnych partnerów społecznych w drodze decyzji Rady oraz europejska inicjatywa obywatelska to dwa mechanizmy, które umożliwiają inicjowanie i udział przedstawicieli społeczeństwa obywatelskiego w procesie przyjmowania aktów prawnych na poziomie unijnym. W związku z powyższym, odwołując się do regulacji unijnej oraz orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, starałam się ustalić ich cele oraz możliwość ich realizacji.

PDF

Prawne mechanizmy przeciwdziałania ingerencji w sprawy wewnętrzne Unii Europejskiej

Piotr Uhma

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 255 - 278

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.016.20234

W artykule omówiono prawne mechanizmy przeciwdziałania ingerencji w sprawy wewnętrzne Unii Europejskiej, ze szczególnym uwzględnieniem współczesnych wyzwań związanych z dezinformacją, zagranicznym finansowaniem oraz manipulacją procesami demokratycznymi. Analizując działania Unii Europejskiej, w tym przyjęcie Europejskiego planu działania w obronie demokracji, prace komisji specjalnych INGE, rezolucje Parlamentu Europejskiego oraz inicjatywy legislacyjne Komisji Europejskiej dotyczące przejrzystości reprezentacji interesów państw trzecich, artykuł przedstawia ewolucję stanowiska Unii w sprawie obrony instytucji demokratycznych. Wskazuje na rosnące znaczenie nowych technologii i ich wpływu na bezpieczeństwo informacyjne oraz na potrzebę wzmocnienia mechanizmów prawnych w celu skutecznego przeciwdziałania zagrożeniom zewnętrznym, które podważają suwerenność i stabilność państw członkowskich i samej Unii Europejskiej.

PDF

Ku cyfryzacji usług publicznych – transformacja cyfrowa Unii Europejskiej

Renata Śliwa, Elżbieta Szczygieł, Joanna Stąporek

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 279 - 298

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.017.20235

Cyfrowe wyzwania dla rozwoju usług publicznych budują nowe kanały dystrybucji zasobów. Zapewniana poprzez cyfrowe zaawansowanie usług publicznych otwartość systemowa administracji, dzięki medium, jakim stał się Internet, pobudza możliwości podnoszenia świadomości obywatelskiej, transparentności działań publicznych i ich rozliczalności.

Celem badawczym artykułu jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób Unia Europejska podejmuje wyzwania związane z wykorzystaniem technologii informacyjno-komunikacyjnych i jaki jest jej stan zaawansowania w tym obszarze. Przedmiotem prowadzonych rozważań i analiz w niniejszym opracowaniu są dokumenty strategiczne Unii Europejskiej, akty prawne, dane statystyczne dotyczące Unii Europejskiej.

Unia Europejska osiąga coraz wyższe poziomy zaawansowania, w tym szczególnie w zakresie mobilnej infrastruktury szerokopasmowej oraz liczby użytkowników e-administracji w okresie 2018–2023. Wśród działań podejmowanych w odniesieniu do cyfryzacji administracji publicznej szczególnie wysokie poziomy (na poziomie 100) w 2023 r. zarejestrowano na Malcie (w obszarze rozwoju cyfrowych usług publicznych dla obywateli oraz wsparciu użytkowników), Irlandii (w obszarze rozwoju cyfrowych usług publicznych dla przedsiębiorców) i Finlandii (w obszarze rozwoju cyfrowych usług publicznych dla przedsiębiorców i przyjazności dla urządzeń mobilnych) oraz w Szwecji (w obszarze rozwoju przyjazności dla urządzeń mobilnych).

PDF

Unia Europejska w obliczu wyzwań praworządności

Beata Tubek

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 299 - 310

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.018.20236

Praworządność (ang. rule of law) to wartość, która stanowi fundament Unii Europejskiej, co wynika wprost z konstytuujących ją traktatów. Jak należy zatem rozumieć to pojęcie i czy rzeczywiście można mówić o wspólnej dla wszystkich państw członkowskich „praworządności”? Czy da się stworzyć definicję „rządów prawa” akceptowalną z perspektywy zarówno Unii Europejskiej, jak i tradycji konstytucyjnych wybranych państw członkowskich? Pomocna w tym zakresie była analiza literatury, aktów prawnych zarówno krajowych, jak i międzynarodowych, a także wykorzystanie metody dogmatyczno-prawnej, prawnoporównawczej oraz obserwacja trwającego od kilku lat problemu z istotą zasady praworządności w Polsce i w innych państwach Unii Europejskiej.

PDF

Gospodarka i zarządzanie w administracji publicznej

Transformacja cyfrowa i tworzenie innowacyjnej gospodarki Unii Europejskiej

Igor Britchenko

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 311 - 332

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.019.20237

W artykule uznano transformacje cyfrową za kluczowy czynnik rozwoju gospodarczego, szczególnie w kontekście Unii Europejskiej, która dziś stoi przed złożonymi wyzwaniami geopolitycznymi i gospodarczymi. Celem badania jest zbadanie kluczowych kierunków i narzędzi transformacji cyfrowej w Unii Europejskiej oraz ich wpływu na kształtowanie strategii cyfryzacji mających na celu zapewnienie konkurencyjności i stabilności gospodarek krajów Unii Europejskiej w kontekście globalnym. Uwzględniono specyfikę procesów kształtowania innowacyjnej gospodarki w Unii Europejskiej w procesie cyfrowej transformacji systemu gospodarczego oraz tendencje kryzysowe powstające pod wpływem czynników zewnętrznych. Badane są strategie i inicjatywy, które Unia Europejska podejmuje, aby zapewnić promocje rozwoju cyfrowego i tworzenie sprzyjającego środowiska do wprowadzania innowacji. Pod uwagę brane są czynniki charakteryzujące proces transformacji cyfrowej, takie jak infrastruktura cyfrowa, rozwój technologii cyfrowych, stymulowanie rozwoju kompetencji cyfrowych oraz wsparcie cyfrowych startupów. Określono specyfikę kształtowania źródeł finansowania transformacji cyfrowej systemu gospodarczego Unii Europejskiej oraz inicjatyw regulacyjnych mających na celu stymulowanie innowacyjnej przedsiębiorczości i rozwoju technologii cyfrowych w warunkach współczesnych wyzwań kryzysowych. Udowodniono, ze konsekwencja takiego podejścia jest ukształtowanie konkurencyjnej i zrównoważonej gospodarki Unii Europejskiej, która spełnia współczesne wymagania i zapewnia zrównoważony wzrost gospodarczy w warunkach niepewności i zmian. Uwzględniany jest także wpływ transformacji cyfrowej na warunki rynkowe i ekosystem biznesowy Unii Europejskiej, w tym aspekty otoczenia biznesowego, tworzenie miejsc pracy i wspieranie innowacyjnych pomysłów. Zbadano szanse i wyzwania towarzyszące procesowi transformacji cyfrowej w warunkach kryzysów gospodarczych, w szczególności w kontekście zmian w krajobrazie społeczno-gospodarczym. Określono strategiczne kierunki transformacji cyfrowej mające na celu zapewnienie stabilności i rozwoju gospodarki europejskiej w warunkach nieprzewidywalności i niestabilności.

PDF

Przesłanki powstania i współczesne rozumienie marketingu terytorialnego

Ireneusz Drabik

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 333 - 356

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.020.20238

Artykuł porusza istotne zagadnienia dotyczące powstania i możliwości adaptacji koncepcji marketingowej w działalności jednostek terytorialnych w aktualnych warunkach rynkowych. Jako punkt wyjścia przyjęto szerokie i interdyscyplinarne podejście do marketingu, uzasadniające jego zastosowanie nie tylko w działalności gospodarczej, ale również pozagospodarczej o charakterze publicznym i społecznym. Podstawą takiego podejścia jest traktowanie marketingu jako procesu wymiany wartości (korzyści) między różnego rodzaju podmiotami i ich grupami na szeroko rozumianym rynku. W przypadku marketingu terytorialnego o jego specyfice decyduje źródło oferowanych korzyści możliwych do osiągnięcia w procesie wymiany, które związane są z cechami danego terytorium. Podkreślić trzeba różnorodność uczestników wymiany rynkowej w marketingu terytorialnym, w tym zarówno po stronie podażowej, jak i popytowej. W przypadku strony podażowej jako główny podmiot przygotowujący, organizujący i realizujący działania marketingowe dotyczące określonego terytorium wskazać można władzę samorządową, jednak określoną rolę w tym zakresie pełnią również inne podmioty związane z danym terytorium. Po stronie popytowej występują z kolei bardzo zróżnicowane rynki docelowe o charakterze wewnętrznym i zewnętrznym. Przyjmując orientację marketingową, której głównym założeniem jest uznanie odbiorców oferty za centralny podmiot, a zaspokojenie ich potrzeb i pragnień stanowi główny sens i cel działalności, jednostka terytorialna stosuje odpowiednie instrumentarium w ramach kompozycji marketingu-mix. Istnieje jednak konieczność modyfikacji instrumentów marketingu-mix w porównaniu z tradycyjnym podejściem do działalności marketingowej.

PDF

Bezpieczna szkoła – rola i zadania organów zarządzających

Grzegorz K. Sudoł

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 357 - 376

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.021.20239

Artykuł przedstawia zagadnienie poszczególnych ról i zadań, jakie stoją przed organami zarządzającymi w systemie edukacji. Organy te odpowiedzialne są za zapewnienie bezpiecznych warunków uczestnikom procesu edukacyjno-wychowawczego. Wskazano również na podstawowe znaczenie synergii pomiędzy interesariuszami wpływającymi na rozwój i kształt bezpiecznej szkoły.

PDF

Kontrola zarządcza przydatna także w sądzie – środowisko wewnętrzne

Beata Tubek

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 377 - 384

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.022.20240

Przyjęcie procedur kontroli zarządczej w sektorze publicznym wprowadziło do działalności tych jednostek nowy element w zakresie ich funkcjonowania, modernizując ich filozofię. Dotychczasowe skupienie się na kwestiach finansowych zostało zastąpione koncentracją na prawidłowej realizacji celów organizacji, co prowadzi do zwiększenia ich użyteczności społecznej. Kontrola zarządcza jest kluczowym elementem funkcjonowania każdej organizacji publicznej, w tym także sądów. Jej celem jest wspieranie realizacji celów organizacji poprzez zapewnienie zgodności działań z przepisami prawa, efektywności, skuteczności oraz przejrzystości działań. Jednym z kluczowych elementów kontroli zarządczej jest środowisko wewnętrzne, które stanowi fundament dla pozostałych komponentów systemu. W artykule zostaną omówione aspekty środowiska wewnętrznego w sądach, ich znaczenie oraz wpływ na jakość funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości.

PDF

Polityki publiczne

Assessing the Efficacy of Public Procurement Policy and Legal Framework To Combat Corruption in Selected Regions in the Western Cape Province, South Africa

Goonasagree Naidoo, Jack Magakwe

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 385 - 402

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.023.20241

Polityki zamówień publicznych i ramy prawne odgrywają kluczową rolę w kształtowaniu przejrzystości, uczciwości i integralności transakcji rządowych. Niniejszy artykuł analizuje i ocenia skuteczność polityk zamówień publicznych oraz struktur prawnych w zakresie przeciwdziałania i ograniczania korupcji w wybranych regionach Prowincji Przylądkowej Zachodniej w Republice Południowej Afryki. W oparciu o kompleksowy przegląd literatury, studiów przypadków i opinii ekspertów, badanie to ma na celu dostarczenie wglądu w mocne i słabe strony istniejącego systemu oraz wskazanie potencjalnych usprawnień. Głównym celem artykułu jest ocena projektowania polityki zamówień publicznych oraz skuteczności środków, w tym regulacji, ukierunkowanych na walkę z korupcją w sektorze publicznym Prowincji Przylądkowej Zachodniej w Republice Południowej Afryki. Regulacje dotyczące zamówień publicznych są szeroko wdrażane w różnych instytucjach rządowych na całym świecie. Dane zebrano od dwudziestu pięciu organizacji sektora publicznego w Prowincji Przylądkowej Zachodniej w Republice Południowej Afryki, stosując trzy metody zbierania danych: wywiady, ankiety oraz analizę dokumentów dotyczących polityk i wytycznych zamówień publicznych. Kluczowe ustalenia badania wykazały, że fragmentaryczne ramy prawne i polityczne są złożone i stwarzają możliwości dla działań korupcyjnych oraz niewłaściwego zarządzania. Artykuł wypełnia lukę w badaniach naukowych, badając, w jaki sposób można ograniczyć praktyki korupcyjne poprzez wdrażanie i operacjonalizację solidnych, elastycznych i ukierunkowanych na rezultaty ram prawnych i politycznych. Artykuł wnosi wkład w rozwój wiedzy, zwracając uwagę decydentów i wykonawców na pułapki fragmentarycznych i niespójnych ram politycznych w zamówieniach publicznych.

PDF

Komunikaty

Komunikat: Moduł edukacyjno-naukowy Jean Monnet – Cyfrowa transformacja gospodarki w UE i krajach partnerskich / Digital Transformation of the Economy in the EU and Partner Countries

Inga Kawka, Elżbieta Szczygieł, Joanna Stąporek, Renata Śliwa

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 403 - 406

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.024.20242

PDF

Sprawozdania

Sprawozdanie z Międzynarodowej konferencji naukowej pt. Unia Europejska – teraźniejszość i przyszłość w obliczu kryzysów i reform (Kraków, 13–14 czerwca 2024 r.)

Agata Nodżak

Rocznik Administracji Publicznej, 2024 (10), 2024, s. 407 - 414

https://doi.org/10.4467/24497800RAP.24.025.20243

PDF

Pliki do pobrania

Strony tytułowe i redakcyjne PDF Spis treści PDF

Słowa kluczowe: niezależność sądownictwa, powoływanie sędziów, reformy władzy sądowniczej państw postkomunistycznych, ustrój państw Kaukazu Południowego, konstytucja, konstytucjonalizacja, konstytucjonalizm, teoria konstytucyjnego państwa prawa, praworządność, suwerenizm, spór o praworządność, wykonywanie wyroków sądów międzynarodowych, TSUE, ETPC, autonomia prawa, autopojeza, praworządność, legalizm, demokratyczne państwo prawne, fundusz sołecki, partycypacja, sołectwo, budżet, powiat jasielski, prawo wyznaniowe, kościoły i inne związki wyznaniowe, poszanowanie statusu kościołów, swobody unijne, wykładnia prawa unijnego, ochrona konsumenta, banki, nowe technologie, ustawa o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3, nowelizacja przepisów, standardy opieki, podnoszenie kwalifikacji personelu, doprecyzowanie przepisów dotyczących finansowania opieki, prawo do odłączenia, rezolucja Parlamentu Europejskiego, prawo do wypoczynku, technologie informacyjno-komunikacyjne, prawo do ochrony zycia, ograniczenia prawnej ochrony zycia, przestepstwo, okolicznosci wyłaczajace bezprawnosc czynu, okolicznosci wyłaczajace wine, środki odurzające, substancje psychotropowe, nowe substancje psychoaktywne, Główny Inspektor Farmaceutyczny, Prezesa Biura do spraw Substancji Chemicznych, prawa małżonka zobowiązanego, sprzeciw, prawo do informacji, korzystanie z praw zobowiązanego, polityka migracyjna UE, bezpieczeństwo granic, masowa migracja, międzynarodowe standardy prawne, napięcia polityczne i społeczne, migracje, handel ludźmi, Serbia, relacje medialne, porozumienia partnerów społecznych, europejska inicjatywa obywatelska, dialog społeczny, unijna procedura ustawodawcza, ingerencja, odporność, INGE, transformacja cyfrowa, DESI, polityka UE, usługi publiczne, praworządność, tradycja, konstytucja, Unia Europejska, transformacja cyfrowa, gospodarka cyfrowa, cyfryzacja, podwójna transformacja, technologie informacyjne, innowacyjna gospodarka, innowacyjne procesy biznesowe, innowacje, startupy, jednostka terytorialna, zarządzanie publiczne, marketing terytorialny, orientacja marketingowa, marketing-mix, bezpieczeństwo, szkoła, zarządzanie, kontrola zarządcza, kontrola, zarządzanie, środowisko wewnętrzne, sądownictwo, polityka zamówień publicznych, ramy prawne, korupcja, sektor publiczny

Informacje o finansowaniu

Publikacja została zrealizowana przy wsparciu finansowym Komisji Europejskiej. Publikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autorów i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za jej zawartość merytoryczną.