Od stycznia 2018 r. obywatelska inicjatywa uchwałodawcza stanowi jeden ze zinstytucjonalizowanych instrumentów partycypacji mieszkańców gminy w samorządzie terytorialnym. Umożliwia ona obywatelom aktywne uczestnictwo w procesie legislacyjnym poprzez nadanie im uprawnienia do wystąpienia z projektem uchwały. Przedmiot niniejszego artykułu stanowi przedstawienie instytucji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej na poziomie gminnym w świetle orzecznictwa wojewódzkich sądów administracyjnych. W tym celu autorka omawia najważniejsze tezy wypracowane przez judykatywę, odnoszące się do ustawowej regulacji tej instytucji. Przez pryzmat orzecznictwa przeanalizowane zostały takie zagadnienia, jak zakres podmiotowy tytułowej instytucji, zasady tworzenia i reprezentowania komitetów inicjatywy uchwałodawczej, a także wymogi formalne i zasady wnoszenia projektów uchwał. Ponadto w artykule wykorzystana została metoda prawno‑dogmatyczna, której przedmiot stanowiła analiza art. 41a u.s.g.

Pierwsze dziesięciolecie funkcjonowania w Polsce odrodzonego samorządu terytorialnego to czas konstruowania rozwiązań ustrojowych, tworzenia struktury organów samorządowych oraz określania katalogu zadań publicznych realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego. Zarówno okres ten, jak i też następujące po nim lata, to także czas tworzenia narzędzi umożliwiających bezpośredni udział obywateli w zarządzaniu swoją wspólnotą lokalną. Celem niniejszego opracowania jest nakreślenie procesu rozwoju narządzi bezpośredniego zarządzania gminą – podstawową jednostką samorządu terytorialnego – przez mieszkańców na przestrzeni ostatnich trzydziestu lat, a także zaprezentowanie najważniejszych procedur i mechanizmów współdecydowania obywateli o kształcie swoich małych ojczyzn.

Młodzieżowe rady przy jednostkach samorządu terytorialnego to jedno z narzędzi zwiększających partycypację obywatelską młodych ludzi w swoich społecznościach lokalnych. W wyniku działania w młodzieżowej radzie młody człowiek ma szansę na oddziaływanie na swoje otoczenie, zdobycie doświadczenia z zakresu działalności społeczno‑politycznej, a także poznanie podobnie aktywnych osób z całej Polski. W tworzeniu takich organów istnieje ogromny potencjał, który, jeżeli zostanie wykorzystany przez lokalnych włodarzy, może w sposób wydatny wzmocnić przyszłe społeczeństwo obywatelskie. W artykule przedstawione zostały ramy prawne i faktyczne działania młodzieżowych rad w Polsce, omówiona nowelizacja prawodawstwa z tego zakresu z 2021 r. oraz przedstawiony przykład dwustopniowego systemu partycypacji w społeczeństwie obywatelskim młodzieży w postaci Młodzieżowej Rady m.st. Warszawy oraz młodzieżowych rad dzielnic m.st. Warszawy. W ramach przykładu zostały zaprezentowane przykładowe inicjatywy podejmowane przez Młodzieżową Radę m.st. Warszawy oraz Młodzieżową Radę Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy w przeciągu ostatnich trzech lat.

Budżet partycypacyjny to inaczej budżet obywatelski. W ostatnich kilku latach instytucja ta uzyskała w Polsce znaczną popularność, pojawiły się także wokół niej pewne kontrowersje. Coraz częściej nasuwa się pytanie, na ile budżety partycypacyjne mają faktycznie obywatelski charakter. W tekście przedstawiono teoretyczne założenia budżetu obywatelskiego, a następnie analizę budżetu obywatelskiego miasta Gorlice. 

W niniejszym opracowaniu podjęto próbę określenia uwarunkowań instytucji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Podstawowym celem analizy było przedstawienie wybranych prawnych oraz faktycznych ograniczeń związanych z korzystaniem z instytucji obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej, identyfikowanych zarówno na poziomie regulacji samorządowych ustaw ustrojowych, jak również w wybranych uchwałach określających szczegółowe zasady wnoszenia inicjatywy uchwałodawczej. Prowadzone rozważania objęły swoim zakresem także kwestie związane z kierowaniem projektu uchwały do zaopiniowania (a precyzyjniej – etapu, na którym takie zaopiniowanie powinno następować) i/lub uzgodnienia z innymi właściwymi organami (a przede wszystkim problem podmiotu odpowiedzialnego za realizację obowiązku uzgodnienia). W artykule zostały uwzględnione także zagadnienia, które na podstawie przepisów ustaw szczególnych nie mogą stanowić przedmiotu obywatelskiej inicjatywy uchwałodawczej. Zastosowano głównie analityczno‑dogmatyczną metodę badań, wykorzystano opracowania monograficzne i artykuły naukowe z zakresu nauki prawa administracyjnego oraz orzeczenia sądów administracyjnych.

Artykuł porusza problematykę udziału mieszkańców w określonej w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym procedurze tworzenia, łączenia, podziału i znoszenia gmin oraz ustalania ich granic na przykładzie procesu poszerzenia granic miasta na prawach powiatu Skierniewice w latach 2009–2015. Miasto to w analizowanym okresie dwukrotnie poszerzyło swoje granice, pomimo negatywnego stosunku do procedowanych zmian granic mieszkańców gmin, których tereny zostały przyłączone. W artykule zaprezentowano przebieg dokonujących się zmian granic Skierniewic wraz z towarzyszącymi im okolicznościami. Na tej podstawie, korzystając z metody pojedynczego studium przypadku, autorka dokonała analizy wpływu mieszkańców na dokonujące się zmiany granic gmin. 

Zauważalny wzrost zainteresowania pracą zdalną i elastycznymi formami zatrudniania niewątpliwie wynika z rozwoju technologicznego (w tym również ze zmian na rynku pracy) oraz znacznego przyspieszenia ich wdrażania, będącego skutkiem działań podejmowanych w celu przeciwdziałania chorobie COVID-19. Doświadczenia okresu pandemii pozwoliły zaobserwować pewne prawidłowości w zakresie pracy na odległość, odsłaniając pozytywne i negatywne aspekty owej formy zatrudnienia. Celem niniejszego artykułu jest zwięzłe podsumowanie aktualnego etapu rozwoju regulacji w zakresie pracy zdalnej oraz pojawiających się możliwości pracy w modelu home office. W pierwszej części omówione zostały dotychczasowe regulacje w polskim ustawodawstwie pracy na odległość oraz aktualny stan rynku pracy wpływający na zainteresowanie elastycznymi formami zatrudnienia. Następnie analizie poddano nowelizację Kodeksu pracy, mającą wpływ na obecne ukształtowanie pracy zdalnej w polskiej przestrzeni rynku pracy. Skupiając się szczególnie na formie home office, a więc pracy z domu, autorka przedstawia przykładowe wyliczenie obserwowalnych dziś wad i zalet elastycznych modeli zatrudnienia, zauważając szanse i zagrożenia wynikające z ich stosowania. Ze względu na wpływ pracy zdalnej na różne przestrzenie życia pracownika, rozważania prowadzone są zarówno na gruncie prawnym, jak i społecznym. Ostatni punkt stanowi podsumowanie tematyki elastycznych form pracy, szans na ich powodzenie w świetle osiągnięć postpandemicznych, a także zwięzłe przedstawienie modelu pracy hybrydowej jako rozwiązania wykorzysującego szanse zatrudnienia na odległość, a jednocześnie minimalizującego widoczne zagrożenia.oyment opportunities while minimizing the visible risks.

Celem artykułu jest podjęcie rozważań na temat wpływu oznaczeń przedsiębiorców prowadzących działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej na możliwość dochodzenia ochrony nazwy tej spółki na gruncie Kodeksu cywilnego. Kwestia ta nie została dotąd rozwiązana na gruncie legislacyjnym i orzeczniczym, dlatego eksplikacja obranego problemu wydaje się zasadna. W celu analizy tezy badawczej autorki posłużyły się metodą dogmatyczną. W początkowej części artykułu scharakteryzowano pojęcia nazwy i firmy w kontekście ich rozbieżności i ewentualnej korelacji, następnie zaś przedstawiono sposób dochodzenia ochrony nazwy spółki cywilnej przed nowelizacją Kodeksu cywilnego z 2003 r. Kolejny fragment zawiera omówienie poglądów doktryny i orzecznictwa na temat konstrukcji oznaczeń przedsiębiorców w świetle aktualnego stanu prawnego, w części końcowej dokonano zaś porównania polskiego systemu prawnego z systemem niemieckim w aspekcie identyfikacji spółki cywilnej.

Artykuł ma na celu przybliżenie rzymskiej konstrukcji prawnej inventio thesauri (znalezienia skarbu) jako jednego z przypadków nabycia własności, oraz sposobu i zakresu recypowania tej instytucji we współczesnym prawie cywilnym.

W artykule podjęto problematykę doradztwa administracyjnego. Na wstępie przedstawiono funkcjonujący obecnie model poradnictwa, by w dalszej części przeanalizować kwestię doradztwa administracyjnego w świetle aktywności wielu specjalistów działających przed organami administracji publicznej. Podstawą prawną analizy są rozwiązania prawne przyjęte w przepisach Kodeksu postępowania administracyjnego dotyczące pełnomocnictwa oraz pełnomocnika. Na tym tle zwrócono uwagę na status prawny doradcy administracyjnego. Na zakończenie autor zaprezentował doradztwo administracyjne w kategoriach zawodu dostępnego dla absolwentów studiów administracyjnych, postulując podjęcie działań legislacyjnych w zakresie uregulowania tego zawodu i uwzględnienia go w krajowym porządku prawnym. 

Celem artykułu jest omówienie zmian w przepisach ustawy z dnia 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi do lat 3 wprowadzonych w związku z pandemią COVID-19 zarówno w zakresie nowych przepisów, jak i przepisów nowelizowanych. Pandemia spowodowała dodanie do ustawy dwóch zupełnie nowych przepisów (art. 6a i 6b), z których jeden przewiduje, że minister właściwy do spraw rodziny, w drodze rozporządzenia, może czasowo ograniczyć lub czasowo zawiesić funkcjonowanie form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3 na obszarze kraju lub jego części, a drugi zakłada, że również w drodze rozporządzenia można będzie w razie konieczności wyłączyć stosowanie niektórych przepisów ustawy w odniesieniu do wszystkich lub niektórych form opieki nad dziećmi w wieku do lat 3. Wydaje się, że największy odzew i zarazem kontrowersje mogą przynieść zmiany dotyczące kwestii szczepień ochronnych, które nie są jeszcze ustawowo wymagane, ale w świetle orzecznictwa sądów nie ma przeszkód, by poszczególne instytucje prowadzące żłobki czy kluby dziecięce już teraz ujęły w swoich statutach zapisy wymagające przy rekrutacji szczepień lub też preferujące w jej trakcie dzieci zaszczepione.

Przedmiotem analizy w niniejszym artykule są gwarancje bezpieczeństwa chemicznego określone przepisami prawa Unii Europejskiej. Została w nim ujęta istota bezpieczeństwa chemicznego. Autor przedstawił znaczenie zasad Dobrej Praktyki Laboratoryjnej, które stanowią przejaw uniformizacji standardów postępowania z substancjami chemicznymi. W dalszej kolejności omówiono rozwiązania prawne Unii Europejskiej w obszarze rejestracji i dopuszczenia do obrotu substancji chemicznych (rozporządzenie REACH). Przedmiotem analizy stała się ponadto kwestia wywozu i przywozu do Unii Europejskiej substancji sklasyfikowanych jako niebezpieczne. Zdaniem autora warunki integracji europejskiej umożliwiły ujednolicenie przepisów i standaryzację procedur postępowania z substancjami chemicznymi, dlatego też wyraża on przekonanie, że regulacje prawne Unii Europejskiej stanowią istotną gwarancję bezpieczeństwa chemicznego.

W artykule podjęto problematykę kultury strategicznej na przykładzie prac administracji federalnej USA dotyczących urzędowej obsługi wyzwań związanych z rywalizacją zimnowojenną w latach polityk prowadzących do zatrzymania wpływów ZSRR oraz w okresie, kiedy wyzwaniem stała się Rosja W. Putina. W tekście wyjaśnione zostały definicje pojęcia kultury strategicznej, podjęto w nim też próbę uporządkowania teoretycznego ukazującego stan badań nad tym zespołem zagadnień. Autor odnosi się do badań umiejscawiających kulturę strategiczną wśród ważnych czynników kształtujących decyzje administracji federalnej w sprawach polityk odstraszania oraz kluczowych zagrożeń bezpieczeństwa międzynarodowego. Rozpatruje także instytucjonalne aranżacje prowadzenia polityk wobec nowych wyzwań (takich jak broń masowego rażenia lub terroryzm) wymagających zmiany postaw elit społecznych i przyjmowania zmienionych wzorców proceduralnych w relacjach wewnętrznych i międzynarodowych.

W pracy przedstawiono wybrane zasady ogólne postępowania kontrolnego prowadzonego przez Rzecznika Praw Obywatelskich. Postępowanie to nie jest postępowaniem jurysdykcyjnym i nie stosuje się do niego przepisów określonych przez Kodeks postępowania administracyjnego. Z uwagi na istotne odformalizowanie i uproszczenie tego postępowania, istotne jest znaczenie obowiązujących w nim zasad ogólnych. Zasady te wyrażają pewne wartości istotne z punktu widzenia każdego człowieka. Rzecznik, prowadząc postępowanie, powinien je cały czas uwzględniać. Człowiek posiada niezbywalną godność i RPO powinien stać na straży tej godności, a także wolności oraz praw człowieka i obywatela, relacji osoby ze społeczeństwem. Zasady ogólne, wyrażające pewne wartości, są po to, by „przypominać” Rzecznikowi o jego podstawowych obowiązkach. 

W artykule omówiono różne podejścia do rozumienia prawa do bezpiecznego środowiska w świetle ustawodawstwa UE i Ukrainy. Ustalono, że współcześnie koncepcja prawa do bezpiecznego środowiska naturalnego i antropogenicznego przeszła transformację. Podstawę ochrony tego prawa należy rozumieć jako równowagę między interesami prywatnymi i publicznymi, zasadę wdrażania i osiągania celów strategii zrównoważonego rozwoju. Autor przeprowadził klasyfikację kwestii związanych z realizacją i ochroną prawa człowieka do bezpiecznego i antropogenicznego środowiska naturalnego. Analiza potwierdza wątpliwości związane z ochroną prawa do zdrowego środowiska, a także związek zmiany rozumienia prawa do bezpiecznego środowiska z prawem do wystąpienia z roszczeniem o jego ochronę. Prowadzi to do wniosku, że głównymi przedstawicielami interesu publicznego w zakresie ochrony środowiska są organizacje społeczne. W ostatniej części artykułu przedstawiono autorską klasyfikację dyskursów dotyczących zakresu ochrony środowiska naturalnego.

W odniesieniu do usług świadczonych w interesie ogólnym w zakresie transportu publicznego obowiązuje rozbudowany system źródeł prawa tworzony przez organy Unii Europejskiej i organy krajowe w oparciu o podział kompetencji między Unią a państwami członkowskimi na podstawie art. 4 TFUE. Sprawia to, że z jednej strony Unia może wnieść pozytywny wkład w rozwój usług użyteczności publicznej na płaszczyźnie transportu publicznego w postaci kreowania jednorodnych standardów, a z drugiej strony – dzięki działalności prawotwórczej organów krajowych – jest możliwe zachowanie różnorodności tradycji, struktur oraz sytuacji w poszczególnych państwach członkowskich. Na przykładzie Polski jako państwa członkowskiego można stwierdzić, że na system prawa odnoszący się do świadczenia usług w interesie ogólnym w zakresie transportu publicznego składają się regulacje prawne od postanowień traktatowych, poprzez art. 36 KPP, unijne rozporządzenia, po regulacje ustawowe i przepisy prawa lokalnego. 

Rozszerzenie i pogłębienie bezpieczeństwa wpłynęło na pojawienie się koncepcji, które umożliwiły m.in. powstanie nowych sposobów rozumienia i interpretowania zagrożeń i ryzyka w tej sferze. Bezpieczeństwo jednostki jest jedną z koncepcji, które stają się częścią strategii bezpieczeństwa wielu państw, pomimo wciąż istniejących dylematów, dotyczących zwłaszcza jego praktycznego znaczenia i użyteczności. Niniejszy artykuł bada wzajemne powiązania między bezpieczeństwem jednostki a prawami człowieka, wychodząc od punktu odniesienia, na który oba te pojęcia są ukierunkowane, czyli jednostki. Autorka analizuje z jednej strony miejsce i znaczenie praw człowieka w koncepcji bezpieczeństwa jednostki, co umożliwia jej większą konkretyzację, z drugiej zaś – znaczenie i wpływ, jaki ta koncepcja ma i powinna mieć na promowanie i ochronę praw człowieka. Na tej podstawie stwierdza, że koncepcja bezpieczeństwa ludzkiego ma lepsze szanse na szerszą akceptację i większą skuteczność, gdy opiera się na prawach człowieka, a prawa człowieka mogą być lepiej chronione i przestrzegane, jeśli będą traktowane jak część składowa szeroko pojętego bezpieczeństwa.

W artykule omówiono kwestię deficytu demokracji i legitymizacji instytucji Unii Europejskiej, a w konsekwencji tworzonego przez nie prawa. Podjęto refleksję nad UE jako szczególnym rodzajem organizacji międzynarodowej i związanym z tym problemem legitymizacji. Autor analizuje teoretyczne zagadnienia deficytu demokracji i legitymizacji, wzbogacone o porównawczą prezentację poglądów dwóch wybitnych intelektualistów pochodzących z obu stron Atlantyku. W ostatniej części artykułu przedstawiono praktyczne próby odpowiedzi na problem deficytu demokracji i legitymizacji UE, podejmowane zarówno w Parlamencie Europejskim, jak i przez instytucje europejskie oraz państwa członkowskie, których elementem była zakończona niedawno Konferencja w sprawie Przyszłości Europy (CoFoE).

Podstawowym celem niniejszego opracowania jest ustalenie, czy i ewentualnie w jakich przypadkach ochrona środowiska może być uznana za cel uzasadniający udzielanie pomocy inwestycyjnej na rzecz portów lotniczych. Rozważania na ten temat rozpoczną się od przedstawienia zasad badania zgodności pomocy inwestycyjnej na rzecz portów lotniczych z prawem unijnym, przy czym główny nacisk zostanie położony na analizę porównawczą dwóch wydanych przez Komisję Europejską wytycznych precyzujących przesłanki dopuszczalności tego rodzaju pomocy. Następnie zarysowany zostanie rozwój koncepcji ochrony środowiska w unijnym porządku prawnym. Omówione będą także najważniejsze formy oddziaływania portów lotniczych na środowisko, jak również metody pozwalające na zmniejszenie negatywnego wpływu prowadzonej przez nie działalności. W kolejnej części przeprowadzony zostanie przegląd najważniejszych decyzji Komisji dotyczących pomocy państwa na rzecz optymalizacji efektywności środowiskowej portów lotniczych, co pozwoli na sformułowanie wniosków odnoszących się do sposobu oceny takich inwestycji w praktyce. Zasadniczym celem tej części będzie dokonanie krytycznej analizy aktualnego podejścia Komisji do oceny inwestycji prośrodowiskowych w portach lotniczych. Przeprowadzone rozważania zaowocują sformułowaniem dwóch postulatów de lege ferenda. Pierwszy z nich będzie polegał na propozycji dodania w pkt 84 wytycznych dotyczących pomocy państwa na rzecz portów lotniczych i przedsiębiorstw lotniczych czwartego celu odnoszącego się do ochrony środowiska. Wskazane zostaną powody, dla których zmiana ta jest uzasadniona. W szczególności stworzy ona właściwą podstawę dla zatwierdzania pomocy państwa o charakterze prośrodowiskowym oraz zwiększy pewność prawa zarówno po stronie podmiotów udzielających pomocy, jak i jej beneficjentów. Odzwierciedli nadto rosnące znaczenie ochrony środowiska w agendzie Unii Europejskiej i będzie sprzyjać osiąganiu założeń Europejskiego Zielonego Ładu. Dodanie celu ochrony środowiska będzie także służyło urzeczywistnianiu spójności w Unii Europejskiej. Drugi postulat będzie wskazywał na konieczność zmiany sposobu wyliczania dopuszczalnych celów pomocy inwestycyjnej na rzecz portów lotniczych z enumeratywnego na przykładowy. Wykazane zostanie, że ustanowienie jedynie trzech dopuszczalnych celów pomocy inwestycyjnej na rzecz portów lotniczych prowadzi do ograniczenia zakresu zastosowania art. 107 ust. 3 lit. c TFUE, a w rezultacie jest niezgodne z prawem unijnym. 

Artykuł analizuje regulacje prawne i praktykę orzeczniczą ETPC dotyczącą zagwarantowania prawa do zdrowego środowiska. Wskazuje się, że na obecnym etapie rozwoju społeczeństw coraz częściej podnosi się kwestię rozumienia jednostki jako części ekosystemu. W związku z tym należy podkreślić, że obecny stan regulacji prawnej międzynarodowych stosunków środowiskowych uwidacznia potrzebę poważnej reformy, przede wszystkim pod względem zwiększenia skuteczności istniejących mechanizmów współpracy środowiskowej państw i stworzenia nowych mechanizmów takiej współpracy.

Realizacja tych praw polega przede wszystkim na kształtowaniu międzynarodowej polityki ochrony środowiska i odpowiedniego ustawodawstwa, a w szczególności na utrzymaniu strategicznej pozycji UE w dziedzinie środowiska, która została prawnie zapisana w Traktacie o Wspólnocie Europejskiej. Chodzi o deklarowaną przez Wspólnotę i chęć dążenia do zwiększenia zakresu ochrony środowiska, poprawy jego jakości i polepszenia standardu życia ludzi. Założenie to było punktem wyjścia do tworzenia polityki środowiskowej i prawa ochrony środowiska UE, a następnie wdrażania krajowego ustawodawstwa środowiskowego w poszczególnych państwach.

Wskazuje się, że naukowe uznanie i normatywna konsolidacja praw środowiskowych w prawie międzynarodowym są ważne dla rozwoju międzynarodowych koncepcji ochrony środowiska, opartych na ideach rozwiązywania problemów środowiskowych w interesie jednostki i całej ludzkości. Jest to również istotne dla tworzenia międzynarodowego systemu prawa ochrony środowiska.

Uderzającym przykładem międzynarodowego traktatu, który zabezpiecza prawa człowieka w zakresie ochrony środowiska, jest Konwencja Europejskiej Komisji Gospodarczej Organizacji Narodów Zjednoczonych o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w kwestiach dotyczących środowiska, przyjęta w dniu 25 czerwca 1998 r. w Aarhus (Dania) (konwencja z Aarhus). Określono w niej trzy główne rodzaje praw środowiskowych uznawanych za ważne czynniki rozwoju demokracji: publiczny dostęp do informacji o środowisku, udział społeczeństwa w procesie podejmowania decyzji dotyczących kwestii środowiskowych i publiczny dostęp do wymiaru sprawiedliwości w kwestiach środowiskowych. Prawa te są wdrażane przede wszystkim poprzez kształtowanie międzynarodowej polityki ochrony środowiska i międzynarodowego prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska, w szczególności poprzez utrzymanie strategicznej pozycji UE w dziedzinie środowiska.