W Polsce po 1989 roku w wyniku intensyfikacji mobilności przestrzennej i zwiększenia swobody akademickiej nastąpił dynamiczny rozwój studiów migracyjnych. Po trzech dekadach transformacji ustrojowej można stwierdzić, że osiągnęły one status odrębnego pola badawczego, którego tożsamość instytucjonalną wyznaczają specjalistyczne ośrodki naukowe, duże projekty badawcze i aplikacyjne, wydawnictwa ciągłe i wpływowe monografie, kierunki studiów, nagrody przyznawane za prace magisterskie i doktorskie poświęcone migracjom oraz konferencje cykliczne. Przedstawiciele większości dyscyplin z dziedziny nauk humanistycznych i społecznych – m.in. demografii, ekonomii, socjologii, politologii, historii, antropologii, geografii – rozwijają badania nad migracjami. Jednocześnie, wiele projektów badawczych i publikacji z zakresu studiów migracyjnych cechuje interdyscyplinarność. Celem artykułu jest naszkicowanie mapy tego złożonego pola badawczego i  próba zdiagnozowania jego stanu i kierunków rozwoju. Tekst przedstawia raport o stanie badań nad migracjami w Polsce po 1989 roku, przygotowany w latach 2016–2018 przez Komitet Badań nad Migracjami Polskiej Akademii Nauk.

W niniejszym artykule zanalizowane zostały regulacje prawne odnoszące się do działania tzw. unijnych agencji migracyjnych. Zgodnie z przyjętym założeniem kreowanie unijnej polityki migracyjnej opiera się w dużym stopniu na zasadzie priorytetu bezpieczeństwa migracyjnego. Zasada ta zakłada przyjęcie jak najwyższego poziomu bezpieczeństwa wobec wszystkich uczestników procesu migracyjnego. Z zasadą tą powiązane jest również prawo solidarnościowe do bezpieczeństwa migracyjnego. Szczególną rolę w realizacji polityki migracyjnej UE pełnią tzw. migracyjne agencje zdecentralizowane – Frontex, EASO i eu-LISA. Autorka analizuje regulacje prawne odnoszące się do działań każdej z nich oraz poziom ich praktycznego wdrożenia, skupiając się szczególnie na okresie po kwietniu 2015 r. tj. po eskalacji europejskiego kryzysu migracyjnego.

Artykuł stanowi wprowadzenie do tematyki związanej z religijno-społecznym ruchem New Sanctuary Movement, który pomaga nieudokumentowanym imigrantom w USA uniknąć deportacji. Chociaż swoją działalność opiera na biblijnym prawie do schronienia na terenie świątyni, to nie wszyscy chrześcijanie popierają jego istnienie. Tematyka ta jest szczególnie aktualna w czasie prezydentury Donalda Trumpa, ponieważ ograniczenie dotacji ze środków federalnych na tzw. sanctuary cities, czyli stany, hrabstwa lub miasta należące do New Sanctuary Movement było kluczowym punktem jego programu wyborczego „Make America Great Again”. Działalność New Sanctuary Movement została analizowana w kontekście koncepcji obywatelskiego nieposłuszeństwa.

Celem niniejszego artykułu jest analiza sytuacji imigrantów zarobkowych na zachodniopomorskim rynku pracy. Dane dotyczące imigracji zarobkowej do województwa zachodniopomorskiego zostały odniesione do uwarunkowań regionalnego rynku pracy. Autorzy w artykule odwołują się ponadto do danych pochodzących z wywiadów z imigrantami i ekspertami. Na ich podstawie dokonano analizy sytuacji rodzinnej, ekonomicznej i społecznej imigracji zarobkowych. Zgromadzone dane wskazują, że zdecydowaną większość imigrantów zarobkowych w województwie zachodniopomorskim stanowili Ukraińcy. Ich przyjazd do Szczecina i regionu zachodniopomorskiego, podyktowany był, w pierwszej kolejności relatywnie wysokimi zarobkami, a następnie bliskością językową i kulturową. Z przeprowadzonych badań wynika, że w tej chwili mamy do czynienia w województwie zachodniopomorskim ze zjawiskami typowymi dla imigracji „pierwszej fali”. Dla tego etapu pracy zarobkowej cudzoziemców charakterystyczna jest częstsza zmiana miejsca zatrudnienia, wydłużanie godzinowego czasu pracy i mniejsza liczba kontaktów pomiędzy imigrantami.

W artykule wskazuje się na rolę i działalność polskich emigrantów w krajach i kulturach arabskich. Do tego obszaru zaliczono w materiale Afrykę Północno-Zachodnią, Afrykę Północno-Wschodnią, Bliski Wschód i Półwysep Arabski. Są to regiony zdominowane przez ludność pochodzenia arabskiego.
Pierwsi emigranci z ziem polskich zaczęli docierać do krajów arabskich już w średniowieczu i czasach nowożytnych. Dopiero od końca XVIII w. zaczęło przyjeżdżać coraz więcej osób, ale ta część świata nigdy nie stanowiła dla polskiej emigracji atrakcyjnego miejsca do zamieszkania. Największe grupy dotarły tam w latach II wojny światowej, ale miało to związek z uchodźcami politycznymi uciekającymi przed Rzeszą Niemiecką oraz osobami ewakuowanymi ze Związku Radzieckiego.
Polskich emigrantów docierających do krajów arabskich podzielić można na trzy grupy. Pierwszą stanowiła emigracja polityczno-wojskowa – oficerowie w wojsku tureckim, żołnierze francuskiej i hiszpańskiej legii cudzoziemskiej, oddziały wojskowe biorące udział w działaniach zbrojnych związanych z II wojną światową. Drugą była emigracja ekonomiczno-zarobkowa – rzemieślnicy, specjaliści, artyści, kadry naukowo-techniczne XIX i XX-wieczne. Trzecia wywodziła się z emigracji społeczno-kulturalnej – duchowni pracujący w tej części świata, małżeństwa polsko-arabskie.

Artykuł ukazuje funkcjonującą w przestrzeni społecznej konfrontację dwóch imigranckich grup – repatriantów i uchodźców, które wraz z kryzysem uchodźczym w Europie oraz polityzacją problemów dotyczących zarówno jednej jak i drugiej grupy, ulegają społecznej polaryzacji. Do analizy zjawiska wykorzystywane są dwie antropologiczne kategorie: opozycyjna – Swoich i Obcych, oraz „jednocząca” – wspólnoty. Druga z nich traktowana jest jako objawiająca się na dwóch płaszczyznach – opartej na przynależności narodowej oraz opartej na dzieleniu wspólnego losu. Proces przypisywania obydwu grupom cech swojskości bądź obcości, włączania do wspólnoty bądź wykluczania z niej, ulega relatywizacji pod wpływem bieżących wydarzeń światowych i ich społecznego odbioru współkształtowanego w niemałym stopniu przez dyskurs oficjalny. Główną tezą wynikającą z analizy przedstawionej sytuacji jest, iż próby powoływania się na wspólnotę losu wszystkich migrantów dokonywane przez środowiska pro- imigranckie i pro-uchodźcze, w obliczu strachu wywołanego kryzysem związanym z napływem uchodźców, zderzają się w nierównej walce ze wspólnotą tożsamości mającą niejako pierwszeństwo w sytuacji zagrożenia. W tekście wykorzystuję wyniki dwuletnich badań prowadzonych w środowisku repatriantów oraz spostrzeżenia jako uczestnika i obserwatora debaty publicznej na temat uchodźców w Polsce.

Artykuł prezentuje interesującą, dziewiętnastowieczną formę demonstracji uczuć narodowych, jaką był polski pogrzeb na emigracji. Przyjmował często formę patriotycznej manifestacji i w sposób naturalny, niejako mimowolnie, okazał się ważnym elementem działalności Szkoły Polskiej na Batignolles. Uchwycenie roli ceremoniału pochówkowego w patriotycznej dydaktyce największej dziewiętnastowiecznej polskiej placówki edukacyjnej na Zachodzie, to ukazanie zupełnie nieznanej sfery emigracyjnego wychowania. Uczestnictwo polskich dzieci i młodzieży w pogrzebach, jak i związanych z nimi, wypracowywanych przez lata zwyczajach, wpisało się na stałe do szeroko rozumianego programu wychowawczo-dydaktycznego szkoły, świadczyło o odrębności obyczajowo-etnicznej polskiej diaspory wobec francuskiej kultury, uczyło historii i polskich tradycji, wzmacniało poczucie polskiej identyfikacji narodowej. Poprzez cykliczne odbywane żałoby, procesje i tym podobne manifestacje kształtowały się elementy tożsamości batignolskiej młodzieży typowe dla przedstawicieli polskiej diaspory. Ukazanie wagi i trwałości takiego patriotycznego, a zarazem „żałobnego” wychowania uzmysławia rolę pozalekcyjnej edukacji w konstruowaniu i przekazywaniu trwałej identyfikacji narodowej kolejnym pokoleniom wychowywanym na emigracji.

W okresie międzywojennym było we Francji ponad 500 000 emigrantów z Polski. Po wojnie komunistyczny rząd polski postanowił sprowadzić ich do Polski. W latach 1946–1949 z Francji do Polski przyjechało ok. 70 000 osób i zamieszkało głównie na Dolnym i Górnym Śląsku. Było im trudno przyzwyczaić się do życia w Polsce ze względu na różnice kulturowe, ogromne zniszczenie kraju, a także niesprzyjającą sytuację polityczną. Niektórzy wrócili do Francji. Większość jednak znalazła w Polsce swoje miejsce, w większej czy mniejszej mierze zachowując więzi z Francją.

Maria Flora Zielińska, z domu Nałęcz-Odrzywolska, wyjechała z Krakowa w 1957 roku. Wraz z mężem Jankiem osiedli najpierw w Montrealu, później w Ottawie. Maria, kobieta o wielkim temperamencie i sercu, przez ponad pół wieku niestrudzenie pracowała na rzecz ukochanej Polski, Polonii i Kanady. W kraju ukończyła studia rolnicze na UJ, a w Kanadzie bibliotekoznawstwo na McGill University. Czynnie działała w niemal wszystkich ottawskich organizacjach polonijnych, reprezentowała je także na forum ogólnokanadyjskim. Zawodowo związana była z kanadyjskimi bibliotekami: uniwersytecką w Montrealu i Narodową w Ottawie, współtworzyła biblioteki przy instytucjach polonijnych. Zorganizowała i przez ponad 20 lat prowadziła Multilingual Biblioservice, biblioteczney serwis służący kanadyjskim grupom etnicznym. Była to jedna z ważniejszych instytucji powołanych przez rząd P.E. Trudeau w ramach polityki pluralizmu kulturowego. Wielką miłością Marysi pozostał Kraków, gdzie często przyjeżdżała do ostatnich swoich lat, by przejść się po Starym Mieście, iść do Kościoła Mariackiego i do kawiarni Noworola, odwiedzić przyjaciół, po prostu pobyć. Ottawskie mieszkanie Zielińskich zawsze było otwarte dla przybyszów, nie tylko z Polski. Zmarła jesienią 2016 roku w wieku 95 lat.

Wychodząc od ogólnej definicji transnarodowości Stevena Vertoveca, w artykule posłużono się czterema z sześciu wyszczególnionych przez niego ujęć wskazanego pojęcia. Transnarodowość jako morfologia społeczna, rodzaj świadomości, forma reprodukcji kulturowej oraz (re)konstrukcja „miejsca” lub lokalności – każde z tych znaczeń stało się przyczynkiem do rozważań związanych z zagadnieniami oscylującymi wokół szeroko i różnorodnie pojmowanej kultury.