Przez termin „pogranicze” autor rozumie zjawisko społeczne, w ramach którego ludzie z obu stron lub z kilku stron różnie zresztą rozumianych granic wchodzą ze sobą w kontakt. Granica jako linia wykreślona na mapie i wytyczona w przestrzeni nie jest konieczna dla istnienia pogranicza. Z kolei nawet w wypadku formalnie wytyczonej granicy można dokładać wysiłków dla likwidacji sytuacji pogranicza. Komunizm starał się, by umocniona i dobrze strzeżona granica nie dopuszczała do kontaktów ludzi w obszarze jej bliskim. Na obszarach pogranicza tworzyła się kultura synkretyczna – choć pytanie oczywiście w jakim stopniu i w jakich dziedzinach życia. O niektórych ludziach można mówić jako o ludziach pogranicza. Częste w dziejach dyskusje o przynależności ludzi zapamiętanych przez historię jako wielcy dotyczą często ludzi z pogranicza. Obszary pogranicza nieraz bywają terenami konfl iktów, zaś ludzie tam żyjący bądź z takich terenów wywodzący się maja nieraz ciężki los. Jednocześnie w wielu wypadkach kształtowali się jako ludzie twórczy i oryginalni.

Celem tego artykułu jest analiza codziennych i świątecznych praktyk jedzeniowych potomków imigrantów polskich w Brazylii w kontekście ich tożsamości zbiorowych i indywidualnych. Badania były prowadzone metodą obserwacji uczestniczącej, autorka prowadziła również wywiady formalne i nieformalne, a także obserwowała aktywność  Brazylijczyków polskiego pochodzenia w internecie (Facebook, blogosfera). Autorka skupia uwagę przede wszystkim na jednym produkcie: pierogach, które są uważane za „typowe jedzenie” potomków Polaków. Pokazuje, jak pierogi, jako danie łatwe do przygotowania, pożywne i tanie, są reprodukowane w społeczności polonijnej w przestrzeni domowej i publicznej, stając się częścią programu kulturowego diaspory podczas różnego rodzaju świąt i festiwali.
Argumentuje, że pierogi, podobnie jak inne produkty uważane za „typowe”, są podatne na patrymonializację, ponieważ stoją w centrum tożsamości diaspory. Jednocześnie proponuje wyjście poza perspektywę etniczną i narodową i pokazanie, że zwyczaje jedzeniowe stanowią element tożsamości wiejskiej, środkowo-europejskiej, wspólnej z potomkami Ukraińców czy emigrantów z Pomorza Zachodniego, związanej z podobnym trybem życia i sposobem gospodarowania.

Amerykanie o polskich korzeniach stanowią jedną z najliczniejszych grup narodowościowych zarówno w samym mieście, jak i w Wielkiej Metropolii Chicagowskiej (zaraz po Meksykanach). Stawiając pytanie, ilu Amerykanów polskiego pochodzenia mieszka w Chicago lub na przedmieściach, na ogół nie znajduje się takich samych odpowiedzi.  Dysproporcje biorą się stąd, że nie ma konkretnego kryterium, kogo można bądź należy zaliczyć do polskiej grupy narodowościowej, jak również stąd, że nie wszyscy biorą udział w ogólnym spisie ludności. Celem artykułu jest ukazanie rozmieszczenia przestrzennego Polonii zamieszkującej Wielką Metropolię Chicagowską w latach 1980, 1990, 2000 i 2010, oraz analiza zjawiska rozprzestrzeniania się Polonii poza granice miasta Chicago, do innych hrabstw. Analizie poddana została również koncentracjaPolaków zamieszkujących poszczególne dzielnice miasta Chicago w roku 1980 i 2010 oraz omówienie zjawiska migrowania przez Polonię ze starych dzielnic śródmiejskich do bogatszych, dalej oddalonych od centrum.

Artykuł prezentuje wyniki badania, którym objęte zostały opublikowane w mediach społecznościowych wypowiedzi migrantów z Polski w Wielkiej Brytanii i z Ukrainy w Polsce. Do analizy wykorzystano koncepcję społecznego zakotwiczania, która odnosi się do procesu poszukiwania życiowych punktów oparcia – kotwic, pozwalających jednostkom na  osiągnięcie psychospołecznej stabilizacji i efektywne funkcjonowanie w nowych warunkach. Przeprowadzone badanie wskazało nie tylko na rolę kotwic obiektywnych, takich jak praca zarobkowa, zasoby materialne i warunki instytucjonalne kraju przyjmującego, lecz także na znaczącą rolę kotwic osadzonych w relacjach społecznych. Zarówno migranci z Polski, jak i z Ukrainy zakotwiczają się mentalnie w wyobrażonych wspólnotach, konstruując klasowo-etniczne formy tożsamości, które stanowią ich punkty odniesienia w nowych warunkach społeczno-kulturowych. Polscy migranci budują wspólnoty wyobrażone, wykorzystując jako grupy odniesienia białych Brytyjczyków oraz przedstawicieli mniejszości etnicznych i grup migranckich o pozaeuropejskich korzeniach. Jednocześnie w ich narracjach podkreślane są różnice klasowe i edukacyjne w obrębie społeczności polskich migrantów. Migranci z Ukrainy konstruują tożsamość w odniesieniu do wartości europejskich oraz przedstawicieli społeczeństwa przyjmującego w warunkach  znoszenia wszelkich różnic związanych z ich pozycją społeczno-ekonomiczną. W analizowanych narracjach w obu badanych grupach preferowane są postawy prointegracyjne.

Pierwsze grupy Polaków znalazły się w Luksemburgu już pod koniec XIX w. Po I wojnie światowej państwo to było celem emigracji zarobkowej Polonii westfalsko-nadreńskiej. W latach 30. XX w. do Luksemburga udawali się również Polacy z kraju, gdzie na miejscu dostawali zatrudnienie w rolnictwie lub rzadziej w górnictwie. W czasach II wojny światowej liczba Polonii luksemburskiej poważnie spadła. Pojawiła się jednak niewielka grupa robotników przymusowych, skierowanych do pracy przez Niemców. Po zakończeniu wojny, europejskie rządy przystąpiły do akcji repatriacyjnej swych obywateli. Z inicjatywą wystąpiły władze Luksemburga, które zaproponowały Warszawie układ o wzajemnej repatriacji. Takowy został podpisany 24 VIII 1945 r. W powrocie do Polski zainteresowani byli głównie robotnicy przymusowi oraz „dipisi”. Grupy te borykały się z niezwykle trudną sytuacją socjalno-bytową. Stara przedwojenna emigracja zarobkowa zdążyła się już wtopić w otoczenie. Mimo słabej organizacji aparatu repatriacyjnego ze strony władz warszawskich, do Polski repatriowało się co najmniej 334 Polaków, głównie przez Belgię.

Większość migrantów z Polski, którzy przebywają w Wielkiej Brytanii, długotrwałych, relatywnie dobrze wykształconych, młodych i posiadających przykre doświadczenia w kraju wysyłającym, radzi sobie w nowych okolicznościach społecznych i zawodowych całkiem dobrze. Co więcej, migranci wyrażają zadowolenie z powodu podjęcia decyzji o wyjeździe. To zupełnie nowa jakość w polskiej migracji. Z tego punktu widzenia, problematyka współczesnych migracji jest ważna i trudna do uchwycenia z powodu swojej odrębności w komparacjach do tradycyjnych form migracji. Kiedy ludzie migrują z jednego narodu czy kultury do odmiennych, zabierają ze sobą tożsamość. Egzystując w nowej kulturze, ich tożsamość kulturowa podlega zmianom. Zmieniać może się również ich poczucie przynależności. Autor stara się odpowiedzieć na pytanie o to, jak przedstawia się tożsamość Polaków, zwykłych ludzi w nowym społeczno-kulturowym środowisku. Głównym przedmiotem badań jest próba zbadania związku między tożsamością społeczno-kulturową i migracją. W prezentowanej pracy autor stara się odpowiedzieć na pytanie, jak prezentuje się tożsamość Polaków w Wielkiej Brytanii.

Autorka podejmuje próbę odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób tożsamość narodowa jednostki jest modyfi kowana w sytuacji migracji. Badania własne zostały przeprowadzone wśród polskich studentów, którzy przebywają za granicą w celu odbycia studiów. Dla celów operacyjnych autorka przyjęła, że tożsamość narodowa to zbiór autodefi nicji jednostki, odnoszących się do dwóch elementów, a mianowicie: do identyfikacji narodowej oraz do walencji kulturowej. Na podstawie analizy przypadków zostało wyróżnionych pięć typów modyfikacji tożsamości tj.: „ja” Polak – obywatel świata; „ja” obywatel świata, urodzony w Polsce; „ja” Polak, obywatel obecnego kraju pobytu i obywatel świata; „ja” Polak i obywatel obecnego kraju pobytu; „ja” obywatel świata i/lub obywatel obecnego kraju pobytu.

Celem artykułu jest analiza wzorów osiedleńczych polskich migrantów i ich rodzin w Norwegii oraz przybliżenie mechanizmów, przez które zachodzi ich adaptacja do życia w Norwegii. Artykuł oparty jest na badaniach jakościowych (wywiady z 24 rozmówcami, zima–lato 2014) i ilościowych (ankieta internetowa, maj i czerwiec 2015 r., 648 osób) przeprowadzonych w ramach projektu TRANSFAM, jak również na oficjalnych statystykach i rezultatach wcześniejszych badań. Autorka wykorzystała ponadto rezultaty obserwacji poczynionych podczas pobytu w Oslo, gdzie w sierpniu 2016 r. przebywała jako visiting researcher na uczelni Oslo and Akershus University College of Applied Sciences. Zebrany materiał pozwala stwierdzić, że bez względu na początkowe plany Polacy wydłużają swój pobyt w tym kraju. Wraz z rozwojem sieci migracyjnych oraz wzrostem liczby dzieci rodzących się w Norwegii i sprowadzanych przez rodziców do tego kraju, czasowa migracja Polaków przybiera formę długotrwałego pobytu. Dominujący po 2004 r. wzór czasowych migracji przeważnie mężczyzn zostaje uzupełniany przez długookresowe migracje rodzinne.

Artykuł przedstawia genezę, ewolucję pojęcia rasizmu i mechanizmów mu pokrewnych oraz percepcji tych zjawisk we współczesnej Polsce na przykładzie diaspory arabskiej, której członkowie potencjalnie mogą się stać oraz często rzeczywiście stają się ofi arami rasizmu i zjawisk mu podobnych. W artykule zaprezentowano pojęcia: rasizm, dystans społeczny, uprzedzenia, dyskryminacja, stygmatyzacja, marginalizacja, wykluczenie, stereotypizacja „obcych”, ksenofobia oraz nietolerancja w aspekcie teorii socjologicznych. W tekście zaprezentowano również przykładowe wypowiedzi respondentów badań terenowych przeprowadzonych w dwunastu miastach Polski od maja 2013 do marca 2014 roku (członków arabskiej diaspory i Polaków) na tematy związane z postrzeganiem „obcych” i percepcją ww. zjawisk w Polsce.

Artykuł jest próbą ukazania roli, jaką odegrały żeńskie zgromadzenia zakonne w kształtowaniu się oraz funkcjonowaniu polonijnego skupiska w XIX-wiecznym Chicago. Od roku 1874, a więc od chwili rozpoczęcia pracy w parafi i św. Stanisława Kostki przez reprezentantki zakonu School Sisters of Notre Dame, przedstawicielki kolejnych zgromadzeń (m.in. felicjanki, nazaretanki, franciszkanki błogosławionej Kunegundy) angażowały się w życie coraz to większej liczby polskich parafi i etnicznych powstających w Wietrznym Mieście. Ich aktywność była widoczna na gruncie religijnym, charytatywno-społecznym, a przede wszystkim oświatowym.
Siostry prowadziły instytucje pomocowe służące polskim imigrantom – sierotom, osobom schorowanym i w podeszłym wieku. Zajmowały się edukacją najmłodszych, skupiając się zarówno na przekazaniu podstaw wiedzy, jak i na wychowaniu w duchu katolickim oraz w przywiązaniu do tradycji przodków.

Portugalczycy to bez wątpienia najwięksi w dziejach odkrywcy i podróżnicy. Od XV do XVII wieku panowali na oceanach świata, ale będąc małym krajem bardzo szybko przegrywali walkę o wpływy na większości nowo odkrytych obszarów z mocniejszymi od siebie potęgami europejskimi.
Na przełomie XV/XVI wieku portugalskie żaglowce dotarły do wybrzeży dzisiejszej Brazylii i ta, na ponad trzy wieki, stała się perłą w koronie portugalskich posiadłości zamorskich. Tam też, przez wieki, najczęściej emigrowali Portugalczycy.
Wyjeżdżali oni jednak nie tylko do swoich kolonii. Portugalia prawie nigdy nie była dostatnim krajem dla większości jej mieszkańców. Od końca XIX wieku do lat 90. wieku XX z kraju wyjechało około 4 mln osób. Według statystyk w 2007 roku poza krajem przebywało niemal 5 mln Portugalczyków. Najwięcej w obu Amerykach 2,8 mln, w Europie diaspora portugalska liczyła w 2007 roku niemal 1,6 mln osób.
Portugalczycy nie tylko migrują po świecie, oni są także znakomitymi rybakami, którzy przez ponad 500 lat łowili na Grand Banks, u północno-zachodnich wybrzeży dzisiejszej Kanady. W XX wieku ich obecność na łowiskach wschodniokanadyjskich była zdominowana przez działalność tzw. White Fleet, Frota Branca.

Istotną część brytyjskiej mitologii narodowej stanowi idea, według której Wielka Brytania miała być miejscem schronienia dla uciekających przed wojną i prześladowaniami: od francuskich Hugenotów w XVII wieku, przez Polaków w czasie II wojny światowej, po Hindusów z Ugandy w latach 70. Ta idea brytyjskiej gościnności wydaje się jednak  sprzeczna z obecnie rozpowszechnioną niechęcią do przyjmowania uchodźców. Dysonans ten możemy tłumaczyć tym, że pamięć zbiorowa nierzadko zaprzecza faktom: w historii każda fala uchodźców spotykała się z niezadowoleniem i wrogością, gdy docierała do brytyjskich brzegów.
Taką tendencję dobrze ilustrują zbieżności pomiędzy brytyjskimi reakcjami wobec dwóch grup uchodźców, które przybyły do Wielkiej Brytanii w odstępie stu lat. Pierwsza grupa to Żydzi, którzy docierali na Wyspy Brytyjskie w latach 1880–1940, uciekając przed pogromami w Rosji i prześladowaniami nazistowskimi. Drugą grupą są Muzułmanie,  rzybywający na Wyspy w ciągu ostatnich dwóch dekad. Pojawienie się obu grup stawało się źródłem tych samych obaw: przed obcością kultury i religii, która miałaby stanowić zagrożenie dla brytyjskich zwyczajów; przed rozprzestrzenianiem się radykalnych, agresywnych ideologii; oraz przed tym, że nowi przybysze będą konkurencją ekonomiczną dla mieszkańców.
Niniejsza praca poświęcona będzie podobieństwom i różnicom w brytyjskim dyskursie na temat żydowskich i muzułmańskich uchodźców, a także spróbuje zestawić te zbieżności i kontrasty z mitem gościnności uznawanej przez wielu Brytyjczyków za ich narodową cechę.

Poniższy tekst przedstawia zarys dziejów i funkcjonowania środowiska polskiego zamieszkałego w Mariupolu na Ukrainie. W pierwszej części opracowania główną uwagę poświęcono charakterystyce działalności Polaków skupionych w miejscowych strukturach polonijnych oraz ich aktywności w ramach Kościoła rzymskokatolickiego. Gros rozważań poświęcone zostało okresowi minionych 15 lat XXI wieku, choć w celu zrozumienia istoty położenia Mariupolaków sięgnięto również po omówienie wybranych aspektów z wcześniejszych dwustu lat dziejów miasta. Druga część poświęcona została zabiegom mającym na celu doprowadzenie do ewakuacji z zagrożonego wojną miasta osób polskiego pochodzenia. Omówiony został proces organizacji tego przedsięwzięcia oraz jego wykonanie. Scharakteryzowano zabiegi mające na celu doprowadzenie do legalizacji pobytu przybyszy, rozsiedlenia Mariupolaków w poszczególnych polskich ośrodkach oraz ułatwienia i adaptacji do nowych warunków funkcjonowania. Zasygnalizowano również możliwości funkcjonowania osób pozostałych w Mariupolu. Integralną częścią rozważań jest zaprezentowanie różnych form pomocy udzielanych przez Polskę i Polaków potrzebującym zarówno na Ukrainie, jak i na terenie Polski. Elementem rozważań jest także prezentacja i ocena zachowań władz państwowych, opozycji politycznej, mediów i samych Polaków w stosunku do dążeń osób polskiego pochodzenia zamieszkałych w Mariupolu.

Michał Nowosielski, Polskie organizacje w Niemczech. Stan i uwarunkowania, Instytut Zachodni, Poznań 2016, 432 str. (razem z bibliografi ą i załącznikiem)