Ceremonie żałobne nie robią się tylko dla zmarłego, bo ten już czuć zaprzestał… – o roli tradycji pogrzebowych i upamiętnianiu zmarłych na emigracji w praktyce dydaktyczno-wychowawczej Szkoły Polskiej na Batignolles
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTECeremonie żałobne nie robią się tylko dla zmarłego, bo ten już czuć zaprzestał… – o roli tradycji pogrzebowych i upamiętnianiu zmarłych na emigracji w praktyce dydaktyczno-wychowawczej Szkoły Polskiej na Batignolles
Data publikacji: 05.09.2019
Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2019 (XLV), Nr 2 (172), s. 255 - 273
https://doi.org/10.4467/25444972SMPP.19.023.10849Autorzy
Ceremonie żałobne nie robią się tylko dla zmarłego, bo ten już czuć zaprzestał… – o roli tradycji pogrzebowych i upamiętnianiu zmarłych na emigracji w praktyce dydaktyczno-wychowawczej Szkoły Polskiej na Batignolles
Artykuł prezentuje interesującą, dziewiętnastowieczną formę demonstracji uczuć narodowych, jaką był polski pogrzeb na emigracji. Przyjmował często formę patriotycznej manifestacji i w sposób naturalny, niejako mimowolnie, okazał się ważnym elementem działalności Szkoły Polskiej na Batignolles. Uchwycenie roli ceremoniału pochówkowego w patriotycznej dydaktyce największej dziewiętnastowiecznej polskiej placówki edukacyjnej na Zachodzie, to ukazanie zupełnie nieznanej sfery emigracyjnego wychowania. Uczestnictwo polskich dzieci i młodzieży w pogrzebach, jak i związanych z nimi, wypracowywanych przez lata zwyczajach, wpisało się na stałe do szeroko rozumianego programu wychowawczo-dydaktycznego szkoły, świadczyło o odrębności obyczajowo-etnicznej polskiej diaspory wobec francuskiej kultury, uczyło historii i polskich tradycji, wzmacniało poczucie polskiej identyfikacji narodowej. Poprzez cykliczne odbywane żałoby, procesje i tym podobne manifestacje kształtowały się elementy tożsamości batignolskiej młodzieży typowe dla przedstawicieli polskiej diaspory. Ukazanie wagi i trwałości takiego patriotycznego, a zarazem „żałobnego” wychowania uzmysławia rolę pozalekcyjnej edukacji w konstruowaniu i przekazywaniu trwałej identyfikacji narodowej kolejnym pokoleniom wychowywanym na emigracji.
Funeral ceremonies are not only for the deceased, because this one has already ceased to feel... About the role of funerary traditions in emigration and commemoration of the deceased in the didactic and educational practice of the Polish School in Batignolles
The article presents a novel, previously unused, form of the demonstration of national feelings, namely the Polish funeral in exile. Like a special form of a patriotic manifestation in a seemingly natural way, somehow involuntarily, it transpires to be an important element of the work of the Polish school at Batignolles. The presentation of the role of the burial ceremonies in the pedagogical practice of the largest Polish educational institution in the West, is a presentation of a completely unknown sphere of emigrant teaching. Both the funeral itself and the customs which were developed over the years, became a permanent part of the Batignol educational and didactic program. They have influenced the cultural and ethnic identity of the youngest diaspora, taught history and Polish customs, and strengthened the sense of national dignity. Through the periodic mourning, processions and similar manifestations, the typical young emigrant’s identity has been shaped. By showing the importance and durability of such a patriotic and sorrowful education, it is possible to present the role of the school and its extracurricular education in constructing and transferring the permanent national identification to subsequent generations brought up in exile.
Keywords: Batignolles, cemetery, emigration, education, France, funeral, manifestation, mourning, national education, patriotism, tradition
Ariès Ph. (1992), Człowiek i śmierć, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Archiwum Narodowe Francji, F/17/8847/1.
Baczkowski M., Sznajde Franciszek (1790?–1850), PSB, t. XLVIII, Kraków 2012–2013.
Bąbiak G. P. (2016), Funeralia narodowe. Pogrzeby patriotyczne Polaków w czasach niewoli (Eseje historyczne), Warszawa: Instytut Historyczny PAN.
Biblioteka Polska w Paryżu (BPP), akc. 2338, t. 114, akc. 2346, t. 200, akc. 2351, t. 270, akc. 2368, akc. 2499, akc. 2360, akc. 2362.
„Bulletin Polonais. Litteraire, Scientifique et Artistique”, (do 1888 r. ukazujący się pod nazwą „Bulletin de l’ Association des anciens élèves de l’École polonaise”) (1875–1923), nr 1–403.
Caban W. (2006), Z Orenburga do Paryża. Bronisław Zaleski 1820–1880, Kielce: Wydawnictwo Akademii Świętokrzyskiej im. Jana Kochanowskiego.
Chowaniec Cz. (1936), Bitner Albert (1845–1902), Polski Słownik Biograficzny, t. 2, s. 114–115.
Cmentarz polski w Montmorency (1986), oprac. J. Skowronek Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy.
Discours de M. Duruy, Inspecteur de l’Académie de Paris, Délégué du Ministre de l’Instruction Publique et des Cultes. Discours de M. Bohdan Zaleski. Membre du Conseil de l’Ecole Polonaise (1861), Paris: Boulevard des Batignolles, 56.
„Dziennik Narodowy”, nr 198, 18.01.1845.
„Dziennik Narodowy”, nr 234, 27.09.1845.
Ecole nationale Polonaise. Distribution solennelle des prix. Anneé scolaire 1860–1861.
Gocel L. (1960), Ze wspomnień paryskich. Pożersc., „Stolica”, nr 7, s. 11–13.
Grèzes – Rueff F., Leduc J. (2007), Historie des élèves en France. De l’Ancien Régime à nos jours, Paris: Armand Colin.
Hoesic F. (1904), Julian Klaczko. Rys życia i prac (1825–1904), Kraków: W.L. Anczyc i Spółka. Hoesick F. (1923), Paryż, Warszawa: Gebethner i Wolff.
Jarosz E. (2010), Krzywdzenie dzieci – piętno społeczne?, „Chowanna” nr 1, s. 66–71.
Kalembka S. (1971), Wielka Emigracja. Polskie Wychodźstwo polityczne w latach 1831–1863, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Kantor R. (1998), Krakowskie pogrzeby – budowanie przestrzeni narodowej: z dziejów obrzędowości patriotycznej w okresie zaborów, „Niepodległość i Pamięć”, 5/1 (10).
Kłoskowska A. (2005), Kultury narodowe u korzeni, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN .
Kozerska-Łuczak H. (1936), Biernacki Alojzy Prosper (1778–1854), Polski Słownik Biograficzny, t. 2, s. 76–78.
Mathorez J. (1922), Les Arméniens en France de 1789 à nos jours, Paris: Impr. Nationale.
Mowa pogrzebowa na cześć Karola Sienkiewicza miana w Montmorency przy dorocznem uroczystem nabożeństwie za dusze tych wszystkich co w służeniu Polsce wytrwali do końca. Dnia 21 maja 1860 roku przez X. Aleksandra Jełowickiego przełożonego Misji Polskiej w Paryżu (1861), Paryż: L. Martinet.
Nola A.M. di (2006), Tryumf śmierci. Antropologia żałoby, Kraków: TAiWPN Universitas
Ostrowska T. (1984–1985), Pożerski Edward Aleksander (1875–1964), Polski Słownik Biograficzny, t. 28, s. 317–319.
Piotrowska M. (2011), Narodowe widowiska kulturowe. Uroczystości żałobne i rocznicowe w Wielkopolsce (1815–1914), Poznań: Wyd. Naukowa UAM.
Polacy pochowani na cmentarzu Montmartre oraz Saint-Vincent i Batignolles w Paryżu (1999), Biernat A., Górzyński S. (red.), Warszawa: Wydawnictwo DiG..
Pomnik Adama Mickiewicza w Montmorency: poglądy i mowy z tł. na jęz. fr. (1867), przedm. Władysław Mickiewicz, Paryż: Księgarnia Luxemburgska.
Potrykowski J.A. (1974), Tułactwo Polaków we Francji. Dziennik emigranta, cz. II, Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Pożerski E. (1832), L’école polonaise ou l’esprit de 1830, Paris: Éditions Paul-Martial. Procès verbal (Association des anciens élèves de l’École polonaise), Paris 4.08.1871.
Pugacewicz I.H. (2015), Awans czy degradacja? Elity drugiego pokolenia Wielkiej Emigracji i ich dziedzictwo kulturowe na wybranych przykładach karier uniwersyteckich, w: Imponderabilia ochrony dziedzictwa kulturowego, red. S. Kowalska, Poznań-Kalisz: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Pedagogiczno-Artystyczny.
Pugacewicz I.H. (2017), Batignolles 1842–74, Edukacja Wielkiej Emigracji, Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
Rueff, J.Leduc (2007), Historie des élèves en France. De l’Ancien Régime à nos jours, Paris: Armand Colin. „Le Temps”, nr 41, 5.06.1861.
Sprawozdanie sześciomiesięczne Komisji Funduszów Emigracji Polskiej od 1 lipca 1845 r. do 1 stycznia 1846 r., Paryż, 7.06.1846.
Szczepański J. (2013), Działalność społeczna rodziny Gałęzowskich na emigracji polskiej we Francji na przełomie XIX i XX wieku, Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Trybowski I. (1950–1960), Godebski Cyprian (1835–1909, Polski Słownik Biograficzny, t. 8, s. 165–166.
Wilk B., (2006), Sławne pogrzeby w XIX-wiecznym Krakowie, „Folia Historica Cracoviensia”, vol.12, s. 133.
Winiarski J. (2010), Wiersze żałobne Antoniego Goreckiego. Poetyckie lapidarium Wielkiej Emigracji, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Witkowska A. (1997), Cześć i skandale. O emigracyjnym doświadczeniu Polaków, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria.
Zaworonko-Olejniczak H., Kłosowicz-Krzywicka B., Biernat A. (2011), Na obcej ziemi: groby polskie na cmentarzach paryskich i w Montmorency, Paryż: Regards Multiples; Zbąszyń: Fundacja Tres.
Zdanie sprawy z powodu uczynionych składek na uczczenie pamiątki zmarłego Jenerała Wronieckiego, Paryż 15 kwietnia 1839 r., rękopis litografowany, BPP, sygn. FN 1839 U.
Żebrowski J. (2013), Szkoła polska na Batignolles w Paryżu w służbie polskości i wychowania narodowego (geneza, rozwój, struktura), „Studia Gdańskie. Wizje i rzeczywistość”, nr 10.
Informacje: Studia Migracyjne – Przegląd Polonijny, 2019 (XLV), Nr 2 (172), s. 255 - 273
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Ceremonie żałobne nie robią się tylko dla zmarłego, bo ten już czuć zaprzestał… – o roli tradycji pogrzebowych i upamiętnianiu zmarłych na emigracji w praktyce dydaktyczno-wychowawczej Szkoły Polskiej na Batignolles
Funeral ceremonies are not only for the deceased, because this one has already ceased to feel... About the role of funerary traditions in emigration and commemoration of the deceased in the didactic and educational practice of the Polish School in Batignolles
Université Paris Sorbonne, Paris, France
Publikacja: 05.09.2019
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
Polski