Numer 2 (10) 2011

Wędrujący trzej pierroci, Akrobata – śliicznie!, Varieté – program dzisiejszy, Jasnowidz w Varieté, Gorączka złota, Światła wielkiego miasta, Triumf Chaplina, O filmie Cyrk, Chaplin jako pielgrzym

Siegfried Kracauer

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 49-63

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.004.0363

Synowie François Fratelliniego w paryskim Cyrku d’Hiver. Występ można nazwać historycznym, bo nie ma już więcej pierrotów. Zostały wyciągnięte z minionego stulecia, trzy zaginione czerwone kostiumy. Poprute i nieużywane wędrują w takt niespiesznej muzyki, wtedy nie spieszono się tak. Wędrują zawsze w pludrach, ramiona unoszą wysoko i opuszczają, zawsze do tej samej muzyki. Przemęczeni wędrowcy wypadają więc ze swoich przegubów. Bez drgnienia powiek cała trójka daje się powiesić na niewidzialnych drutach; paleontologiczne widowisko z ich białych policzków, na których leżą półokręgi rzęs; naturalne linie byłyby zbyt pomarszczone. Czerwone usteczka na wpół otwarte, nie porusza ich żaden oddech, pozostał leżący na nich uśmiech.
Szykuje się przemiana. Nie tak jednak, jakby pierrotom przyszło na myśl, by poruszać się jak prawdziwi dorośli ludzie, którzy przepełnieni są znaczeniami i gestykulują okazale i okrągło. Można jednak zbudować figury, nadzwyczaj dokładne figury, jak się rozumie, które nigdzie nie wplątują się w życie. Decyzja jest śmiała, milimetr za daleko i rachuba zawodzi

PDF

Czytaj więcej

Klown rzecznikiem korporacji – Ronald McDonald w obliczu nowych wyzwań kultury konsumpcyjnej

Blanka Brzozowska

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 64-75

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.005.0364

PDF

Czytaj więcej

Cyrk ze złamanym sercem, czyli dokumentalny zapis entropicznego rozpadu

Małgorzata Smoleń

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 76-91

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.006.0365

PDF

Czytaj więcej

Rozległe konteksty performatywności. Dwugłos o książce Freddiego Rokema

Anna Kawalec

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 92-97

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.007.0366

FRAGMENT
Bazową kategorią ostatniej z książek Rokema jest pojęcie praktyk dyskursywnych (discursive practices), wyrażające ów teoretycznie dualny lub graniczny charakter (fikcyjno-realny oraz psychiczno-cielesny). W rozdziale pierwszym Rokem przywołał ważne konteksty dla swojej tezy: dramat Sofoklesa Król Edyp oraz orację Arystofanesa z Uczty. Konteksty te ukierunkowały autora w poszukiwaniu wspólnej płaszczyzny dla myślenia filozoficznego, twórczości tragicznej i komicznej, poziomu realnego, metod twórczych i świata przedstawionego w dziele (prawdy i quasi-prawdy, według terminologii Romana Ingardena). Tym wspólnym szerokim polem jest dla autora pytanie: Kim jest człowiek? (wielokrotnie powtarzane w pierwszej części: What is a human?).

PDF

Czytaj więcej

Tespiańczycy w przestrzeni kultury popularnej. Dwugłos o książce Freddiego Rokema

Eugeniusz Wilk

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 98-101

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.008.0367

FRAGMENT
Anna Kawalec omawia w swym tekście książkę ważną. Freddie Rokem, autor Philosophers and Thespians, porusza kluczowe kwestie nie tylko z punktu widzenia dynamicznie rozwijających się badań nad performatywnością (i tak zwanego zwrotu performatywnego), ale również kreśli szeroką perspektywę zagadnień łączących się z refleksją nad tropami filozoficznymi, teatralnymi i estetycznymi, przy czym czyni to w sposób odświeżający – tę wartość książka uzyskuje dzięki perspektywie narzuconej przez tytułowy termin. Tespiańczycy – według Rokema – to w pierwszej kolejności artyści teatru, a więc nie tylko aktorzy, ale również dramaturdzy i reżyserzy teatralni; tespiańczycy jednak to także zarówno artyści, jak i filozofowie, którzy nawiązują w swoim sposobie komunikowania się do szeroko rozumianych środków teatralnych. Podstawowy cel książki – deklaruje Rokem – to ukazanie, w jaki sposób filozofowie przejmowali tespiańskie sposoby ekspresji oraz w jaki sposób wykorzystywali praktyki teatralne i włączali je w obręb swoich własnych obszarów dyskursywnych. Jak pisze autor, istotna jest ponadto odpowiedź na pytanie, jak tespiańczycy korzystali z narzędzi filozoficznego myślenia i jak włączali je do własnych dzieł. W ten sposób dostrzegamy swoistą dynamikę między praktykami dyskursywnymi filozofii i teatru/ performance’u. Rokem nie ukrywa, że dla niego ciekawym i inspirującym okresem, zapewne przesądzającym o kształcie kulturowym nowoczesności, są lata poprzedzające wybuch drugiej wojny światowej – stąd fascynacja dyskusjami i relacjami, które nawiązały się między Brechtem i Benjaminem w latach trzydziestych ubiegłego wieku. Wymiana zdań między nimi dotyczyła krótkiego tekstu Kafki Das Nächste Dorf i ona właśnie ujawnia owe dwa porządki dyskursu: filozoficzny (Benjamina filozofia historii) i tespiański (teoria i praktyka teatralna Brechta).

PDF

Czytaj więcej

OMÓWIENIA I ROZBIORY

Sztuka ciała jako teologia nagości i abjectu, czyli o wpływie diagnoz Giorgia Agambena na refleksję o sztuce współczesnej

Małgorzata Bacińska

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 102-113

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.009.0368

FRAGMENT
Choć sam Agamben stosunkowo rzadko uprawia krytykę artystyczną lub bezpośrednio odnosi się do kwestii związanych ze sztuką – wyjątek stanowi wydane w 1970 roku studium The Man Without Content – to jego refleksje filozoficzne pozostają niezwykle atrakcyjne także dla współczesnej estetyki. Co jednak ciekawe, jeśliby zrekonstruować stosunek Giorgio Agambena do sztuki najnowszej, to z pewnością nie jest on jej egzegetą, ale raczej uszczypliwym komentatorem, o czym wspomina między innymi Katarzyna Bojarska w tekście Agamben:br> między sztuką a estetyką. Zdaniem Agambena bowiem sztuka współczesna zatraca swoją konstytuującą cechę – czystą potencjalność tworzenia, Arystotelesowską poiesis, rozumianą jako umiejętność powoływania rzeczy do bytu z otchłani nicości. Za pomocą takiej sztuki człowiek otwiera się na świat i urzeczywistnia swoje człowieczeństwo. Tym samym sztuka byłaby tutaj Bourdierowską dystynkcją, która warunkuje stawanie się człowiekiem, odróżniałaby człowieka jako istotę polityczną (bios) od człowieka jako istoty biologicznej, zwierzęcej (dzoé). Sztuka więc de facto stwarza człowieka, będąc zarówno „darem jego źródłowej przestrzeni, architektoniką par excellence”, jak i „środkiem, za pomocą którego otwiera się on na cele umieszczone poza tym, co obecne, poza tym, co mu dane”.

PDF

Czytaj więcej

Postczłowiek jako forma życia

Joanna Jeśman

Przegląd Kulturoznawczy, Numer 2 (10) , 2011, s. 114-118

https://doi.org/10.4467/20843860PK.12.010.0369

Recenzja książki:

Monika Bakke, Bio-transfiguracje. Sztuka i estetyka posthumanizmu, Wydawnictwo Naukowe UAM, Poznań 2010, 271 s.

PDF

Czytaj więcej

Liberałowie na wojennej ścieżce

Grzegorz Marchwiński