Mobility-as-a-Service (MaaS) jest innowacyjną koncepcją, której zastosowanie wnosi znaczny wkład w integrację transportu. Koncepcja ta ukształtowała się w następstwie pojawienia się nowych rodzajów usług transportowych oraz postępu technologicznego, zwłaszcza technologii ICT i mobilnych. MaaS ma potencjał, aby poprawić wykorzystanie zasobów i przyczynić się do zmniejszenia liczby samochodów osobowych w zatłoczonych miastach. Celem artykułu jest synteza obecnego stanu wiedzy na temat koncepcji Mobility-as-a-Service, ocena stopnia zaawansowania wdrożenia systemów MaaS w Europie, dyskusja wyników badań dotyczących korzyści z zastosowania tych rozwiązań, jak również wykazanie, iż wdrożenie MaaS pogłębia integrację transportu. Metody badawcze obejmują przegląd literatury oraz dedukcyjną metodę badawczą. Badanie wykazało, że nie osiągnięto konsensusu co do zakresu systemu MaaS, chociaż sugestia jest taka, aby zaliczać do nich rozwiązania, które mają co najmniej zintegrowany moduł zamawiania usług i dokonywania płatności, oczywiście poza możliwością zaplanowania podróży różnymi środkami transportu. Nie ma obecnie jeszcze wystarczających danych na temat kosztów i korzyści systemów MaaS, ani kompleksowych analiz, jak wpływają one na wzorce podróżowania i zachowania użytkowników. Natomiast pierwsze fragmentaryczne badania pilotażowych wdrożeń MaaS potwierdzają występowanie korzyści dla różnych grup interesariuszy. Analiza poziomów i zakresu integracji w systemach MaaS wykazała, iż przyczyniają się one do pogłębienia integracji usług transportowych. Wyniki badań zaprezentowanych w tym artykule mogą stanowić przyczynek do pogłębionych badań na istotą i efektami zastosowania Mobility-as-a-Service.

Mobility-as-a Service as a progress in transport integration

Mobility-as-a-Service (MaaS) is an innovative concept that makes a significant contribution to transport integration. This concept has developed following the emergence of new types of transport services and technological advances, in particular ICT and mobile technology. MaaS has the potential to improve the use of assets and contributes to a reduction in the number of passenger cars in congested cities. The aim of the article is to synthesise the current state of knowledge on the Mobility-as-a-Service concept, to assess the degree of the implementation of MaaS systems in Europe, to discuss the results of research on the benefits of using these solutions, as well as to show the role of MaaS in transport integration. The research methodology includes a literature review and a deductive research method. The research has shown that any consensus has been reached on the scope of the MaaS system, although the suggestion is that they should include solutions that have at least an integrated module for booking services and payments, in addition to the possibility of planning a journey by different transport means. Currently there are neither sufficient data on the costs and benefits of MaaS systems, nor comprehensive analyses how they affect travel patterns and user behaviour. However, the first fragmented studies of MaaS pilot implementations confirm the existence of benefits for different stakeholder groups. The analysis of levels and the scope of the integration in MaaS systems confirmed that they contribute to the deepening of the integration of transport services. The results of the research presented in this article can be a reason for in-depth research into the essence and effects of Mobility-as-a-Service applications.

Idea zrównoważonej mobilności jest jedną z kluczowych koncepcji odpowiadających na potrzebę ograniczenia negatywnych skutków przemieszczeń, szczególnie na obszarach miejskich. Dokumenty Unii Europejskiej wskazują szereg działań, które mogą sprzyjać równoważeniu mobilności. Wśród nich istotne miejsce zajmuje koncepcja zwiększania efektywności energetycznej procesów transportowych poprzez stosowanie niskoemisyjnych źródeł zasilania pojazdów, w tym elektryfikację środków transportu.

Celem opracowania jest ustalenie czy działania podejmowane przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię, działającą od 2017 r. w centralnej części województwa śląskiego, w zakresie elektryfikacji organizowanego przez nią transportu autobusowego można uznać za działania realizujące cele polityki zrównoważonej mobilności.

Artykuł zawiera: przegląd aktualnych badań dotyczących polityki zrównoważonej mobilności, próbę zdefiniowania pojęcia elektromobilności, wskazanie możliwości jej zastosowania w publicznym transporcie autobusowym, identyfikację uwarunkowań prawnych wdrażania elektromobilności w publicznym transporcie zbiorowym w Polsce, uwarunkowania działalności Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii w roli organizatora publicznego transportu zbiorowego oraz podmiotu odpowiedzialnego za realizację polityki zrównoważonej mobilności, a także analizę działań podejmowanych przez Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię i działających na jej rzecz operatorów w zakresie elektryfikacji taboru autobusowego.

Wyniki badania oparte są m.in. na analizie krajowej i zagranicznej literatury przedmiotu, aktów prawa wspólnotowego i krajowego, dokumentów strategicznych i operacyjnych podmiotów różnych szczebli administracji oraz danych źródłowych pozyskanych w trakcie wywiadów bezpośrednich z pracownikami największego organizatora publicznego transportu zbiorowego w województwie śląskim. W badaniu wykorzystano również wyniki obserwacji uczestniczącej autora opracowania.

Electromobility in bus public transport organised by the GZM Metropolis as a tool of sustainable mobility implementation 

The idea of sustainable mobility is one of the key concepts responding to the need to reduce the negative effects of transport, particularly in urban areas. European Union documents indicate a number of actions which can help to balance mobility. Among them, the concept of increasing the energy efficiency of transport processes through the use of low-emission sources of vehicle power, including electrification of vehicles, occupies an important place.

The aim of the study is to determine whether the actions taken by the GZM Metropolis, operating since 2017 in the central part of the Silesian Voivodship, in the field of electrification of the bus transport it organises can be considered as actions imple­menting the objectives of sustainable mobility policy.

The article contains: a review of current research on sustainable mobility policy, an attempt to define the concept of electromobility, an indication of the possibility of its application in public bus transport, identification of legal conditions for the implementation of electromobility in public transport in Poland, conditions for the activity of the GZM Metropolis as a public transport authority and an entity responsible for the implementation of sustainable mobility policy, as well as an analysis of actions taken by the Metropolis GZM and its operators in the field of bus fleet electrification.

The results of the study are based, among other things, on an analysis of national and foreign literature on the subject, acts of the European Community and national law, strategic and operational documents of entities at various levels of administration and source data obtained during direct interviews with employees of the largest public transport organiser in the Silesian Voivodeship. The results of the participant observation of the author of the study were also used in the research.

W końcu czerwca 2017 r. na terenie powiatów obsługiwanych przez sanocki i brzozowski oddziały firmy Arriva Bus Transport Polska (dawniej PKS Brzozów i PKS Sanok), doszło do niespotykanego dotąd wycofania się ważnego przewoźnika obsługującego obszar kilku powiatów. W przeciwieństwie do wielu innych likwidowanych dawnych przedsiębiorstw PKS miał on jednak wciąż dominującą, a w części powiatów wręcz monopolistyczną, pozycję na rynku.

W ramach szerszego badania dotyczącego problematyki wykluczenia transportowego zostały zidentyfikowane zmiany w sieci publicznego transportu zbiorowego na badanym obszarze. To posłużyło do wskazania terenów najbardziej narażonych na ten niekorzystny proces. Jedną z takich jednostek podziału administracyjnego jest gmina Komańcza. Dlatego tu dodatkowo przeprowadzono badanie dotyczące aktualnych problemów transportowych osób dorosłych. Wykazało ono, że nie korzystają one z transportu publicznego, a wiele z nich było zmuszonych zakupić samochód z powodu niewystarczającej oferty przewoźników kolejowych i autobusowych.

Barrriers in adults moving in transport based social excluded areas – an example from Komańcza area

At the end of June 2017, in the poviats served by the Sanok and Brzozów branches of Arriva Bus Transport Polska (formerly PKS Brzozów and PKS Sanok), an important carrier serving the area of several poviats withdrew unprecedentedly its services. Unlike many other former PKS enterprises that were being closed down, it still had a dominant, and even monopolistic, position on the market.

As part of a broader study on the issue of transport based social exclusion, changes in the collective public transport network in the studied area, were identified. This was used to indicate the areas most exposed to this unfavorable process. One of such administrative division units is the Komańcza commune. Therefore, an additional study was conducted on the current transport problems of adults. It showed that they did not use public transport, and many were forced to buy a car due to insufficient offer of rail and bus operators.

Artykuł omawia znaczenie inwestycji w infrastrukturze kolejowej dla poprawy dostępności transportowej aglomeracji rzeszowskiej. W przypadku intensywnie rozwijającej się i poszerzającej swoje granice aglomeracji rzeszowskiej, dostępność odgrywa kluczową rolę nie tylko w określaniu wartości nieruchomości zarówno mieszkaniowych, jak i komercyjnych, ale przede wszystkim w realizowaniu potrzeb związanych z przemieszczaniem się mieszkańców regionu z jednego miejsca do drugiego (do pracy, szkoły itp.). Dostępność transportowa jest więc ważnym elementem organizacji przestrzeni i ma istotny wpływ na poziom oraz tempo rozwoju społeczno-gospodarczego regionu. Publikacja składa się z części teoretycznej i studium przypadku w postaci charakterystyki kilku projektów inwestycyjnych w infrastrukturze transportu kolejowego. Celem pracy jest przedstawienie wpływu planowanych i realizowanych inwestycji w transporcie kolejowym na poprawę dostępności transportowej, a tym samym na poziom i jakość życia mieszkańców aglomeracji rzeszowskiej. Rozważania uzupełniono próbą oceny obecnej dostępności transportowej regionu oraz zmian, jakie nastąpią w wyniku zrealizowanych inwestycji.

Transport accessibility of the Rzeszów agglomeration in the context of ongoing and planned investments in railway infrastructure

The article discusses the importance of investments in railway infrastructure for improving the transport accessibility of the Rzeszów agglomeration. For an intensively developing and expanding Rzeszów agglomeration, accessibility plays a key role not only in determining the value of residential and commercial real estate but, above all, in meeting the needs related to the mobility of the region’s inhabitants from one place to another (e.g. to work or school). Therefore, transport accessibility is an important element of spatial organization and has a significant impact on the level and pace of the socio-economic development in the region. The paper consists of a theoretical part and a case study characterising several investment projects in the railway transport infrastructure. The aim of the article is to present the impact planned and implemented investments in rail transport to improvement of accessibility, and thus the level and quality of life of the inhabitants of the Rzeszów agglomeration. The considerations were supplemented with an attempt to assess the current transport accessibility in the region and the changes that will occur as a result of the implemented investments.

Celem artykułu jest pokazanie, jak zanikają ważne dotychczas funkcje małych polskich portów i przystani morskich. Dokonano tego poprzez analizę wielkości obrotów ładunkowych, liczby pasażerów międzynarodowych oraz pojemności brutto (GT) kutrów. Analiza obejmuje lata 1996-2018. Stwierdzono, że przy wzroście przeładunków w Gdańsku, Gdyni i Świnoujściu, spadają one w Szczecinie i małych portach. Międzynarodowy ruch pasażerski (po maksimum w latach 1997-2001 w niektórych z nich) jest obecnie na minimalnym poziomie. Także po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej znacznie spadła pojemność brutto (GT) floty kutrowej. Zatem ewidentnie widać, że polskie małe porty i przystanie morskie powinny szukać nowych funkcji, które w przyszłości być może staną się dla nich czynnikami rozwoju. Jedną z takich funkcji powinna stać się turystyka, w tym jachtowa.

Is there a regress in small Polish sea ports and marinas?

The aim of the article is to show how the hitherto important functions of small Polish ports and marinas are disappearing. This was done by analyzing the volume of cargo turnover, the number of international passengers and the gross tonnage (GT) of cutters. The analysis covers the years 1996-2018. It was found that the transhipments increased in Gdańsk, Gdynia and Świnoujście while decrease was observed in Szczecin and small ports. International passenger traffic (after a peak in 1997-2001 in some of them) is currently at a minimal level. Also after Poland’s accession into the European Union, the gross tonnage (GT) of the cutter fleet significantly decreased. Therefore, it is evident that Polish small seaports and marinas should look for new functions that may become their development factors in the future. Tourism, including yacht tourism, should become one of such functions.