FAQ
Logotyp Uniwersytetu Jagiellońskiego

2022 Następne

Data publikacji: 28.12.2022

Opis

Publikacja dofinansowana przez Uniwersytet Jagielloński ze środków Wydziału Filologicznego: program „Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza” w Uniwersytecie Jagiellońskim. 

Projekt okładki: Paweł Bigos

Licencja: CC BY  ikona licencji

Redakcja

Redaktor naczelny Orcid Katarzyna Bazarnik

Zawartość numeru

Joanna Pypłacz

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 241-253

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.020.17186
Celem niniejszego artykułu jest uwidocznienie związku między monologiem Kilissy w Choeforach a niesławną mową Apollona w Eumenidach. Z analizy tekstu wynika, że gdyby potraktować obie sceny oddzielnie, pierwsza z nich wydawałaby się komicznym interludium, które w tragedii znalazło się przypadkiem, podczas gdy druga wprawiałaby odbiorcę w konsternację i szokowała zagmatwanym wywodem o dość obrazoburczej treści. Jeśli jednak zestawić je ze sobą i przeanalizować razem jako dwie części swoistego wywodu Ajschylosa na temat macierzyństwa, to ich przesłanie jako całości zabrzmi dość sensownie, a mianowicie, że matka to znacznie więcej niż rodzic w technicznym tego słowa znaczeniu.
O ile mowy Kilissy i Apollona po prostu rzucają światło na kwestię odpowiedzialnego macierzyństwa, a także na potencjalnie szkodliwe skutki powierzania opieki nad noworodkami obcym osobom, jak to czyniono w starożytnej Grecji, o tyle fakt, że pomija się związek między rzeczonymi scenami, sprawia, że ich interpretacja nastręcza – niepotrzebnie – wielu trudności. Dodatkowo komplikują sprawę mankamenty współczesnej metodologiii, takie jak podejście anachroniczne oraz nieadekwatne kulturowo, a także to, że tłumaczenia są traktowane na równi z tekstem oryginalnym (lub, niestety, preferowane), co skutkuje zaszufladkowaniem Ajschylosa jako autora „seksistowskiego” lub „mizoginistycznego”.
Czytaj więcej Następne

Radosław Jakubczyk

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 255-272

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.021.17187

Francuzi byli jedną z pierwszych europejskich nacji ‒ obok Brytyjczyków, Niemców i Holendrów ‒ które zaciekawiły się Islandią. Początkowo zainteresowanie to objawiało się wyłącznie podróżami na tę wyspę, w późniejszym okresie (w drugiej połowie XIX wi ku) znalazło ono również odbicie w literaturze francuskiej (w powieściach Verne’a i Lotiego), a także wpłynęło na ukazanie się na rynku wydawniczym we Francji pierwszych tłumaczeń sag islandzkich. Niniejszy artykuł koncentruje się na francuskich wyprawach na Islandię, przedsięwziętych w toku niemal dwustu lat. W centrum uwagi znajduje się wizerunek Islandii w oczach Francuzów, refleksji tej towarzyszy zaś próba ukazania ewolucji obrazu wyspy we francuskim piśmiennictwie podróżniczym od XVII do połowy XIX wieku. Omawiając poszczególne relacje z podróży, autor wskazuje na trzy główne strategie opisowe: intertekstualność, naukowy obiektywizm, subiektywizację.

Czytaj więcej Następne

Damian Kubik

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 273-290

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.022.17188

Artykuł stanowi analizę istoty oraz postaci słoweńskiego patriotyzmu w okresie istnienia socjalistycznej Jugosławii, ze szczególnym uwzględnieniem lat osiemdziesiątych XX wieku (kiedy bardzo wyraźnie daje o sobie znać kryzys idei jugosłowiańskiej). W tekście poruszono kwestie dotyczące form i przejawów patriotyzmu małego liczebnie narodu, jakim są  Słoweńcy, którzy przez większą część swoich dziejów znajdowali się pod dominacją większych i silniejszych nacji. Zaprezentowany wywód został podzielony na pięć części. W pierwszej z nich, będącej wstępem do zasadniczej części tekstu, znajduje się krótki zarys ideologicznych podstaw funkcjonowania federacji jugosłowiańskiej, mających znaczenie także dla ówczesnego słoweńskiego patriotyzmu. W tym celu przypomniano najważniejsze idee i wartości propagowane przez titoizm w sferze polityki czy kształcenia, a także wskazano na postępującą narodową i kulturalną emancypację Słoweńców. W drugiej części omówiono fundamentalne dla rozumienia tytułowego zagadnienia poglądy słoweńskich intelektualistów: Edvarda Kocbeka, Primoža Kozaka i Draga Jančara. Stanowią one wyraz głębokiej refleksji nad położeniem małego narodu w specyficznych warunkach wielonarodowej federacji, ale także na tle szerszych (to jest europejskich i amerykańskich) odniesień. Trzecia część wskazuje na jugosłowiański kontekst dyskusji dotyczących słoweńskiego patriotyzmu, który w latach osiemdziesiątych w pozostałych częściach Jugosławii był uważany za nacjonalizm rozbijający jedność federacji. W czwartej części natomiast przytoczono symboliczne formy „miłości do ojczyzny“ w Słowenii (między innymi w turystyce i sporcie), podkreślając ich znaczenie w procesie kształtowania świadomości narodowej. W ostatniej części, będącej także podsumowaniem, zarysowano współczesną perspektywę postrzegania słoweńskiego patriotyzmu w okresie istnienia socjalistycznej Jugosławii. Podkreślono przede wszystkim odejście od patriotyzmu opartego na uniwersalistycznej ideologii socjalizmu na rzecz patriotyzmu rozumianego jako miłość do ojczystej ziemi.

Czytaj więcej Następne

Rafał Majerek

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 291-300

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.023.17189

W Słowacji po aksamitnej rewolucji 1989 roku grupy dotychczas marginalizowane i dyskryminowane, w tym społeczność LGBT+, rozpoczęły działania zmierzające do uzyskania pełni praw obywatelskich i wypracowania form kulturowej reprezentacji. Stopniowo problematyka nieheteronormatywności zaczęła się pojawiać w różnych dziedzinach kultury. W tekstach prozatorskich, które stanowią podstawę prezentowanych w artykule rozważań, początkowo nieheteronormatywność była przedstawiana w stygmatyzujący, oparty na stereotypach sposób. Od początku XXI wieku zaczęło dominować ujęcie eksponujące problem funkcjonowania osób LGBT+ „w szafie”, ukrywania własnej tożsamości z powodu istniejącej w społeczeństwie homofobii; sfera intymności jest rozumiana jako jedyna umożliwiająca poczucie bezpieczeństwa oraz swobodną ekspresję uczuć i pragnień. W najnowszych utworach zaczynają się pojawiać przykłady postaci, które dokonały coming outu i nie mają problemu z jawnym funkcjonowaniem w rodzinnym i społecznym kontekście. Specyfika prozy słowackiej z tematyką nieheteronormatywności polega przede wszystkim na braku utworów o wyraźnie emancypacyjnym charakterze, dominacji wątków związanych z relacjami między kobietami, sporadycznym podejmowaniu tematyki gejowskiej czy transpłciowej.

Czytaj więcej Następne

Katarzyna Szeremeta

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 301-315

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.024.17190

Pani Dalloway Virginii Woolf, jedno z najważniejszych osiągnięć wysokiego modernizmu, zostało przeniesione do obiegu popularnego między innymi za sprawą powieści Mr. Dalloway (1999) Robina Lippincotta. Mr. Dalloway wpisuje się w trend kulturowego recyklingu oraz nurt praktyk intertekstualnych, w których udziela się głosu bądź eksponuje losy postaci fikcyjnej, której znaczenie było pierwotnie zmarginalizowane. Dotychczas badano: genologiczny status utworu pod kątem ,,rekursywności” i ,,odrzucenia Bloomowskiego lęku przez wpływem” (James Shiff, Monica Latham oraz Bret Keeling), transformacyjny potencjał utworu macierzystego (tożsamości seksualnej bohaterów Mr. Dalloway) oraz obrazy Londynu (Monika Girard). Tym samym autorka niniejszego artykułu pragnie zapełnić lukę interpretacyjną i przedstawić szczegółową analizę schematów narracyjnych i koncepcji czasu, które nie zostały do tej pory zaprezentowane przez innych badaczy.

Czytaj więcej Następne

Krystian Waldemar Piotrowski

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, Volume 17, Issue 4, 2022, s. 317-332

https://doi.org/10.4467/20843933ST.22.025.17191
Artykuł ten stanowi próbę problematyzacji genezy, cech charakterystycznych oraz możliwych kierunków rozwoju terminu Weltliteratur. Oferuje on wnikliwą analizę jego interdyscyplinarnego, transnarodowego charakteru oraz komentarz na temat nieciągłości rozwojutego terminu. Po raz pierwszy pogłębione badania nad domeną „literatury światowej” podjął Johann Wolfgang von Goethe pod koniec lat dwudziestych XIX wieku, w okresie nasilonych niepokojów politycznych i licznych zmian społeczno-kulturowych. Z jednej strony idea ta była przedmiotem żywego zainteresowania już wśród starożytnych (H.M. Posnett), z drugiej zaś – rezonowała ona z wieloma pisarzami i myślicielami współczesnymi, którzy podejmowali się jej rekonceptualizacji zarówno w ramach badań literaturoznawczych, jak i poprzez różnorakie, ciągle rozwijające się metodologie nowo powstałych dyscyplin, takich jak literaturoznawstwo porównawcze, genologia, krytyka przekładu, hermeneutyka czy kulturoznawstwo. Działania te były istotne również dla rozwoju wielu poetyk tematycznych.
Podejmując dialog z „historią pojęć” Reinharta Kosellecka i jej wysoce idiosynkratycznym aparatem teoretycznym, niniejszy artykuł adaptuje nomenklaturę niemieckiego badacza w celu wstępnego usystematyzowania mechanizmów antycypacyjnych, które wpłynęły na recepcję kategorii Weltliteratur i przełożyły się na jej późniejszy rozwój – zarówno w środowisku akademickim, jak i w XX-wiecznych i XXI-wiecznych dyskursach politycznych. Tekst postuluje, iż Goethe w swojej wizjonerskiej analizie literatur narodowych oraz heterogeniczności dyskursów artystycznych położył podwaliny pod rozwój nowych metodologii badań porównawczych, a tym samym pod to, co Pascale Casanova nazywa „światową republiką literatury”.
Czytaj więcej Następne