Powieść Sarah Moss The Fell (2021) jest literackim odzwierciedleniem drugiego lockdownu w Wielkiej Brytanii w roku 2020 podczas pandemii COVID-19. Ze względu na swoją aktualność powieść może być odczytywana jako „kapsuła czasu” przechowująca bezprecedensowe doświadczenie społecznej izolacji, niepokoju i domowego uwięzienia. Wychodząc z założenia, że życie w czasach zarazy można scharakteryzować jako doświadczenie graniczne, niniejszy artykuł dowodzi, iż powieść The Fell jest zbudowana wokół paradygmatu liminalności. Dla bohaterów ukazanych w książce próg ma aspekt społeczny, psychologiczny i egzystencjalny. Dla głównej bohaterki natomiast znaczenia metaforyczne i dosłowne łączą się wtedy, kiedy będąc na skraju wytrzymałości, z naruszeniem przepisów kwarantanny wyrusza na spacer w Peak District i spada z krawędzi klifu. Artykuł analizuje różne znaczenia liminalności w powieści Moss.

Celem artykułu jest ukazanie rozmaitych form narracyjnej liminalności aktualizujących się w zbiorze esejów Surfacing (2019) autorstwa Kathleen Jamie. Uwaga badawcza w pierwszej części artykułu skupiona jest na aspekcie liminalności strukturalnej widocznej w budowie esejów Jamie, w konstrukcji książki jako całości, a także w elementach paratekstualnych, takich jak kompozycja okładki. Wprowadzony zostaje tu również motyw liminalnej czasoprzestrzeni oraz czasu spiralnego jako elementów poetyki immanentnej Jamie. Druga część artykułu to analiza eseju „A Tibetan Dog”, w którym Jamie eksploruje mnogość multimodalnych przejść i „progów” między przeszłością a teraźniejszością, między doświadczeniowym tu-i-teraz a światem snu, co z kolei prowadzi do odkrycia zaskakujących połączeń między intelektualną wiedzą a mądrością ciała.

Nieszczęśni (1969) B.S. Johnsona i Nox (2010) Anne Carson należą do najbardziej oryginalnych pod względem formalnym literackich reakcji na doświadczenie straty. Nieszczęśni to pierwsza anglojęzyczna powieść w pudełku w literaturze angielskiej, a zarazem relacja z przedwczesnej śmierci najlepszego przyjaciela pisarza, Tony’ego Tillinghasta. Elegia Carson również zamknięta jest w pudełku, w którym znajduje się 25-metrowy harmonijkowy zwój zawierający liczne elementy tekstowe i wizualne, w tym artefakty związane ze zmarłym bratem Carson.

Autor artykułu analizuje implikacje konkretnych wizualnych i dotykowych właściwości obu dzieł dla ich reprezentacji straty i żałoby na podstawie teorii Zygmunta Freuda i Jacques’a Derridy. Stawia tezę, że zarówno struktura talii kart (card shuffle), jak i format zwoju podkreślają ciągłość żałoby i wyrażają sceptycyzm w odniesieniu do możliwości jej zakończenia. W artykule przeanalizowano również symboliczne znaczenie przypominających trumny pudełek oraz wykorzystanie poetyki fragmentaryczności.

W autobiograficznej powieści Obietnica poranka Romain Gary, prócz licznych konfabulacji, dokonał też wielu zapożyczeń z rozmaitych dzieł literatury światowej. Znaczna część z nich została zidentyfikowana przez badaczy. Artykuł uzupełnia tę listę o nieodkryty dotąd plagiat z Bezgrzesznych lat Kornela Makuszyńskiego, pisarza, którego Gary czytał w młodości. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych epizodów Obietnicy poranka – historia dziecięcej miłości autora/narratora do Walentyny, dla której zjadł między innymi kilo czereśni z pestkami czy wreszcie tytułowy kalosz – jest bliźniaczo podobny do opisu miłości narratora Bezgrzesznych lat do Inki Leszczyńskiej. Oprócz tego nawiązania między oboma utworami istnieją dodatkowe, mniej oczywiste podobieństwa, dotyczące drogi twórczej autorów, pierwszych prób literackich, a trudności szkolnych, a także doświadczeń pierwszej publikacji. Podobieństwa dotyczą też samych autorów – obu osiągających status „celebrytów” dzięki sukcesom pisarskim, obu jednakowo niechętnych (z wzajemnością) wszelkiej awangardzie i zaangażowaniu politycznemu, obu wyznających w swoim pisarstwie ideały humanizmu oraz dążących do naprawy krzywd i niesprawiedliwości – każdy na swój sposób.

W swoim traktacie Kitāb faḫr as-Sūdān calā al-Biḍān, którego tytuł w klasycznym już polskim opracowaniu o literaturze arabskiej został przełożony jako Wyższość czarnych nad białymi (Bielawski 1968, 150, 501) lub Traktat o wyższości czarnych nad białymi (Bielawski 1995, 134, 318)1 autor dzieła, al-Ğāḥiẓ (zm. 869), wymieniając postacie czarnoskórych mieszkańców kalifatu, wspomina sylwetkę al-Ḥayquṭāna, którego przedstawia jako poetę i mówcę pochodzenia abisyńskiego. Cytuje także jego wiersz, będący peanem sławiącym odwagę i męstwo Abisyńczyków, odwołującym się do ważnych wydarzeń, jakie zaszły na Półwyspie Arabskim tuż przed narodzinami proroka Muḥammada. Współcześnie wiersz al-Ḥayquṭāna w popularnych publikacjach i na forach internetowych jest wykorzystywany jako historyczny przykład reakcji na przejawy rasizmu oraz powód do dumy z czynów świadczących o odwadze czarnoskórych bohaterów utworu, a także osiągnięć literackich mieszkańców kalifatu pochodzenia afrykańskiego.

Celem niniejszego artykułu jest odniesienie się do wydarzeń historycznych wspomnianych w utworze czarnoskórego poety, przedstawienie jego postaci w świetle bardzo nielicznych zachowanych źródeł arabskich, przybliżenie potencjalnych okoliczności powstania dzieła oraz refleksja nad realnością opisanych przez al-Ğāḥiẓa okoliczności powstania utworu.