The History of the Poem, the History in the Poem. Analysis and Probable History of al-Ḥayquṭān’s Work from the Treatise of al-Ğāḥiẓ Kitāb Faḫr al-Sūdān calā al-Biḍān

In al-Ğāḥiẓ’s treatise Kitāb Faḫr al-Sūdān calā al-Biḍān, the title of which in the already classic Polish study on Arabic literature was translated as The Superiority of Blacks over Whites, or Treatise on the Superiority of Blacks over Whites, the author of the work lists the characters of black inhabitants of the caliphate; among them he evokes al-Ḥayquṭān, whom he presents as a poet and a preacher of Abyssinian origin. He also quotes al-Ḥayquṭān’s poem, which is a paean to the courage and valor of the Abyssinians, referring to important events that took place in the Arabian Peninsula just before the birth of the Prophet Muḥammad.

In modern times, al-Ḥayquṭān’s poem is used in popular publications and online forums as a historical example of a reaction to racism and a reason to be proud of the bravery of the poem’s dark-skinned characters, as well as the example of literary achievement of the inhabitants of the caliphate of African descent.

The purpose of this article is to refer to the historical events mentioned in the work of the black poet, present him in the context of the few surviving Arabic sources, explore the potential circumstances of the creation of the work and reflect on the actual circumstances of its creation as described by al-Ğāḥiẓ.

Abstrakt: W swoim traktacie Kitāb faḫr as-Sūdān calā al-Biḍān, którego tytuł w klasycznym już polskim opracowaniu o literaturze arabskiej został przełożony jako Wyższość czarnych nad białymi (Bielawski 1968, 150, 501) lub Traktat o wyższości czarnych nad białymi (Bielawski 1995, 134, 318)1 autor dzieła, al-Ğāḥiẓ (zm. 869), wymieniając postacie czarnoskórych mieszkańców kalifatu, wspomina sylwetkę al-Ḥayquṭāna, którego przedstawia jako poetę i mówcę pochodzenia abisyńskiego. Cytuje także jego wiersz, będący peanem sławiącym odwagę i męstwo Abisyńczyków, odwołującym się do ważnych wydarzeń, jakie zaszły na Półwyspie Arabskim tuż przed narodzinami proroka Muḥammada. Współcześnie wiersz al-Ḥayquṭāna w popularnych publikacjach i na forach internetowych jest wykorzystywany jako historyczny przykład reakcji na przejawy rasizmu oraz powód do dumy z czynów świadczących o odwadze czarnoskórych bohaterów utworu, a także osiągnięć literackich mieszkańców kalifatu pochodzenia afrykańskiego.

Celem niniejszego artykułu jest odniesienie się do wydarzeń historycznych wspomnianych w utworze czarnoskórego poety, przedstawienie jego postaci w świetle bardzo nielicznych zachowanych źródeł arabskich, przybliżenie potencjalnych okoliczności powstania dzieła oraz refleksja nad realnością opisanych przez al-Ğāḥiẓa okoliczności powstania utworu.

In al-Ğāḥiẓ’s treatise Kitāb Faḫr al-Sūdān calā al-Biḍān, the title of which in the already classic Polish study on Arabic literature was translated as The Superiority of Blacks over Whites, or Treatise on the Superiority of Blacks over Whites, the author of the work lists the characters of black inhabitants of the caliphate; among them he evokes al-Ḥayquṭān, whom he presents as a poet and a preacher of Abyssinian origin. He also quotes al-Ḥayquṭān’s poem, which is a paean to the courage and valor of the Abyssinians, referring to important events that took place in the Arabian Peninsula just before the birth of the Prophet Muḥammad.

In modern times, al-Ḥayquṭān’s poem is used in popular publications and online forums as a historical example of a reaction to racism and a reason to be proud of the bravery of the poem’s dark-skinned characters, as well as the example of literary achievement of the inhabitants of the caliphate of African descent.

The purpose of this article is to refer to the historical events mentioned in the work of the black poet, present him in the context of the few surviving Arabic sources, explore the potential circumstances of the creation of the work and reflect on the actual circumstances of its creation as described by al-Ğāḥiẓ.