Artykuł jest poświęcony wspomnieniom pięciu egipskich autorów, znanych odbiorcom w krajach
muzułmańskich z działalności religijnej i politycznej. Poddano analizie formę, styl, najważniejszą
problematykę i przesłanie wspomnień. Ukazało to, z jednej strony, w jakim stopniu
narratorzy łączą tradycję z nowoczesną (auto)biografi ą, a z drugiej strony, w jakiej mierze problematyka
ta i jej wymiar zależą od ich relacji społecznych, drogi zawodowej i implikowanego
odbiorcy ich publikacji. Chociaż autobiografi czne teksty mogą być traktowane jako literatura,
dla ich zagorzałych zwolenników stanowią religijny i polityczny testament ich bohatera.

Od lat sześćdziesiątych XX wieku z jednej strony stwierdza się silny wpływ literackich wzorców
A. Rimbauda, F. Hölderlina i Novalisa na Georga Trakla, z drugiej strony W. Killy podkreśla
w odniesieniu do wydania krytycznego oscylowanie tekstu w procesie powstawania między
różnymi i sprzecznymi wersjami. Dopiero nowa linia badań nad intertekstualnością zezwala
jednak na to, by połączyć z sobą oba fenomeny i zrozumieć ich oddziaływania. Na podstawie
Biblii, stanowiącej istotny i wielostronny pre-tekst, łączony w wierszach Trakla z nawiązaniami
mitologicznymi i literackimi, w artykule wykazano, w jaki sposób montaż różnych odniesień
nie tylko pociąga za sobą ambiwalencję ocen, lecz także jak stwarza otwartość znaczeń,
charakterystyczną dla nowoczesnego dzieła sztuki, dzięki której czytelnik odgrywa ważną rolę.
(Por. U. Eco, Das offene Kunstwerk, Frankfurt nad Menem 1973.)

Die rhetorischen Fragen in exordium und narratio in Ciceros Rede Pro sexto Roscio Amerino

In dem vorliegenden Beitrag sind die rhetorischen Fragen in exordium und narratio der frühe-ren  Ciceros  Rede  Pro  Sexto  Roscio  Amerino  behandelt  geworden.  Diese  Fragen,  die  zu  den  Denkfi guren gezählt werden, spielten in der Strategie des Redners eine sehr wichtige Rolle: sie bauten die Spannung auf, beeinfl ussten, wie im Fall der dubitatio, die Gefühle der Hörer, erfüll-ten vor allem die pathetische Funktion, doch ab und zu, wie im Fall der subiectio oder ratioci-natio, überzeugten sie durch die Logik der Argumente, übten also eine logisch-argumentative Funktion aus. Die von uns analisierten Fragen waren oft mit anderen rhetorischen Figuren ver-bunden, wie Paronomasie, Anapher, obsecratio, auf diese Weise wirkte ihre Überzeugungskraft viel  effektiver.  Die  meisterhafte  Ausnutzung  der  rhetorischen  Fragen,  die  nicht  nur  am  An-fang der Rede gebraucht wurden, beeinfl usste mit Sicherheit die Richterentscheidung (Roscius wurde freigelassen), und der von Cicero bei Roscius’ Verteidigung erzielte Erfolg bildete den Anfang seiner bedeutenden gerichtlichen und politischen Laufbahn. Pytania retoryczne w exordium i narratio mowy Cycerona Pro Sexto Roscio Amerino

Basileus: il potere e le sue manifestazioni in Calderón di Pier Paolo Pasolini

Il presente articolo ha come obiettivo presentare il tema del potere sviluppato da Pier Paolo Pasolini nel suo dramma Calderón. Nella mia analisi mi concentro soprattutto sulle diverse forme che il potere assume nel testo pasoliniano. Mi occupo delle relazioni tra diversi personaggi presentati e cerco di stabilire quale sia la fonte del potere nei singoli casi nonché in che modo esso si manifesti. La mia attenzione va soprattutto al personaggio di Basilio che accentra nelle sue mani diversi tipi del potere: quello del Padre, del Marito e del Re. Questo personaggio rispecchia diversi livelli su cui si manifesta il potere – dalla famiglia allo Stato. Un altro problema che viene da me esaminato è legato al corpo come strumento di controllo da parte del potere e alla lingua vista come l’ordine simbolico in cui esso si manifesta. Finalmente analizzo l’aspetto politico del testo di Pasolini e della sua visione dei cambiamenti del potere nel contesto dei mutamenti avvenuti nella realtà sociale e politica degli anni Sessanta

First Book of Scivias of Hildegard of Bingen. The written text and illustrations

The fi rst book of Scivias of Hildegard of Bingen is composed of six visions which recount the author’s revelation. The visions were written by Hildegard’s secretary, and at the same time illuminations were painted to illustrate the written text. The fi rst book of Scivias shows the creation of the world. In the fi rst vision one can read about the Creator. The second, very extensive, vision describes the fall of Lucifer and its consequence – the original sin of Adam and Eve. The third vision in turn shows the cosmic egg, which symbolizes the Universe. The fourth one consists of three parts and concerns the human body and soul as well as a relationship between them. Synagogue as a „mother of incarnation” and the mother-in-law of the Church is described in the fi fth vision. The last part of the book shows the characteristics of angels’ choruses. All elements that appear in visions, apart from their literary sense, also have a symbolic meaning. In some cases it is related to the real form of the person, thing or phenomenon. In the present paper these elements of cosmos are described according to their function and artistic representation. 

Czesław Miłosz’s Shakespeare

Czesław Miłosz translated only one play by Shakespeare, As You Like It, and the fi rst two acts of Othello. Both „Shakespearean episodes” by this otherwise prolifi c translator took place at the time of dramatic circumstances that were heavily affecting Miłosz’s life and work. The task of translating As You Like It was commissioned by the Polish Underground Theatre Board in 1943. The attempt at translating Othello had been undertaken just before the poet emigrated to France as a political refugee in 1951. The paper focuses on some of the areas of interest that the case of Miłosz’s Shakespeare opens for historico-literary analysis: the aims and conditions of Miłosz’s translation of Shakespeare marked by the extreme extra-textual conditions; Miłosz’s poetry about the Nazi occupied Warsaw vis-a-vis his artistic, intellectual and political involvement in translating As You Like It; the translated texts’ literary and theatrical reception versus the poet’s initial aims and his low opinion about his rendition; Miłosz’s decision to give up Othello in the face of the growing isolation from his homeland. The presented analysis highlights the position of translation within the wider context of Miłosz’s creative work as poet-translator. 

W powieści Théophile’a Gautiera Le Capitaine Fracasse (1863) zamek i teatr decydują o organizacji przestrzeni, w której sytuuje się fabuła utworu. Główny bohater opuszcza swój popadający w ruinę zamek, by wstąpić do trupy wędrownych aktorów i wraz z nimi przemierzać Francję, zanim powróci do rodowej siedziby. Zamek symbolizuje trwałość i niezmienność bytu; teatr, zwłaszcza wędrowny, wydaje się jego przeciwieństwem. Podobnie bohater: jako baron de Sigognac powinien znać swoją pozycję w świecie, jako komediant – może swojego miejsca nieustannie poszukiwać, przyjmując rozmaite role i godząc się na odmiany losu. Analiza sposobu, w jaki Gautier konstruuje świat przedstawiony powieści, a zwłaszcza postać eponimicznego bohatera, pozwala dostrzec niejednoznaczność opozycji: zamek – teatr. Funkcje tych znaków przestrzennych są wobec siebie komplementarne lub nawzajem się wykluczają. Melancholia dostrzegalna jest w zarówno w sferze zamku, jak i w sferze teatru, a dotyczy nie tylko protagonisty, lecz także wielu innych postaci, elementów krajobrazu, architektury, zjawisk atmosferycznych itd. Wyobrażana jest w sposób jawny lub utajony na przestrzeni całego tekstu; wolno uznać, iż Capitaine Fracasse w sposób oryginalny tematyzuje wpisanie melancholii w tkankę powieści.

W konfesyjnych powieściach Kazuo Ishiguro tematyczną dominantę stanowią procesy autoanalizy wynikające z poczucia winy i współwystępujące z nimi mechanizmy zaprzeczania, względnie wypierania. Te wątki rozwijają się na dwu wzajemnie związanych poziomach: na poziomie mimetycznym oraz w sferze symboliczno-etycznej, ukazanej z perspektywy narratora pierwszoosobowego, który porusza się na płaszczyźnie łączącej teraźniejszość i przeszłość, doświadczenie i pamięć oraz fantazję i rzeczywistość. Punktem wyjścia każdej z sześciu narracji jest konkretna, wyraźnie dookreślona sytuacja, której rezultatem jest ujawnienie ukrytej traumy rzucającej cień na teraźniejszość bohatera, a związanej z poczuciem winy czy zaniechania. Artykuł jest propozycją odczytania kolejnych narracji w kategoriach realizmu psychologicznego i traktowania ich jako różnych literackich wersji procesu wymazywania przeszłości, który z jednej strony polega na ustaleniu stopnia odpowiedzialności wobec siebie i innych, a z drugiej na jednoczesnym uwalnianiu się od wyrzutów sumienia.

Chaos and Genology: American Horror Fiction after 1835

The article aims at presenting the problems of defi nition concerning American horror fi ction after Edgar Allan Poe. The general confusion and lack of consistency, characterizing the discussion of horror fi ction in terms of genre, is identifi ed as a problem in contemporary critical debates. Readers and critics alike describe works by Stephen King or Richard Matheson as ghost stories, horror/terror novels, supernatural thriller, or even Gothic. Still, satisfactory explanations for applying the names are seldom provided. The article attempts to identify some of the reasons for this genological disorder while various suggested defi nitions are being discussed.