Dla prawa spadkowego krajów europejskich jest typowe, że majątek osoby, która nie pozostawiła spadkobierców testamentowych lub ustawowych, przypada państwu. Zastosowanie tej zasady do sukcesji po ofiarach niemieckiego ludobójstwa w czasie II Wojny Światowej rodzi do dziś wątpliwości. Uznanie moralnej odpowiedzialności za Holokaust w Deklaracji Terezińskiej leży u podstaw międzynarodowej dyskusji poświęconej napięciu między obowiązującym prawem spadkowym a poczuciem sprawiedliwości. Deklaracja Terezińska nie rekomenduje jednak uniwersalnego modelu rozwiązania kwestii sukcesji pozostawionych bezdziedzicznie obiektów żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jedną z propozycji jej rozwiązania stanowi koncepcja kolektywnej sukcesji tych obiektów, uzasadniana jako środek prawnej reakcji na zbrodnię kulturowego ludobójstwa. U podstaw tej koncepcji leży połączenie wprowadzonego przez R. Lemkina w 1944 r. pojęcia ludobójstwa z doświadczeniami praktyki restytucyjnej organizacji żydowskich w latach 40. i 50. minionego wieku. Trafność tej koncepcji została tu podana w wątpliwość. Krytyka opiera się na argumentach historycznych, tj. faktach, że Lemkin skupił się tylko na odpowiedzialności karnej i że praktyka restytucyjna organizacji żydowskich po II Wojnie Światowej miała szczególną podstawę prawną. Historia prawa spadkowego daje jednak argumenty, by sformułować innowacyjną propozycję sukcesji mienia pozostawionego bezdziedzicznie przez ofiary ludobójstwa. Należy rozróżnić między rozwiązaniem pro futuro i realistycznym dziś. Artykuł zawiera rekomendację uzupełnienia Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa o przepisy dotyczące sukcesji mienia bezdziedzicznego ofiar ludobójstwa. Odpowiedzialność państwa za ludobójstwo powinna wykluczać jego uprawnienia do nabycia mienia bezdziedzicznego po ofiarach tego ludobójstwa. Uprawnienia te powinny przysługiwać lokalnym organizacjom sukcesyjnym wyznaczanym przez międzynarodowy trybunał karny. Obiekty dziedzictwa kulturowego należy jednak wyłączyć z takiej sukcesji uniwersalnej i traktować na wzór „spadku leżącego” jako swoiste podmioty prawa reprezentujące osobę spadkodawcy. W obecnym stanie prawnym taki model może inspirować do tego, aby postępowanie z pozostawionymi bezdziedzicznie przez ofiary Holokaustu obiektami dziedzictwa kulturowego służyło realizacji trzech celów: zachowaniu tych obiektów w Polsce, stworzeniu kompleksowej internetowej bazy danych tych obiektów oraz, gdy to możliwe, powiązaniu eksponowania tych obiektów z informacją, kto było ostatnim ich właścicielem zmarłym bezdziedzicznie.

Implementacja V dyrektywy AML (Anti-Money Laundering) w postaci nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w 2021 r. ma zasadnicze znaczenie dla rynku. Podmiotami obowiązanymi stali się przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami w zakresie transakcji o wartości co najmniej 10 tys. euro. Na kanwie regulacji AML przedstawione zostało „rozwarstwienie” polskich regulacji prawnych odnoszących się do obrotu, a tym samym obowiązków nałożonych na pośredników na rynku sztuki w zależności od tego, czy przepisy stanowią pochodną regulacji dotyczących ochrony dziedzictwa, czy regulacji gospodarczo-finansowych. Ukazana została niekompatybilność siatki pojęciowej i zakresów znaczeniowych pojęć prawnych mających bezpośrednie znaczenie dla stosowania prawa i konkretyzacji obowiązków nałożonych na przedsiębiorców wyspecjalizowanych w obrocie, którego przedmiotem są szeroko rozumiane dobra kultury. Przedstawiono najważniejsze elementy AML istotne dla podmiotów na rynku sztuki. Podkreślono konieczność dalszych prac nad regulacjami w zakresie obrotu opartymi na konstrukcji należytej staranności (due diligence).

Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza sytuacji cywilnoprawnej poszukiwaczy w Polsce wobec pozyskania znaleziska. Ustawodawca zróżnicował cywilnoprawną sytuację znalazcy w zależności od tego, czy znalezisko stanowi – w szczególności – zabytek, czy zabytek archeologiczny. Przepisy regulujące własność znalezisk mają bezpośredni wpływ na poziom ich ochrony prawnej. Dotyczy to przede wszystkim zabytków archeologicznych, objętych własnością Skarbu Państwa. Eliminowanie zagrożeń związanych z nielegalnym wywozem i przenoszeniem własności zabytków archeologicznych pozyskanych w wyniku nielegalnych poszukiwań wynikać powinno nie tylko z regulacji o charakterze administracyjnoprawnym, które omówione zostały w artykule, ale również z zapewnienia bezpieczeństwa obrotu dobrami kultury poprzez regulację funkcjonowania rynku sztuki w Polsce.

Tematem artykułu są ramy prawne marketingowego wykorzystania znanych zabytków, szczególnie przez miasta, w których się one znajdują. Rolę taką odgrywają już od dawna np. wieża Eiffla w Paryżu czy zamek Tower w Londynie. Praktyka owa jest dość oczywista, ale musi jednak uwzględniać miejscowe uwarunkowania prawne i wynikające z nich ograniczenia. Po analizie prawa własności oraz prawa autorskiego autor dowodzi, że właściciel ma wyłączne prawo korzystania, a w tym również dysponowania wyglądem budowli zabytkowych. W szczególności obejmuje ono korzystanie z tego wyglądu w celach komercyjnych, czy to poprzez bezpośrednie oglądanie, czy też za pośrednictwem fotografii i innych nośników służących do utrwalania owego wyglądu. Jeżeli zatem w marketingu miasta ma być wykorzystany wygląd zabytków stanowiących własność danej gminy miejskiej, to wykonując to prawo, może ona w pełni korzystać z ich wyglądu w swoim marketingu. Gdyby zaś były one własnością innego podmiotu, to niezbędne będzie zawarcie z nim odpowiedniej umowy. Korzystając natomiast z wyglądu nowej budowli wpisanej do rejestru lub zabytku, który uwidacznia wyniki wykonanych prac konserwatorskich, restauratorskich lub adaptacyjnych i modernizacyjnych, miasto będzie musiało zarówno uwzględnić prawa autorskie twórców projektów tych prac, w tym prawa majątkowe związane z rozpowszechnianiem ich utworów, jak i ujawnić ich autorstwo w sposób z nimi ustalony. Gdyby zabytek był zaś rekonstrukcją lub kopią, to wówczas obowiązek ten dotyczy tylko autorstwa ich wykonawcy.

Pod koniec średniowiecza kultura łowiecka, czerpiąca z etosu rycerskiego, stała się ważnym składnikiem obyczajowości dworskiej, aby w następnych wiekach wpisać się w życie polskiego ziemiaństwa. Mimo wpływów zwłaszcza niemieckich, zachowała odrębność i narodowy charakter, które powodowały, że w czasach zaborów i II Rzeczypospolitej była jednym z czynników kształtujących świadomość narodową. Jej zasadnicze przejawy niszczono w czasach komunizmu, a mimo to przetrwała i została z sukcesem odbudowana w latach 90. XX w., stanowiąc źródło tożsamości wspólnotowej dla ponad 120 tys. myśliwych oraz członków ich rodzin. Polska kultura łowiecka obejmuje zasady etycznego postępowania względem przyrody, zwłaszcza ludzi i zwierząt, ale i unikatowy język oraz rozbudowane praktyki społeczno-kulturowe, w tym zarówno ceremoniał liturgiczny, jak i świeckie zwyczaje, rytuały i obrzędy. Jej przejawy są obecne w literaturze i sztuce, zwłaszcza plastyce i teatrze. Na kulturę łowiecką składają się także utwory muzyczne, wykonywane podczas polowań i przy okazji szczególnych uroczystości. Nieodłączną jej częścią jest także charakterystyczna kuchnia, zgodna z cyklem przyrody i oparta na dziczyźnie oraz dodatkach pochodzących z darów lasu. Wreszcie, jej elementem jest także hodowla i układanie psów myśliwskich, w szczególności ras rodzimych, oraz ptaków łowczych. Polscy myśliwi, świadomi wartości kulturowej łowiectwa, praktykują na co dzień wynikające z tego zwyczaje, dzięki czemu obyczaje wspólnoty, wyrosłe z wielowiekowej tradycji, pozostają ciągle żywe, stanowiąc niematerialne dziedzictwo

Artykuł podejmuje problematykę statusu administracyjnego muzealiów w hiszpańskim systemie prawnym. Przedstawiono założenia ustawy o hiszpańskim dziedzictwie historycznym z 1985 r., która reguluje status dóbr kultury BIC (bienes de interés cultural) – zarówno ruchomości, jak i nieruchomości – oraz poziomy ochrony w zależności od kategorii. Omówiono procedurę nadawania statusu BIC i systemy katalogowania dóbr kultury. System ochrony dóbr kultury w Hiszpanii jest mocno zdecentralizowany, co dotyczy również funkcjonowania muzeów. Hiszpańskie wspólnoty autonomiczne posiadają bogate ustawodawstwo regionalne regulujące wspomnianą problematykę. W artykule przeanalizowano regulacje regionalne w tym zakresie na przykładzie wspólnoty autonomicznej Katalonii – na podstawie regulacji statutowych w zakresie kultury i dziedzictwa kulturowego oraz ustawy o katalońskim dziedzictwie historycznym z 1993 r. Pozwoliło to na kompleksowe ukazanie złożoności systemu ochrony dóbr kultury w Hiszpanii (na poziomie państwowym i regionalnym) oraz skłoniło do refleksji nad zasadnością i efektywnością zdecentralizowanych rozwiązań w tym zakresie.

Teza uchwały Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu jest jak najbardziej słuszna. Na tle problematyki zawartej opracowaniu pojawił się problem związany z finansowaniem zabytku nieruchomego znajdującego się w innej gminie, będącego własnością jednostki samorządu terytorialnego innej niż ta, w której zabytek się znajduje. W takim przypadku gmina, mimo że zabytek nie znajduje się na jej terenie, musi sfinansować prace remontowo- -konserwatorskie zabytku w ramach opieki właścicielskiej. Dodatkowo ma prawo do otrzymania dotacji na podstawie art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z gminy, która ma ten zabytek w swojej ewidencji. Należy zatem podkreślić, że finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami nieruchomymi zależy od dwóch kwestii: lokalizacji pomnika nieruchomego oraz tytułu prawnego do zabytku. Lokalizacja uprawnia do otrzymania dotacji, tytuł prawny do zabytku natomiast zobowiązuje do sfinansowania działań z własnych środków. Gmina będąca właścicielem zabytku nieruchomego na swoim terenie zostaje niejako pozbawiona możliwości dofinansowania ww. zakresu. Z kolei posiadając zabytek w innej gminie, będzie mogła sfinansować opiekę nad nim z dwóch źródeł: z dotacji oraz ze środków własnych.

Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego jest jedną z najmłodszych gałęzi prawa. Wciąż się rozwija, przechodząc z wieku dziecięcego w wiek dorosłości. Stosując rodzaj paraleli między narracją wybranych utworów literackich dla dzieci (Królowa Śniegu Ch. Andersena, Opowieści z Narnii C.S. Lewisa, Czarnoksiężnik z krainy Oz L.F. Bauma, Pippi Pończoszanka A. Lindgren) a wyzwaniami stojącymi w przyszłości przed prawem ochrony dziedzictwa, starano się ukazać różne możliwe drogi rozwoju tego prawa, dotyczące tożsamości dziedzictwa, poszerzania pola ochrony (o dziedzictwa niematerialne i dalsze obszary), wartościowania w dziedzictwie, „publicyzacji” czy „depublicyzacji” dziedzictwa.

W artykule przedstawiono wybrane przypadki przestępstw w 2019 r. Badając zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu, można stosować różne metody w celu zdiagnozowania poziomu zagrożenia. Studium konkretnych przypadków przestępstw, których ofiarą padają dobra kultury, w ujęciu rocznym pozwala dostrzec tendencje w działaniach sprawców oraz pomaga wypracować metody przeciwdziałania przyszłym zdarzeniom. Wieloletnie badania przypadków przestępstw godzących w dziedzictwo kul turowe umożliwiają w sposób komplementarny ocenę poziomu zagrożenia takimi czynami i zminimalizowania ryzyka ich występowania.