The law of inheritance vs. the just succession of the cultural property?

Heirless property in European countries is typically inherited by the state. However, the routine application of this rule to assets belonging to victims of the German genocide during WWII continues to raise doubts. The recognition of a moral responsibility towards Holocaust victims in the Terezin Declaration legitimates the international debate on tensions between inheritance law and justice. The lack of a universal model for the succession of heirless Jewish cultural property acknowledged by this Declaration provokes different recommendations. One of the possibilities is the collective cultural restitution notion as a countermeasure to the crime of cultural genocide. This theory links the reinterpretation of the concept of genocide presented by Lemkin in 1944 with the restitution actions of Jewish succession organizations in 1940s and 50s. The theory mentioned is challenged in the article. The analysis is based on historical arguments, i.e. Lemkin’s focus on criminal liability and the specific nature of legal grounds for Jewish succession organizations after WWII. The history of inheritance law provides arguments to recommend another innovative way of dealing with the heirless property forming part of genocide victims’ inheritance. It is reasonable to distinguish between solutions pro futuro and those possible today. The paper concludes with a recommendation to supplement the Genocide Convention with specific rules about the heirless property of genocide victims. The state responsible for committing genocide should be eliminated from the inheritance of bona vacantia in favour of local successor organizations appointed by an international penal tribunal. Cultural property should be excluded from universal succession in the case of genocide and regarded as a legal person that continues victims’ remembrance. Currently, this model can inspire Polish policy regarding heirless Jewish cultural property. It should be focused on three goals: for objects to remain in Poland, the creation of a new complex database of objects accessible online and, if possible, the exhibition of objects alongside information about their last respective owners who died heirless.

Keywords: cultural property, heirless property, genocide

Streszczenie: Dla prawa spadkowego krajów europejskich jest typowe, że majątek osoby, która nie pozostawiła spadkobierców testamentowych lub ustawowych, przypada państwu. Zastosowanie tej zasady do sukcesji po ofiarach niemieckiego ludobójstwa w czasie II Wojny Światowej rodzi do dziś wątpliwości. Uznanie moralnej odpowiedzialności za Holokaust w Deklaracji Terezińskiej leży u podstaw międzynarodowej dyskusji poświęconej napięciu między obowiązującym prawem spadkowym a poczuciem sprawiedliwości. Deklaracja Terezińska nie rekomenduje jednak uniwersalnego modelu rozwiązania kwestii sukcesji pozostawionych bezdziedzicznie obiektów żydowskiego dziedzictwa kulturowego. Jedną z propozycji jej rozwiązania stanowi koncepcja kolektywnej sukcesji tych obiektów, uzasadniana jako środek prawnej reakcji na zbrodnię kulturowego ludobójstwa. U podstaw tej koncepcji leży połączenie wprowadzonego przez R. Lemkina w 1944 r. pojęcia ludobójstwa z doświadczeniami praktyki restytucyjnej organizacji żydowskich w latach 40. i 50. minionego wieku. Trafność tej koncepcji została tu podana w wątpliwość. Krytyka opiera się na argumentach historycznych, tj. faktach, że Lemkin skupił się tylko na odpowiedzialności karnej i że praktyka restytucyjna organizacji żydowskich po II Wojnie Światowej miała szczególną podstawę prawną. Historia prawa spadkowego daje jednak argumenty, by sformułować innowacyjną propozycję sukcesji mienia pozostawionego bezdziedzicznie przez ofiary ludobójstwa. Należy rozróżnić między rozwiązaniem pro futuro i realistycznym dziś. Artykuł zawiera rekomendację uzupełnienia Konwencji w sprawie zapobiegania i karania zbrodni ludobójstwa o przepisy dotyczące sukcesji mienia bezdziedzicznego ofiar ludobójstwa. Odpowiedzialność państwa za ludobójstwo powinna wykluczać jego uprawnienia do nabycia mienia bezdziedzicznego po ofiarach tego ludobójstwa. Uprawnienia te powinny przysługiwać lokalnym organizacjom sukcesyjnym wyznaczanym przez międzynarodowy trybunał karny. Obiekty dziedzictwa kulturowego należy jednak wyłączyć z takiej sukcesji uniwersalnej i traktować na wzór „spadku leżącego” jako swoiste podmioty prawa reprezentujące osobę spadkodawcy. W obecnym stanie prawnym taki model może inspirować do tego, aby postępowanie z pozostawionymi bezdziedzicznie przez ofiary Holokaustu obiektami dziedzictwa kulturowego służyło realizacji trzech celów: zachowaniu tych obiektów w Polsce, stworzeniu kompleksowej internetowej bazy danych tych obiektów oraz, gdy to możliwe, powiązaniu eksponowania tych obiektów z informacją, kto było ostatnim ich właścicielem zmarłym bezdziedzicznie.

New regulations to counteract money laundering in the trading of works of art. Between the implementation of AMLD V and the systemic solution

Implementing the 5th AML (Anti-Money Laundering) Directive in the form of a 2021 amendment to the Act on Counteracting Money Laundering and Terrorism Financing in Poland is of fundamental importance for the market. It will be binding upon entities such as entrepreneurs operating in the field of trading in works of art, collectors’ items, and antiques covered by transactions worth at least 10,000 euros. The AML Directive presents a fragmentation of the Polish legal regulations on trade and thus the obligations imposed on intermediaries in the art market, depending on whether the regulations are developed based on cultural heritage protection regulations or economic and financial regulations. It shows the incompatibility of concepts used in both fields and the range of meanings of legal concepts that are directly relevant for the law’s application, and the specification of obligations imposed on entrepreneurs specialized in the trade of what is broadly understood as cultural goods. The essential elements of AML, crucial for entities operating in the art market, were presented. Attention was also paid to further work on trading regulations based on the due diligence model.

Keywords: AMLD V, counteracting money laundering and terrorism financing, art market, works of art, auction houses, galleries

Streszczenie: Implementacja V dyrektywy AML (Anti-Money Laundering) w postaci nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu w 2021 r. ma zasadnicze znaczenie dla rynku. Podmiotami obowiązanymi stali się przedsiębiorcy prowadzący działalność polegającą obrocie lub pośrednictwie w obrocie dziełami sztuki, przedmiotami kolekcjonerskimi oraz antykami w zakresie transakcji o wartości co najmniej 10 tys. euro. Na kanwie regulacji AML przedstawione zostało „rozwarstwienie” polskich regulacji prawnych odnoszących się do obrotu, a tym samym obowiązków nałożonych na pośredników na rynku sztuki w zależności od tego, czy przepisy stanowią pochodną regulacji dotyczących ochrony dziedzictwa, czy regulacji gospodarczo-finansowych. Ukazana została niekompatybilność siatki pojęciowej i zakresów znaczeniowych pojęć prawnych mających bezpośrednie znaczenie dla stosowania prawa i konkretyzacji obowiązków nałożonych na przedsiębiorców wyspecjalizowanych w obrocie, którego przedmiotem są szeroko rozumiane dobra kultury. Przedstawiono najważniejsze elementy AML istotne dla podmiotów na rynku sztuki. Podkreślono konieczność dalszych prac nad regulacjami w zakresie obrotu opartymi na konstrukcji należytej staranności (due diligence).

Ownership of finds – selected issues related to the civil law situation of a monument finder

The subject of this paper is the analysis of the civil law situation applying to those who acquire a find in Poland (i.e. finders). Legislators have differentiated the civil and legal situation of a finder depending on whether the find is, in particular, a historical monument or an archaeological monument. The regulations governing the ownership of finds have a direct impact on the level of their legal protection. This applies especially to archaeological monuments owned by the State Treasury. The elimination of risks associated with the illegal export and transfer of ownership of archaeological artefacts acquired as a result of an illegal search should result not only from regulations of an administrative and legal nature, which are discussed in the article, but also to ensure the security of the trade in cultural goods by regulating the functioning of the art market in Poland.

Keywords: archaeological monuments, trade in cultural goods, ownership of monuments

Streszczenie: Przedmiotem niniejszego artykułu jest analiza sytuacji cywilnoprawnej poszukiwaczy w Polsce wobec pozyskania znaleziska. Ustawodawca zróżnicował cywilnoprawną sytuację znalazcy w zależności od tego, czy znalezisko stanowi – w szczególności – zabytek, czy zabytek archeologiczny. Przepisy regulujące własność znalezisk mają bezpośredni wpływ na poziom ich ochrony prawnej. Dotyczy to przede wszystkim zabytków archeologicznych, objętych własnością Skarbu Państwa. Eliminowanie zagrożeń związanych z nielegalnym wywozem i przenoszeniem własności zabytków archeologicznych pozyskanych w wyniku nielegalnych poszukiwań wynikać powinno nie tylko z regulacji o charakterze administracyjnoprawnym, które omówione zostały w artykule, ale również z zapewnienia bezpieczeństwa obrotu dobrami kultury poprzez regulację funkcjonowania rynku sztuki w Polsce.

Cities and their symbols. Legal conditions for marketing use of the appearance of famous monuments

The subject of this article is the legal ramifications of the commercial use of well-known landmarks by the cities where they are located. In fact, cities have played such a role and benefited commercially for many years, e.g. the Eiffel Tower in Paris or Tower Castle in London. Such a practice appears obvious but should be based on the local legal provisions in force and resulting limitations. After a detailed analysis of the law of property and copyright, the author argues that the owner of the landmark has not only an exclusive right to make physical use of it, but also the right to dispose of its image. In particular, these rights include the commercial use of this image in both possible forms, whether looking at the monument directly or enjoying it by looking at its photographs. Taking into account this legal position, a city can freely use its marketing images of its own landmarks, but in the case of third party owned monument, it will be necessary to sign a special agreement setting out the conditions of such use. Independently of property rights, a city will be obliged to also accept the rights of authors of projects referred to as “new monuments” as well as the rights of the authors of projects involving conservation, restauration, adaptation and modernization works. These rights include economic rights and authorship of the given works (moral rights). In case of reconstructions and copies, such obligations refer only to the executors of the works.

Keywords: cities, marketing, monuments, ownership, copyrights

Streszczenie: Tematem artykułu są ramy prawne marketingowego wykorzystania znanych zabytków, szczególnie przez miasta, w których się one znajdują. Rolę taką odgrywają już od dawna np. wieża Eiffla w Paryżu czy zamek Tower w Londynie. Praktyka owa jest dość oczywista, ale musi jednak uwzględniać miejscowe uwarunkowania prawne i wynikające z nich ograniczenia. Po analizie prawa własności oraz prawa autorskiego autor dowodzi, że właściciel ma wyłączne prawo korzystania, a w tym również dysponowania wyglądem budowli zabytkowych. W szczególności obejmuje ono korzystanie z tego wyglądu w celach komercyjnych, czy to poprzez bezpośrednie oglądanie, czy też za pośrednictwem fotografii i innych nośników służących do utrwalania owego wyglądu. Jeżeli zatem w marketingu miasta ma być wykorzystany wygląd zabytków stanowiących własność danej gminy miejskiej, to wykonując to prawo, może ona w pełni korzystać z ich wyglądu w swoim marketingu. Gdyby zaś były one własnością innego podmiotu, to niezbędne będzie zawarcie z nim odpowiedniej umowy. Korzystając natomiast z wyglądu nowej budowli wpisanej do rejestru lub zabytku, który uwidacznia wyniki wykonanych prac konserwatorskich, restauratorskich lub adaptacyjnych i modernizacyjnych, miasto będzie musiało zarówno uwzględnić prawa autorskie twórców projektów tych prac, w tym prawa majątkowe związane z rozpowszechnianiem ich utworów, jak i ujawnić ich autorstwo w sposób z nimi ustalony. Gdyby zabytek był zaś rekonstrukcją lub kopią, to wówczas obowiązek ten dotyczy tylko autorstwa ich wykonawcy.

Polish hunting culture as intangible cultural heritage

Towards the end of the Middle Ages, hunting based on the knightly ethos became an important part of court culture and, in the following centuries, became an integral part of life for the Polish landed gentry. Despite foreign (particularly German) influence, it retained its distinctive and national character, and was one of the factors that helped shape national identity during the Partitions and the Second Polish Republic. Attempts to eradicate its legacy were made during the Communist era, yet the hunting culture survived and was successfully reconstructed in the 1990s, becoming a source of shared identity for over 120 thousand hunters and their families. Polish hunting culture combines principles of ethical behaviour towards nature, especially towards humans and animals, with a unique language and extensive socio-cultural practices, including both religious and secular customs, rituals and ceremonies. Its manifestations can be found in literature and the arts, especially visual arts and theatre. It also appears in music, performed both during hunting expeditions and on special occasions. Linked to the Polish hunting culture is a distinctive cuisine, which follows with the cycle of nature and is based on venison and fruits from the forest. Last but not least, it also includes breeding and raising hunting dogs (especially typically Polish hunting breeds) and birds of prey. Polish hunters, aware of the values inherent in the hunting culture, actively follow historical traditions. It contributes to the preservation of this unique community culture, rooted in the country’s history and thus constitutes intangible heritage.

Keywords: hunter, hunting, tradition, cultural heritage, language of hunting

Streszczenie: Pod koniec średniowiecza kultura łowiecka, czerpiąca z etosu rycerskiego, stała się ważnym składnikiem obyczajowości dworskiej, aby w następnych wiekach wpisać się w życie polskiego ziemiaństwa. Mimo wpływów zwłaszcza niemieckich, zachowała odrębność i narodowy charakter, które powodowały, że w czasach zaborów i II Rzeczypospolitej była jednym z czynników kształtujących świadomość narodową. Jej zasadnicze przejawy niszczono w czasach komunizmu, a mimo to przetrwała i została z sukcesem odbudowana w latach 90. XX w., stanowiąc źródło tożsamości wspólnotowej dla ponad 120 tys. myśliwych oraz członków ich rodzin. Polska kultura łowiecka obejmuje zasady etycznego postępowania względem przyrody, zwłaszcza ludzi i zwierząt, ale i unikatowy język oraz rozbudowane praktyki społeczno-kulturowe, w tym zarówno ceremoniał liturgiczny, jak i świeckie zwyczaje, rytuały i obrzędy. Jej przejawy są obecne w literaturze i sztuce, zwłaszcza plastyce i teatrze. Na kulturę łowiecką składają się także utwory muzyczne, wykonywane podczas polowań i przy okazji szczególnych uroczystości. Nieodłączną jej częścią jest także charakterystyczna kuchnia, zgodna z cyklem przyrody i oparta na dziczyźnie oraz dodatkach pochodzących z darów lasu. Wreszcie, jej elementem jest także hodowla i układanie psów myśliwskich, w szczególności ras rodzimych, oraz ptaków łowczych. Polscy myśliwi, świadomi wartości kulturowej łowiectwa, praktykują na co dzień wynikające z tego zwyczaje, dzięki czemu obyczaje wspólnoty, wyrosłe z wielowiekowej tradycji, pozostają ciągle żywe, stanowiąc niematerialne dziedzictwo

This article focuses the historical process of a radical reformulation of the mechanisms of legal regulation of creative activity in the field of visual arts on the European continent, beginning from the second commandment in the Old Testament (the prohibition of imaging) to the contemporary constitutional protection rules in place in Europe and the United States (freedom of artistic expression). The study assumes that the transition from the ban on imaging to the freedom of artistic expression was a result of the long-term evolution of social relations, which involved a gradual liberalization of cultural life and the liberation of the sphere of art from the dictates of religion, politics (the State), professional associations, and the rules of the art market. It characterizes specific historical periods which changed the model of regulating culture and art by the State (or religious communities), and proposes a model of periodization of the history of the formation of artistic freedom as a legal standard.

Keywords: art freedom, art and law, art censorship

Historia wolności artystycznej jako norma prawna w kulturze zachodniej – próba periodyzacji procesu jej powstawania

Streszczenie: Artykuł skupia się na historycznym procesie radykalnego przeformułowania mechanizmów prawnych regulacji działalności twórczej w dziedzinie sztuk wizualnych na kontynencie europejskim, począwszy od drugiego przykazania w Starym Testamencie (zakaz obrazowania) po współczesne konstytucyjne zasady ochrony obowiązujące w Europie i Stanach Zjednoczonych (wolność wypowiedzi artystycznej). W opracowaniu przyjmuje się, że przejście od zakazu obrazowania do wolności wypowiedzi artystycznej było wynikiem długofalowej ewolucji stosunków społecznych, która polegała na stopniowej liberalizacji życia kulturalnego i wyzwalaniu sfery sztuki spod dyktatu religii, polityki (państwa), stowarzyszeń zawodowych, zasad rynku sztuki. Opracowanie charakteryzuje poszczególne okresy historyczne, które zmieniły model regulowania kultury i sztuki przez państwo (lub wspólnoty wyznaniowe), a także proponuje model periodyzacji dziejów kształtowania się wolności artystycznej jako normy prawnej.

The administrative status of museum exhibits in the Spanish legal system

The paper deals with the administrative status of museum exhibits in the Spanish legal system. The assumptions of the Spanish Historical Heritage Act of 1985, which regulates the status of BIC (bienes de interés cultural) cultural property (both movable and immovable) and various levels of protection depending on the category, were presented. The procedure of granting BIC status and the systems for cataloguing cultural property were also discussed. The system of protection of cultural property in Spain is highly decentralized, which also applies to the functioning of museums. The Spanish Autonomous Communities have extensive regional legislation regulating the above-mentioned issues. The article analyses regional regulations in this area based on the example of the autonomous community of Catalonia – on the basis of statutory regulations in the field of culture and cultural heritage and the Catalan Historical Heritage Act of 1993. This allowed for a comprehensive presentation of the complexity of the system of cultural property protection in Spain (at the state and regional level) and prompted reflection on the legitimacy and effectiveness of decentralized solutions in this area.

Keywords: museum exhibits in Spain, Spanish cultural heritage, monuments and museum collections in Spain
 

Streszczenie: Artykuł podejmuje problematykę statusu administracyjnego muzealiów w hiszpańskim systemie prawnym. Przedstawiono założenia ustawy o hiszpańskim dziedzictwie historycznym z 1985 r., która reguluje status dóbr kultury BIC (bienes de interés cultural) – zarówno ruchomości, jak i nieruchomości – oraz poziomy ochrony w zależności od kategorii. Omówiono procedurę nadawania statusu BIC i systemy katalogowania dóbr kultury. System ochrony dóbr kultury w Hiszpanii jest mocno zdecentralizowany, co dotyczy również funkcjonowania muzeów. Hiszpańskie wspólnoty autonomiczne posiadają bogate ustawodawstwo regionalne regulujące wspomnianą problematykę. W artykule przeanalizowano regulacje regionalne w tym zakresie na przykładzie wspólnoty autonomicznej Katalonii – na podstawie regulacji statutowych w zakresie kultury i dziedzictwa kulturowego oraz ustawy o katalońskim dziedzictwie historycznym z 1993 r. Pozwoliło to na kompleksowe ukazanie złożoności systemu ochrony dóbr kultury w Hiszpanii (na poziomie państwowym i regionalnym) oraz skłoniło do refleksji nad zasadnością i efektywnością zdecentralizowanych rozwiązań w tym zakresie.

Commentary on the resolution of the Provincial Administrative Court in Poznań of 3rd July 2020, III SA/Po 261/20. Subsidy 

The thesis of the resolution issued by the Provincial Administrative Court in Poznań is correct, although incomplete. Against the background of the issues contained in this thesis, a problem emerged related to the financing of an immovable monument located in another commune, owned by a local government unit other than the one in which the monument is located. In such a case, the commune, despite the fact that the monument is not on its territory, is responsible for financing renovation and conservation works to the monument as part of owner care. Additionally, it has the right to receive a subsidy pursuant to Art. 81 of the Act on the Protection of Monuments and the Guardianship of Monuments from the commune that has registered this monument in its records. It should therefore be emphasized that financing the protection and care of immovable monuments has two criteria. The first is the location of the immovable monument, and the second is the legal title to the monument. The first entitles one to receive a subsidy, while the second obliges one to finance these activities from one’s own funds. A commune that is the owner of an immovable monument on its territory will be deprived of the possibility of subsidizing the monument using the above-mentioned process. In turn, a commune responsible for a monument located in another commune will be able to finance its care from two sources, from subsidies and from its own resources.

Keywords: monument, immovable monument, grant, financing

Streszczenie: Teza uchwały Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu jest jak najbardziej słuszna. Na tle problematyki zawartej opracowaniu pojawił się problem związany z finansowaniem zabytku nieruchomego znajdującego się w innej gminie, będącego własnością jednostki samorządu terytorialnego innej niż ta, w której zabytek się znajduje. W takim przypadku gmina, mimo że zabytek nie znajduje się na jej terenie, musi sfinansować prace remontowo- -konserwatorskie zabytku w ramach opieki właścicielskiej. Dodatkowo ma prawo do otrzymania dotacji na podstawie art. 81 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami z gminy, która ma ten zabytek w swojej ewidencji. Należy zatem podkreślić, że finansowanie ochrony i opieki nad zabytkami nieruchomymi zależy od dwóch kwestii: lokalizacji pomnika nieruchomego oraz tytułu prawnego do zabytku. Lokalizacja uprawnia do otrzymania dotacji, tytuł prawny do zabytku natomiast zobowiązuje do sfinansowania działań z własnych środków. Gmina będąca właścicielem zabytku nieruchomego na swoim terenie zostaje niejako pozbawiona możliwości dofinansowania ww. zakresu. Z kolei posiadając zabytek w innej gminie, będzie mogła sfinansować opiekę nad nim z dwóch źródeł: z dotacji oraz ze środków własnych.

Heritage protection law. Quo vadis?

Heritage protection law is one of the youngest branches of law. It is still developing, like a child on its way to adulthood. By using the parallel narrative between the chosen literary works for children (The Snow Queen by Ch. Andersen, The Chronicles of Narnia by C.S. Lewis, The Wonderful Wizard of Oz by L.F. Baume and Pippi Longstocking by A. Lindgren) and future challenges for heritage law, the authors aim to present different directions of development relating to heritage identity, extending the field of protection by law (by encompassing intangible heritage and other areas), valuation of heritage, and the problem of bringing heritage to the public domain and the reverse process.

Keywords: heritage protection law, future of heritage, public domain, intangible heritage, essential readings for children, valuation of heritage, heritage identity

Streszczenie: Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego jest jedną z najmłodszych gałęzi prawa. Wciąż się rozwija, przechodząc z wieku dziecięcego w wiek dorosłości. Stosując rodzaj paraleli między narracją wybranych utworów literackich dla dzieci (Królowa Śniegu Ch. Andersena, Opowieści z Narnii C.S. Lewisa, Czarnoksiężnik z krainy Oz L.F. Bauma, Pippi Pończoszanka A. Lindgren) a wyzwaniami stojącymi w przyszłości przed prawem ochrony dziedzictwa, starano się ukazać różne możliwe drogi rozwoju tego prawa, dotyczące tożsamości dziedzictwa, poszerzania pola ochrony (o dziedzictwa niematerialne i dalsze obszary), wartościowania w dziedzictwie, „publicyzacji” czy „depublicyzacji” dziedzictwa.

Criminal Threats to the National Heritage – an Analysis of the Events of 2019

There are a variety of methods that may be used in the analysis of crimes against cultural heritage which allow us to determine the level of risk. A comprehensive study covering all instances of crime against cultural goods during the period of one year allows us to note tendencies in criminals’ behaviour and help develop methods of counteracting similar crimes in the future. Based on the results of several such case studies, it is then possible to assess the risk of crime against national cultural heritage in a much more appropriate manner and minimise its occurrence. This paper presents selected cases of crimes against cultural heritage that occurred in 2019.

Keywords: crime, statistics, national heritage, theft, damage

Streszczenie: W artykule przedstawiono wybrane przypadki przestępstw w 2019 r. Badając zjawisko przestępczości przeciwko dziedzictwu kulturowemu, można stosować różne metody w celu zdiagnozowania poziomu zagrożenia. Studium konkretnych przypadków przestępstw, których ofiarą padają dobra kultury, w ujęciu rocznym pozwala dostrzec tendencje w działaniach sprawców oraz pomaga wypracować metody przeciwdziałania przyszłym zdarzeniom. Wieloletnie badania przypadków przestępstw godzących w dziedzictwo kul turowe umożliwiają w sposób komplementarny ocenę poziomu zagrożenia takimi czynami i zminimalizowania ryzyka ich występowania.